‘Boeren komen te gemakkelijk weg met de problemen die ze veroorzaken’

‘In vergelijking met klimaat- en andere activisten worden boeren die maatschappelijke overlast veroorzaken, met fluwelen handschoenen aangepakt’, schrijft bioloog en Knack-redacteur Dirk Draulans.

Vuurtjestoken en stokebrand spelen op het viaduct van Merksem op de Antwerpse Ring. Autowegen richting Brussel blokkeren. Cruciale bruggen en ronde punten vol tractoren zetten. Havens en distributiecentra voor warenhuizen afsluiten…

Het kan weer niet op met de boeren, die de jongste halve eeuw met een zekere regelmaat een onweerstaanbare drang voelen opkomen om het maatschappelijk functioneren eens grondig te ontregelen, en dat niet alleen bij ons, ook in onze buurlanden en elders in Europa.

De gevolgen zijn uiteraard voelbaar. Mensen geraken niet op hun werk of niet in het ziekenhuis waar ze na maanden wachten eindelijk een afspraak hadden. Scholen schakelen over op afstandsonderwijs. Chauffeurs rijden zich vast op sluiproutes. Journalist Joël De Ceulaer miste De Afspraak op Canvas – dat werd nieuws, stel je voor.

Mensen herschikken agenda’s en stellen verplaatsingen uit. Werkgeversorganisaties waarschuwen voor economische verliezen. Niemand kan voorspellen hoelang de ellende gaat duren. Velen vrezen dat het her en der uit de hand gaat lopen – er zijn al incidenten met vrachtwagenchauffeurs gemeld.

Toch valt het op hoe voorzichtig de autoriteiten met de boerenbetogingen omspringen. Niet iedereen kan genieten van dezelfde verdraagzaamheid. De jongste jaren zijn er, zowel bij ons als in onze buurlanden, geregeld klimaatactivisten opgepakt én veroordeeld voor het veroorzaken van verkeers- en andere overlast. Ze wilden daarmee aandacht trekken op de laksheid waarmee de klimaatopwarming wordt aangepakt. Greenpeace-activisten die in de haven van Zeebrugge protesteerden tegen gasimport, belandden 48 uur in de cel. Britse klimaatactivisten die een brug op de Ring rond Londen blokkeerden, kregen een celstraf van drie jaar, als ‘ontradingseffect’ voor anderen. Nederlandse klimaatactivisten werden veroordeeld tot ‘taakstraffen’ wegens ‘opruiing’: ze hadden opgeroepen om een verkeersas te blokkeren.

Een dichteres die op het Vlaams volksfeest van 6 januari even het woord mocht voeren en van de gelegenheid gebruikmaakte om aandacht te vragen voor de Palestijnen in de Gazastrook, werd gearresteerd en zes uur lang opgesloten.

Maar boeren mogen ongestraft het land op zijn kop zetten. Het is symbolisch voor de vaststelling dat ze al decennialang gemakkelijk wegkomen met maatschappij-ontwrichtende activiteiten. Ze leggen een stevige claim op zowel ons leefmilieu als onze gezondheid. Ze leveren een substantiële bijdrage aan de klimaatopwarming. Ze zijn mee verantwoordelijk voor de stikstofoverlast die niet alleen onze natuur ontregelt, maar ook schadelijk is voor onze gezondheid. Ze sproeien massaal pesticiden, waarvan steeds duidelijker wordt dat ze een ernstige gezondheidstol eisen zonder dat er veel aan gedaan wordt.

De milieu- en gezondheidskosten van landbouwactiviteiten worden trouwens ongegeneerd doorgesluisd naar de maatschappij en niet meegerekend in de prijs van onze voeding, waardoor boerenlobby’s kunnen claimen dat ons voedsel nooit zo goedkoop is geweest als nu.

En ja, boeren moeten hard werken voor een karig loon – ze zouden zeker meer mogen verdienen. Maar dat geldt ook voor mensen in andere belangrijke sectoren als de zorg en het onderwijs, die minder sterke lobby’s hebben. ‘De Boerenbond heeft in ons land meer macht dan de superrijken’, stelt econoom Gert Peersman (UGent) deze week in Knack, maar je zou evengoed kunnen stellen dat de Boerenbond bij de superrijken hoort. Het vermogen van de holding MRBB boven de Boerenbond bedraagt zo’n 5,5 miljard euro en blijft stijgen.

‘Het wordt hoog tijd dat beleidslui eens MET de boeren praten in plaats van OVER de boeren’, oreert Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens, die voor hij chef werd van de Boerenbond jarenlang voor de CD&V in het Vlaams Parlement zat. Ceyssens moet niet klagen over aandacht van het beleid voor zijn sector. Op de voorste rijen van symposia van de Boerenbond prijkt steevast een aantal CD&V’ers, ministers inbegrepen. De jongste twintig jaar was de partij systematisch bevoegd voor Landbouw, dus was er al die tijd een rechtstreekse lijn van de boeren naar het beleid. Die heeft er vooral toe geleid, tot tevredenheid van de Boerenbond, dat er jarenlang op de rem is geduwd om toch maar niet te veel milieu- en andere maatregelen te moeten nemen. Dat non-beleid wreekt zich nu.

Het zou wel helpen mocht het beleid eens wat minder met de Boerenbond praten en wat meer met de boeren zelf. Ze zouden beter van onder de vleugels – sommigen zeggen het juk – van de Boerenbond kruipen en voor hun eigen rechten opkomen. Nogal wat waarnemers, academische en andere, stellen dat het landbouwmodel dat de Boerenbond promoot in eerste instantie zijn eigen belangen dient en pas in tweede instantie die van de gewone boer.

Boeren klagen ook, net als leraars, over administratieve overlast, en terecht. Maar de sector heeft een significant effect op ons welzijn en onze leefomgeving, waardoor het niet slecht is dat hij wat meer dan gemiddeld op de vingers wordt gekeken. Zeker omdat hij in het verleden niet altijd getuigde van een vriendelijke houding ten opzichte van de rest van de maatschappij. Nog geen dertig jaar geleden voelde de hormonenmaffia zich zo sterk dat ze de moord beval op een veearts-keurder die, zeer tot haar ongenoegen, zijn werk deed. Legio waren (en zijn) vaststellingen over illegale lozingen van mest. Luchtwassers en andere installaties om minder te vervuilen worden wel geplaatst, maar niet altijd gebruikt omdat ze te veel energie vergen…

Ceyssens en zijn handpop in de Vlaamse Regering, minister van Landbouw Jo Brouns, partij- en streekgenoot, proberen systematisch de kluit te belazeren door te stellen dat de boeren al veel inspanningen geleverd hebben om hun milieuoverlast te verminderen. Het zou er nog aan mankeren. Maar de realiteit is dat de inspanningen vooral het plukken van laaghangend fruit betroffen en dat er de jongste tien jaar zo goed als géén vooruitgang meer wordt geboekt, in tegenstelling tot wat bijvoorbeeld de industrie doet, die volgens de boeren te veel op een voorkeursbehandeling van de overheid kan rekenen.

Boeren moeten gepusht worden om efficiënte maatregelen voor milieu en volksgezondheid te nemen – dat is de harde realiteit. Maar dat accepteren ze niet. Ze willen hun eigen agenda volgen. Ceyssens en de zijnen pogen alle overheidsmaatregelen om milieu- en andere overlast van de landbouw te beteugelen, zoals het stikstofdecreet, zo lang mogelijk uit te stellen, desnoods met juridisch sloopwerk. En als ze voelen dat het moeilijk wordt, sturen ze tractoren de baan op en bazuinen ze uit dat onze voedselzekerheid in het gedrang komt – als je ziet hoeveel mensen er met overgewicht worstelen, lijkt het met die voedselzekerheid trouwens nogal mee te vallen.

Terwijl klimaat- en andere milieuactivisten die het écht goed voorhebben met onze toekomst, en die van de volgende generaties, vervolgd worden omdat ze streven naar een betere wereld. Ergens is er iets fundamenteel fout aan het lopen in ons systeem.