Cyprus Confidential: hoe een Russische oligarch stiekem miljoenen investeerde in een ‘Belgische’ animatiefilm

De bekroonde animatiefilm Where Is Anne Frank, een Belgische coproductie, ging in 2021 in première in Cannes. Uit gelekte documenten blijkt dat de Russische oligarch Roman Abramovitsj in het geheim 3,45 miljoen euro investeerde in de film.

Afgelopen zaterdag viel Where Is Anne Frank in Luxemburg in de prijzen. Op de tiende editie van de Lëtzebuerger Filmpräis werd de film van de Israëlische regisseur Ari Folman bekroond als beste animatiefilm in coproductie.

De film gaat over Kitty, het denkbeeldige vriendinnetje van Anne Frank. De makers ervan willen de Holocaust bespreekbaar maken voor een jong publiek – een thema dat vandaag wel erg actueel is. De animatiefilm is een coproductie tussen België, Luxemburg, Frankrijk, Nederland en Israël. In juli 2021 ging hij in Cannes in wereldpremière.

Gefinancierd met belastinggeld

Het duurde acht jaar om Where Is Anne Frank af te ronden. Budget: 19,2 miljoen euro. 3 miljoen daarvan is gefinancierd met belastinggeld uit de Benelux, zo blijkt uit navraag door Knack, De Tijd, Le Soir en Reporter.lu (zie grafiek). Nog eens 2 miljoen werd opgehaald via het Belgische systeem van tax shelter, bevestigt de FOD Financiën.

Maar er was ook een investeerder die volledig buiten beeld bleef. Tot nu. Dankzij een lek van 3,6 miljoen documenten afkomstig van zes Cypriotische dienstverleners konden we de identiteit van de geheime financier achterhalen. Het gaat om een Russische oligarch die met miljoenen over de brug kwam. Maar dat gebeurde anoniem, via een postbusbedrijf op de Britse Maagdeneilanden.

De deal moest geheim blijven

In de gelekte documenten, die het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) en Paper Trail Media met ons deelden, troffen we een investeringsovereenkomst aan die was afgesloten met Purple Whale Films Sprl. Dat Belgische bedrijf is in 2013 speciaal opgericht voor het filmproject Where Is Anne Frank.

Bestuurders zijn de Israëlische regisseur Ari Folman en de Luxemburgs producer Jani Thiltges. Hun namen prijken dan ook op de gelekte investeringsovereenkomst die Purple Whale Films Sprl op 30 juli 2019 afsloot met Ronero Investments Limited, een schermvennootschap uit de Britse Maagdeneilanden.

Het document, mee ondertekend door Thiltges, spreekt over ‘een investering gelinkt aan de financiering van de productie van de film’ ter waarde van 2,7 miljoen euro. En afspraak was dat de investeerder recht had op twee individuele credits als ‘executive producer’ bij de aftiteling.

De investeringsovereenkomst bevat ook een vertrouwelijkheidsclausule: de deal moest geheim blijven. Enkel de investeerder, Ronero Investments Limited, mocht publiek maken dat hij de film mee financierde.

Origine van het geld

In een ander gelekt document uit augustus 2019 spraken beide partijen af dat de 2,7 miljoen euro gestort moest worden op een borgrekening op naam van het Franse Cinécapital SA, een bedrijf gespecialiseerd in de financiering van films. Het bedrag op de rekening bij een Franse privébank mocht pas worden vrijgegeven zodra de film was afgerond.

Cinécapital vroeg Ronero Investments Limited wel waar het geld vandaan kwam. Maar het antwoord bleef vaag: ‘De origine van de fonsen zijn winstuitkeringen van dochterondernemingen uit investeringen, verkoopopbrengsten en dividenden.’

En wie gaat er schuil achter het mysterieuze Ronero Investments Limited, dat volgens de Pandora Papers in 2010 is opgericht? Ook dat antwoord vonden we in het nieuwe documentenlek uit Cyprus. De uiteindelijke begunstigde is niemand minder dan de Russische oligarch Roman Abramovitsj.

Moscow Jewish Film Festival

In oktober 2021 was Abramovitsj aanwezig op het Moscow Jewish Film Festival, dat opende met de film Where Is Anne Frank”. Maar in de aftiteling van de animatiefilm verschijnt hij niet als coproducer. Abramovitsj stond op dat moment trouwens nog niet op een sanctielijst.

In een extra overeenkomst, die dateert van 27 januari 2021, hadden Ronero Investments en Purple Whale afgesproken dat de credits op naam mochten komen van een Oekraïense regisseur-producer en een Indiase ngo.

In hetzelfde gelekte document staat ook dat de borgsom van 2,7 miljoen inmiddels was vrijgegeven. Ronero stemde bovendien in met een ‘bijkomende investering’ van 750.000 euro. Dat brengt de totale investering van Ronero Investments in de animatiefilm op 3,45 miljoen euro.

Andere geldschieters wisten van niets

Navraag bij de Belgische, Luxemburgse en Nederlandse subsidiegevers leert dat zij niet op de hoogte waren van Abramovitsj’ discrete financiering. Ze stellen dat de overheidssteun voor de film was toegekend aan de betrokken Vlaamse en Nederlandse coproducenten, en dat zij enkel due diligence doen op het niveau van die aanvragers. En dus niet op het niveau van de hoofdproducent, Purple Whale Films, die het contract afsloot met Ronero Investments op de Britse Maagdeneilanden.

Ook binnen de tax shelter wist niemand iets af van de geïnvesteerde miljoenen van Abramovitsj, bevestigt Francis Adyns, de woordvoerder van de FOD Financiën. Hij voegt eraan toe dat de Russische oligarch zelf niet de fiscale voordelen van het Belgische tax-sheltersysteem heeft kunnen genieten. Die zijn namelijk alleen bedoeld voor Belgische bedrijven of buitenlandse vennootschappen die in België zijn gevestigd.

Het Film Fund Luxemburg achterhaalde naar eigen zeggen later wel in de pers dat Ronero Investments gelinkt was aan Abramovitsj.

Durfinvesteerders

We klopten aan bij Walking the Dog, de Belgische coproducent van Where Is Anne Frank. Maar die verwees ons door naar Purple Whale Films, de hoofdproducent. Daar namen we contact op met de bestuurders, regisseur Ariel Folman en producer Jani Thiltges, om hen onze bevindingen voor te leggen.

‘Purple Whale Films was als hoofdproducent verantwoordelijk voor de financiering van 19,2 miljoen euro’, reageert Thiltges. ‘Bij zo’n budget is het noodzakelijk om een groot deel op de markt te financieren. De onderhandelingen en de ondertekening van het investeringscontract met Ronero vonden midden 2019 plaats. Het definitieve contract is in lijn met onze industriestandaarden voor durfinvesteerders.’

Volgens Thiltges zijn de contracten wel degelijk gedeeld met ‘alle betrokken partners, onder wie ook de coproducers en de filmfondsen’. Thiltges beweert ook dat zijn bedrijf ‘geen informatie heeft over de uiteindelijk begunstigde’ van Ronero op de Britse Maagdeneilanden.

Thiltges: ‘Alle noodzakelijke controles, op de herkomst van de fondsen en de uiteindelijke begunstigde, zijn door Cinécapital uitgevoerd alvorens het geld te aanvaarden, in overeenstemming met de huidige Europese wetgeving inzake witwassen.’

Dat de investering geheim moest blijven, zou zijn gebeurd op verzoek van ‘de investeerder’. ‘Dat is op zich niet ongewoon’, zegt Thiltges. ‘Elke investeerder in de filmindustrie beslist zelf hoe hij genoemd wil worden. (De Oekraïense regisseur) wordt genoemd voor zijn werk zoals gebruikelijk in de industrie, (de Indiase ngo) wordt genoemd in de aftiteling als onderdeel van onze overeenkomst. Geen van beide is anoniem.’

‘Geen commentaar’

Voor alle duidelijkheid: an sich is er natuurlijk niets mis met een investering van een Russische zakenman in een film. Het punt is dat er ook veel belastinggeld naartoe vloeide, maar dat geen enkele betrokken overheidsinstantie blijkbaar weet had van een cofinanciering van miljoenen euro’s afkomstig uit een postbusbedrijf in een belastingparadijs in handen van een Russische oligarch.

Purple Whale Films zegt dat het ‘geen informatie heeft’ over de eigenaar van het postbusbedrijf. Cinécapital vroeg weliswaar naar de origine van het geïnvesteerde geld, maar het antwoord bleef erg vaag. En Cinécapital en zijn bank geven geen commentaar.

Ook Roman Abramovitsj, MeritServus en de Oekraïense regisseur reageerden niet op onze vragen om commentaar.