Volgens politicoloog Carl Devos (Ugent) heeft de partijtop van Open VLD definitief gekozen voor de paars-groene coalitie.
De federale formatiegesprekken zorgden deze week alweer voor de nodige politieke hoogspanning. Open VLD leek op Paars-Groen aan te sturen, maar trapte nadien toch zachtjes op de rem. Knack vroeg politicoloog Carl Devos (UGent) tekst en uitleg.
Open VLD leek voor paars-groen te kiezen, maar houdt opnieuw een slag om de arm. Wat is er gebeurd?
Carl Devos: Sinds het interview van Vlaams minister voor Integratie Barts Somers (Open VLD) is het formatieproces in een stroomversnelling gekomen. Somers wilde N-VA kleur doen bekennen, maar dat is toch iets anders uitgedraaid. Het was de Open VLD die de afgelopen dagen in een ongemakkelijke situatie zat. Daarnaast eist N-VA-voorzitter Bart De Wever nadrukkelijk het initiatief op, terwijl Paul Magnette probeert vanuit zijn informateursrol toch al een paars-groene regering op de been te brengen.
De sleutel ligt in handen van de liberalen?
Devos: Inderdaad. Sinds de verkiezing van voorzitter George-Louis Bouchez valt bij de MR te horen dat de partij liever eerst Paars-Geel probeert. Bij Open VLD is men daarentegen verdeeld. Op het partijbureau werd duidelijk dat een aanzienlijk deel van de toppers – denk maar aan Gwendolyn Rutten, Bart Somers, Karel De Gucht, Bart Tommelein – een duidelijke voorkeur heeft voor Paars-Groen. Zij hebben de afslag reeds genomen. Alexander de Croo toont reserve, maar zit in een moeilijke positie omdat hij als medeonderhandelaar zijn voorzitter niet zomaar kan afvallen. Tot slot merk je dat er in de buik van de partij heel wat weerstand is tegen Paars-Groen, omwille van het linkse programma en het gebrek aan een Vlaamse meerderheid.
Gaat de CD&V in de oppositie, dan is Sammy Mahdi de ideale kandidaat. In de regering is Joachim Coens het meest geschikt.
De nota van Magnette lijkt niet echt op het lijf geschreven van Open VLD en MR.
Devos: De nota van Magnette is inderdaad erg links, maar we mogen niet vergeten dat de kiezer het centrumrechtse sociaaleconomische beleid van de Zweedse coalitie heeft afgestraft. De donkerblauwe flank van Open VLD zal tegen wil en dank enkele linkse recepten moeten slikken.
Hier en daar wordt beweerd dat de nota van Magnette vooral is bedoeld naar aanloop van nieuwe verkiezingen.
Devos: Nieuwe verkiezingen zijn absoluut niet aan de orde. Onvoldoende partijen zijn momenteel bereid om dat risico te nemen en er is een parlementaire meerderheid nodig om het huidige parlement te ontbinden. Alleen als we midden 2020 nog steeds ter plaatse trappelen, zal die piste opnieuw naar boven komen. Bovendien maakt de nota deel uit van de onderhandelingsstrategie van Magnette. Als hij nu al toegevingen doet, dan kunnen andere partijen aan de onderhandelingstafel veel meer in de wacht slepen.
Hoe moet het nu verder met de formatie? Zolang de liberalen hun zegen niet geven, verandert er niets.
Devos: Het wordt afwachten of Magnette aanstaande maandag zijn opdracht zal teruggeven aan koning Filip. Mogelijk vraagt hij nog enkele weken extra om de paars-groene constructie verder te kneden. Een andere optie is dat Vlaamse liberalen de formateursrol krijgen, met gevolg dat Gwendolyn Rutten het premierschap in het vizier krijgt. Tot slot is het ook mogelijk dat Bart De Wever de informateursopdracht overneemt om alsnog Paars-Geel uit de brand te slepen. Dat laatste zou geen gemakkelijke opdracht zijn. De N-VA werd door Magnette niet uitgenodigd op de geheime ontmoeting afgelopen weekend en kreeg de nota zelfs niet opgestuurd. De mindset van de socialisten en de groenen staat momenteel op Paars-Groen.
Zowel Didier Reynders en Johan Vande Lanotte als Geert Bourgeois en Rudy Demotte hebben de paars-gele piste al geprobeerd. Kan De Wever toch nog een verschil maken?
Devos: Als één iemand dat kan, is het wel De Wever. Reynders en Vande Lanotte zijn op het einde van hun carrière terwijl Bourgeois en Demotte niet meer wegen op het federale niveau. De paars-gele piste is nog niet uitgewerkt op de manier waarop Magnette nu Paars-Groen op de been probeert de brengen. De N-VA heeft wel degelijk een punt als ze beweert dat ze tot op heden niet dezelfde kansen heeft gekregen als de PS. Vanuit die optiek heeft de partij een aanzienlijke verdedigingslinie als ze op de oppositiebanken belandt.
Wil de N-VA wel regeren na de verkiezingsnederlaag op 26 mei?
Devos: De Vlaams-nationalisten zijn tot op het bot verdeeld. In de oppositie gaat de partij voortdurend moeten opboksen tegen Vlaams Belang, waardoor het risico bestaat dat ze steeds meer op het VB gaat gelijken. In dat scenario wordt het erg moeilijk om de centrumkiezer te overtuigen. Gaat de partij in de regering met de PS, dan mag het de banbliksems van het Vlaams Belang verwachten. Het lijkt erop dat de partijtop nog niet weet waar het naartoe wil en de kat uit de boom kijkt. Eigenlijk is de strategie van De Wever mislukt. Hij wilde Paars-Groen doen mislukken om de PS soepeler in Paars-Geel te laten stappen.
Beleidsmatig is Paars-Geel best mogelijk, maar het politieke momentum lijkt voorbij.
U denkt dat Paars-Geel vanaf het begin mogelijk was?
Devos: Er lag een ruwbouw voor een akkoord klaar. Op vlak van asiel- en migratie kunnen de PS en N-VA elkaar best vinden. Het taalgebruik verschilt, maar het beleid niet zozeer. Ook sociaaleconomisch was de kloof niet onoverbrugbaar: de PS heeft in het verleden bewezen dat ze best bereid is om te besparen. Het communautaire was inderdaad niet evident, maar er werd wel nagedacht over creatieve manieren om bevoegdheden over te hevelen zonder aan de grondwet te moeten morrelen. Niet dat succes verzekerd was, maar er waren voldoende signalen die erop wezen dat beide partijen met elkaar in zee konden gaan. Beleidsmatig is Paars-Geel best mogelijk, maar het politieke momentum lijkt voorbij.
CD&V werd door Magnette evenmin uitgenodigd.
Devos: Het is niet ondenkbaar dat de partij in een latere fase alsnog bij de regeringsvorming betrokken wordt. Wie de nieuwe voorzitter moge worden, hem wacht een moeilijke taak. Kan de CD&V wel een oppositiekuur aan? De christendemocraten kunnen de Vlaamse ondervertegenwoordiging verkleinen, dus het wordt moeilijk om daarover kritisch te zijn. Stappen ze daarentegen mee in de regering, dan zal de centrumrechtse flank revolteren. Het is daarom dat minister van Justitie Koen Geens eerst Paars-Geel wil proberen. Mislukt die piste, dan kan de partij beter verantwoorden waarom ze in Paars-Groen stapt.
Als Vlaams Belang en N-VA het tegen elkaar moeten opnemen in de oppositie, kan de CD&V zich dan niet profileren als de ‘gematigde’ oppositiepartij?
Devos: In theorie wel, al wordt dat bijzonder moeilijk. Het vergt een ongelooflijk goeie organisatie en communicatie om gematigde en genuanceerde kritiek te geven op een Paars-Groene constructie. Vanuit de oppositie kan het communicatietalent van Sammy Mahdi uitstekend uitdraaien. In de regering is de organisatorische ervaring van Joachim Coens dan weer een voordeel. Het lastige is natuurlijk dat de voorzittersverkiezingen zullen plaatsvinden voor de regeringsknoop wordt doorgehakt.
Intussen zijn we alweer een half jaar aan het aanmodderen. In Oostenrijk stevenen de conservatieven enkele maanden na een coalitie met de radicaal-rechtse FPÖ af op een samenwerking met de Groenen. Waarom kan dat hier niet?
Devos: Onze formatiecultuur, de samenvallende verkiezingen en partijpolitieke vertegenwoordiging zijn fundamenteel verrot. Na de verkiezingscampagne blijven de partijen campagne voeren en veto’s afvuren. De gewone man in de straat begrijpt niet dat er na zes maanden nog steeds geen regering is. We moeten dringend over hervormingen nadenken, al zal dat niet voor meteen zijn. Het grote drama is dat partijen zulke zaken als een luxeprobleem beschouwen eenmaal de regering is gevormd. Zolang er uiteindelijk schot in de zaak komt, sleept de politiek zich van formatie naar formatie.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier