Drugs die verstuurd worden met post- en pakjesdiensten zijn een echte plaag geworden, zeggen experts. Het gaat vooral om synthetische drugs, het is zeer lucratief en de pakkans is klein.
1. Over hoeveel drugs gaat het?
Bijna alle bestelwagens van koeriersdiensten rijden rond met een of meer pakjes waarin xtc-pillen, ketamine, cannabis of cocaïne verborgen zitten, schatten experts. Dus ook in die van bpost, waarvan de federale overheid de meerderheidsaandeelhouder is. Dat gebeurt niet met medeweten van die koeriersbedrijven, zegt Marc Vancoillie, diensthoofd van Centrex Drugs, het kenniscentrum voor drugs van de Federale Gerechtelijke Politie. Precieze cijfers over die soort drugshandel zijn er niet, maar het fenomeen wint snel aan belang, zegt Vancoillie. ‘We zien een enorme stijging. Het is geen marginaal probleem meer.’
Om een idee te krijgen over de omvang van die drugshandel: criminelen steken vanuit Nederland voortdurend de grens met Duitsland en België over om enkele kilometers verder pakjes en brieven met drugs in een brievenbus of postpunt te deponeren. Onlangs screende de politie zo’n postpunt net over de Nederlands-Duitse grens. In 80 procent van de zendingen zaten drugs.
De douane van de luchthaven in Zaventem heeft wel cijfers over inbeslagnames via post- en koeriersdiensten. In 2018 nam ze 1570 kilo khat in beslag, een oppeppende drug uit Oost-Afrika. In de eerste elf maanden van vorig jaar was dat bijna 5 ton. Voor synthetische drugs, zoals xtc, MDMA (de grondstof voor xtc), ketamine en benzodiazepine (een roesverwekkend geneesmiddel tegen angststoornissen) is de stijging nog groter. De inbeslagnames van synthetische drugs stegen van 60 kilo in 2018 naar bijna 270 kilo tijdens de eerste elf maanden van vorig jaar.
Marc Vancoillie: ‘De hoeveelheden drugs die de douane in pakjes en brieven vindt, zijn natuurlijk kleiner dan de tonnen cocaïne in zeecontainers. Maar ik vrees dat het aantal in beslag genomen pakjes slechts een fractie is van de totale hoeveelheid.’ Drugshandelaren zijn dan ook zéér creatief. Ze verstoppen bijvoorbeeld 5000 xtc-pillen in de golfpatronen van een kartonnen doos. Dus zelfs als je de doos zou openen om te kijken of er verdachte goederen in liggen, zie je die pillen niet. Er werden ook al synthetische drugs gevonden in massagetoestellen, blikken hondenvoer, soep, kaarsen en onlangs nog enkele paashazen.
Dat is allemaal minder onschuldig dan het lijkt. Goederen die de douane in beslag neemt, worden na een tijd openbaar verkocht in de zogenaamde Finshop. Enkele jaren geleden nam de Belgische douane flessen wijn en champagne in beslag waar vloeibare MDMA in verstopt zat. Door een misverstand was zo’n fles bij een koper in Wallonië beland – hij overleefde op het nippertje. Bij een soortgelijk voorval in Duitsland viel wel een dodelijk slachtoffer. De man dacht dat hij een glas lekkere Moët & Chandon had uitgeschonken, maar stierf door het drinken van vloeibare xtc. Sindsdien mogen in beslag genomen voedingswaren niet meer worden geveild.
2. Over welke drugs gaat het?
Vooral synthetische drugs vertrekken vanuit België via koeriersdiensten, zeggen experts. Dat lijkt logisch, want ons land is samen met Nederland een van de grootste producenten ter wereld voor synthetische drugs.
Het gaat dan over MDMA in vloeibare vorm of verwerkt tot xtc-pillen en amfetamine, legt Vancoillie uit. Ook ketamine (een sterke, roesverwekkende pijnstiller) is volgens hem een hype geworden. ‘Het is onwaarschijnlijk hoeveel ketamine vanuit ons land wordt geëxporteerd.’ Ketamine en benzodiazepine worden vooral in het uitgaansmilieu gebruikt.
België liep daardoor de voorbije jaren flink wat imagoschade op, zegt Vancoillie. ‘Ik kreeg in 2019 een telefoon van onze verbindingsofficier in Thailand. Hij vertelde dat Aziatische politiediensten steeds meer synthetische drugs vanuit België ontdekten en zij kwamen verhaal halen bij hem. Dat was de directe aanleiding voor ons project Postkoets.’ Dat project is een multidisciplinaire aanpak van het probleem door samenwerking tussen politie, justitie, douane en de particuliere sector. ‘Uit analyse van de transacties bleek dat de overgrote meerderheid van de drugs oorspronkelijk uit Nederland kwam, maar dat ze via België verscheept werden naar Thailand, Vietnam enzovoort.’
De voorbije maanden komt er ook meer marihuana vanuit Spanje in postpakketten ons land binnen en zeer recent ook uit Californië, stelt de federale politie vast. Marc Vancoillie: ‘Onze Amerikaanse collega’s onderscheppen sinds kort bijna wekelijks pakjes marihuana met als eindbestemming België. Dat is opmerkelijk, want Nederland en België staan zelf bekend voor de productie van neder- en belgowiet in illegale plantages. Dat gebeurt tegenwoordig blijkbaar minder want het aantal illegale plantages die de politie vorig jaar ontdekte, daalde van een duizendtal tot 850. ’
Een vergelijkbare melding kwam onlangs van de douane op de luchthaven van Frankfurt. ‘Daar was een lading van 8,5 kilo marihuana vanuit Spanje in een postpakket onderweg naar een adres in Gent. Na een intensief onderzoek bleek dat in een periode van twintig maanden meer dan 4000 kilo marihuana op die manier naar ons land was gesmokkeld.’ Bovendien stelde de federale politie vast dat achter deze zaak geen Nederlanders zaten, maar wel een Chinese organisatie. ‘Ik denk dat we de rol van de Chinese maffia, de triades, in de wereldwijde trafiek van drugs via post- en koeriersdiensten enorm onderschatten.’
3. Waarom kiezen voor postpakjes?
Er zijn twee redenen waarom criminelen drugs via pakjes verhandelen. Het is om te beginnen zéér lucratief. In België kost een xtc-pil 4 à 5 euro. Een doos waarin 5000 xtc-pillen verstopt zitten, is dus 20.000 à 25.000 euro waard. Als dat pakje naar Australië verzonden wordt, gaat de prijs zelfs maal vier of vijf, want daar heeft datzelfde xtc-pilletje een straatwaarde van 20 euro.
Cocaïne wordt in verhouding minder aangetroffen in pakjes en brieven, maar toch gebeurt het, vooral in zendingen naar Australië. ‘Ook daar zit een logisch businessmodel achter’, legt Vancoillie uit. ‘Een gram cocaïne kost in België 50 euro, in Australië 250 euro. We zien bijvoorbeeld dat grote aantallen geboortekaartjes naar Australië of Azië worden opgestuurd met daarin telkens een bolletje cocaïne van slechts 1 gram. Dat is dus niet alleen zeer rendabel, maar ook bijzonder moeilijk traceerbaar.’
Dat geldt ook voor bijvoorbeeld geïmporteerde marihuana. Marc Vancoillie: ‘De groothandelsprijs van belgowiet is ongeveer 4500 euro per kilo. In Spanje bedraagt die 2500 euro per kilo. Het transport kost slechts enkele honderden euro’s. Dus dat betekent een winst van 2000 euro per kilo. Waarom zou je dan nog een illegale plantage bouwen?’
Zo komen we tot de tweede reden: de pakkans is gering, vooral door de gigantische hoeveelheid pakjes die dagelijks worden verzonden. Dat aantal nam bovendien een enorme vlucht tijdens de coronacrisis en daar hebben drugscriminelen hun voordeel mee gedaan.
Marc Vancoillie organiseert over dat thema jaarlijks een Europees opleidingsprogramma voor het European Police College (CEPOL). De voorbije jaren vond dat plaats in Leipzig, waar ook een groot verdeelcentrum van DHL is gevestigd. ‘Wij brengen dan een nachtelijk bezoek aan de grootste hub van Europa, die een loods van 975 meter lang heeft. Tijdens één nacht en in één hub worden daar een half miljoen pakjes verhandeld die verstuurd worden met 44 vliegtuigen. Dat bewijst hoe onoverzichtelijk groot de hoeveelheid pakjes is die de wereld rondgaan. Begin daar maar eens te zoeken. Het is een speld in een grote hooiberg.’
4. Wie koopt drugs via de post?
Vooral particulieren kopen drugs die verstuurd worden via brieven en pakjes, zegt Charlotte Colman, professor criminologie aan de UGent en nationaal drugscoördinator, die onderzoek doet naar online drugsmarkten op het darknet. ‘Interviews met gebruikers van die drugsmarkten leerden dat 90 procent van de kopers minder dan 200 euro besteedt per drugsaankoop. Een kleine minderheid geeft meer dan 1000 euro uit. Op de vraag of de online aankopen een invloed hebben op hun drugsgebruik, antwoorden ze – gelukkig – dat ze niet meer drugs kopen omdat het via de post makkelijker of veiliger zou zijn dan op straat. Ze kopen wel meer verschillende soorten drugs, meestal om te experimenteren.’
De laatste tijd worden er meer en meer drugs verhandeld op het zogenaamde clear web, zegt Colman. ‘Ik heb het dan over aankopen via Telegram, WhatsApp of zelfs gewoon Google. Tegenwoordig zijn er ook gespecialiseerde callcenters waar je ketamine of xtc kunt bestellen. De drugs worden dan door koeriers opgehaald en bij de consument thuis afgeleverd. Om het aantal ritten te beperken, en daarmee ook de pakkans, bestaan er zelfs centrale wachthuizen. Dat zijn plekken waar de illegale drugs worden verzameld in afwachting van een koerier.’
5. Waarom is de pakkans klein?
De economische realiteit, zegt Charlotte Colman, maakt de strijd tegen deze drugshandel enorm moeilijk. ‘Zoals niet elke container in de haven van Antwerpen gecontroleerd kan worden, zo is het onmogelijk om elk pakje te openen op zoek naar drugs. Een van de economische bestaansredenen van koeriersdiensten is nu eenmaal hun snelheid. Een consument die online shopt, wil dat zijn bestelling zo snel mogelijk wordt geleverd. Time is money.’
Marc Vancoillie merkt wel beterschap. ‘Vroeger ondervonden we enige tegenwerking van koeriersdiensten, maar nu werken we steeds beter samen.’ Bedrijven staan open voor controles, zegt Vancoillie, maar hun grootste prioriteit blijft het opsporen van explosieven en gevaarlijke stoffen in de colli’s, omdat die de veiligheid van hun personeel in gevaar kunnen brengen. ‘Hun scanners zijn dus vooral daarop afgesteld. Wij rekenen nu op nieuwe technologie en nieuwe scanners om sneller drugs te vinden in pakjes zonder te raken aan de snelheid van de verzendingen. Daar zijn subsidies van de Europese Commissie voor en de Belgische douane heeft samen met buitenlandse collega’s een project ingediend.’
Ook het Schengenakkoord bemoeilijkt de strijd tegen drugs in pakjes, omdat zendingen in Europa nog nauwelijks gecontroleerd worden. Bovendien vervalsen dealers meestal de afzender van de zendingen, aldus Vancoillie. Of ze geven, aldus Colman, voor een lading xtc-pillen bijvoorbeeld een legitiem farmaceutisch bedrijf als afzender op. Dat geeft de indruk dat het om legale geneesmiddelen gaat.
6. Zijn er dan geen oplossingen?
Wie een pakje afgeeft bij de post, hoeft zijn identiteit niet prijs te geven. Nochtans zou een verplichte identiteitscontrole volgens Vancoillie heel wat dealers afschrikken. ‘Het is aan de politieke overheid om daar iets aan te doen.’
Maar de politiediensten geven de strijd niet op, zegt Vancoillie. ‘Op onze dienst werken negen mensen, en tegenwoordig houdt één collega zich hier voltijds mee bezig. De Antwerpse politie heeft zelfs drie speurders aangesteld. Wij werken ook almaar beter samen met de douanediensten. Zij houden ons op de hoogte van wat zij vinden en wij proberen de netwerken in kaart te brengen.’
Twee jaar geleden werd er een werkgroep opgericht, die in nauwe samenwerking met het EUCPN (European Crime Prevention Network) en ENAA (European Network on Administrative Approach) werkt aan een barrièremodel om het fenomeen beter te bestrijden. In de werkgroep zitten vertegenwoordigers van de politie en douane uit België, Nederland, Luxemburg en Duitsland samen met vertegenwoordigers van de private sector (bpost, FedEx, DHL en UPS). Vancoillie: ‘We denken aan specifieke opleidingsprogramma’s voor post- en koeriersbedrijven of aan affiches bij de postdiensten die waarschuwen dat er strenge controles mogelijk zijn op de inhoud van de pakjes. Dat moet de gevoeligheid bij het personeel voor het probleem verhogen.’
Colman: ‘Natuurlijk is dat werk frustrerend voor de politie. Drugshandelaars hoeven zich – in tegenstelling tot politie en douane – niet te houden aan allerlei regels en hun financiële middelen zijn vele malen groter. Toch hebben ze geen vrij spel. Er worden grotere hoeveelheden drugs in beslag genomen en het aantal dealers dat gearresteerd wordt, neemt ook toe. We moeten het hen zo moeilijk mogelijk blijven maken.’
