Belgische staat nu ook veroordeeld tot morele schadevergoeding voor aanpak opvangcrisis

Door de opvangcrisis voor asielzoekers hangen de overheid al tientallen miljoenen euro’s aan dwangsommen boven het hoofd. Nu heeft een rechter de staat ook veroordeeld tot een morele schadevergoeding. ‘De magistraten zijn boos.’

Een schadevergoeding van 2500 euro. Dat bedrag moeten de Belgische staat en de federale opvangdienst Fedasil betalen aan een asielzoeker voor ‘geleden morele schade’. Dat oordeelde de arbeidsrechtbank van Luik in een recent vonnis. De uitspraak kwam er nadat een mannelijke asielzoeker geen plek kreeg toebedeeld in een opvangcentrum – nochtans een wettelijke verplichting.

Het bedrag is een schijntje vergeleken met de 168 miljoen euro aan dwangsommen die de overheid boven het hoofd hangen voor het niet verlenen van ‘bad, bed en brood’ aan asielzoekers. Sinds oktober 2021 heerst er een opvangcrisis in ons land. Fedasil slaagt er niet in om elke persoon die een verzoek om internationale bescherming indient een plekje te geven in het verzadigde netwerk van 34.000 plaatsen. De opvangdienst werd al 8600 keer veroordeeld door verschillende arbeidsrechtbanken, met fikse dwangsommen tot gevolg.  

De regering weigert die dwangsommen te betalen. Dat leidde al tot het in beslag nemen van een deel van de inboedel van Fedasil en het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V). Sinds kort komt ook het kabinet van premier Alexander De Croo (Open VLD) in het vizier. Volgens De Moor kosten de dwangsommen en inbeslagnames alleen maar tijd en energie. ‘Ze leveren geen extra opvangplaatsen op’, klinkt het.

‘Maar nu lijkt het erop dat de rechters creatiever te werk gaan’, zegt Thomas Willekens van ngo Vluchtelingenwerk Vlaanderen. ‘Ze merken dat de uitvoerende macht haar beleid niet afstemt op de rechtspraak. Daarom experimenten ze met andere vormen van dwang.’ Waaronder dus de morele schadevergoeding van 2500 euro.

Kraakpanden en tentjes

Ook Kati Verstrepen, voorzitter van de ngo Liga voor Mensenrechten, ziet een evolutie bij de rechterlijke macht. ‘Blijkbaar is het niet voldoende om de staat te veroordelen voor iets wat ze verzaakt te doen, en is er volgens de rechter nu ook een schadevergoeding nodig’, zegt ze. ‘Dat is ook logisch: door de opvangcrisis is de werklast voor de rechtbanken gigantisch. Ik snap dat de magistraten boos worden.’

Net als bij de dwangsommen kan de staat ook hoger beroep aantekenen tegen de morele schadevergoeding. ‘Als het arbeidshof het vonnis bevestigt, dan kan de eisende partij beslag leggen op goederen van de overheid, waartegen de staat dan opnieuw verzet kan aantekenen bij de beslagrechter’, zegt Verstrepen. ‘Kortom, dan zitten we in hetzelfde scenario als bij de niet-betaalde dwangsommen.’

Het kabinet-De Moor bevestigt dat de staat ook deze keer in beroep gaat.

Het valt af te wachten of het Luikse vonnis school zal maken bij andere rechtbanken. In ieder geval is de opvangcrisis nog niet voorbij. Er staan nog steeds 2700 mensen op de wachtlijst voor opvang. Een deel van hen verblijft in kraakpanden of in tentjes op straat. De zoektocht naar nieuwe opvangcapaciteit verloopt moeizaam, onder meer door lokaal verzet. En ook maatregelen om asielzoekers sneller uit de opvangcentra te krijgen, zorgen op korte termijn niet voor een kentering. Bovendien blijft de druk op de asieldiensten hoog. Zo kwamen er in februari opnieuw 2400 nieuwe aanvragen om internationale bescherming bij.