Belgische regeringen komen eigen begrotingsbeloftes niet na

Elk jaar moeten de Europese lidstaten hun begrotingsplannen aan de Europese Unie overhandigen. De Belgische regeringen blijken zich zo goed als nooit aan hun eigen budgettaire beloftes te houden.

Europa gaat opnieuw strenger toezien op de begrotingen van de lidstaten en dus ook op die van ons land. Dat belooft een pijnlijke zaak te worden, waar alvast de PS niet mee is opgezet. De Franstalige socialisten verzetten zich tegen zo’n ‘vorm van Europese curatele’. Uit onderzoek van Johan Van Gompel, senior economist bij KBC, blijkt trouwens dat de Belgische regeringen de voorbije decennia zo goed als nooit hun budgettaire beloftes aan Europa zijn nagekomen.

Zoals iedere Europese lidstaat moet België elk jaar tegen uiterlijk eind april zijn begrotingsplannen voor de komende drie jaren, het zogenaamde stabiliteitsprogramma, opmaken en aan Europa bezorgen. Europa wil dat de landen niet meer geld uitgeven dan ze binnenkrijgen: dat zou kunnen leiden tot hogere rentes en meer inflatie, en zelfs de euro in gevaar brengen. Daarom spraken de landen van de eurozone in 1997 af dat het begrotingstekort niet groter mag zijn dan 3 procent van het bbp (het bruto binnenlands product, wat we met zijn allen aan goederen en diensten produceren) en de overheidsschuld niet meer mag bedragen dan 60 procent van het bbp. Die afspraken werden vastgelegd in het Europees Stabiliteits- en Groeipact (SGP).

Als de Raad van de Europese Unie merkt dat een land zich niet aan de afspraken houdt, kan hij dat land erop aanspreken en het vragen om zijn inkomsten en uitgaven aan te passen. Begrotingszondaars riskeren een verhoogd Europees toezicht en komen op het ‘strafbankje’ terecht. Ze kunnen zelfs worden beboet.

Tussen 2012 en 2014 belandde ons land op dat strafbankje, de jaren erna ontsnapten we telkens aan verhoogd Europees toezicht. België kon zich toen verschuilen achter grote economieën als Frankrijk en Italië, die het ook budgettair niet zo nauw namen maar die Europa blijkbaar niet op het matje durfde te roepen.

Slechter dan Club Med

Europa staat toe dat lidstaten tijdens crisissen hun tekorten tijdelijk laten oplopen om hun economie met overheidsgeld te hulp te schieten. Dat was de voorbije jaren het geval tijdens de coronacrisis, die gevolgd werd door een inflatie- en energiecrisis. Afgelopen week werd duidelijk dat aan die versoepeling vanaf volgend jaar een eind komt. De budgetregels van het Stabiliteits- en Groeipact zullen dan weer gelden en Europa zal de begrotingsinspanningen weer nauwlettend in de gaten houden.

Dat is geen goed nieuws voor België want we hebben momenteel de slechtste begrotingscijfers van heel de Europese Unie. Zelfs slechter dan zogenaamde Club Med-landen zoals Griekenland, Italië, Spanje en Portugal, die traditioneel barslechte begrotingen indienen.

Volgens het Planbureau zullen we dit jaar een begrotingstekort van 32,9 miljard euro of 5,7 procent van het bbp hebben en bedraagt onze overheidsschuld 107 procent van het bbp. Voor 2024 wordt gerekend op een tekort van 5,4 procent en een schuld van 108 procent van het bbp. De Nationale Bank noemt de begrotingssituatie van de Belgische overheden zorgwekkend en het traject dat voorligt ‘onhoudbaar’.

De Belgische cijfers liggen in elk geval ruimschoots boven het afgesproken maximale tekort van 3 procent en de maximale schuld van 60 procent. De kans is bijzonder groot dat ons land volgend jaar door Europa wordt berispt. Dat is op zich al niet fijn, maar de timing maakt het extra pijnlijk: België zou door Europa als budgettaire zondaar worden gebrandmerkt op het moment dat wij voor de regionale, federale en Europese verkiezingen naar de stembus trekken. Zo’n Europese blamage kan de regering-De Croo, en de premier zelf, missen als kiespijn.

‘Chantage’

Sommige lidstaten, zoals Frankrijk, willen dat Europa minder strenge budgettaire regels hanteert. Het is twijfelachtig of die versoepelingen er snel zullen komen: de regels kunnen alleen maar worden aangepast met eenparigheid van stemmen van de lidstaten.

In ieder geval is het zo dat landen met hoge schulden door de Europese Commissie in een strak budgettair keurslijf gedwongen zullen worden. Elk land zal een contract met de Commissie moeten sluiten om over drie tot hooguit vier jaar een daling van schuld en tekort te realiseren, in combinatie met hervormingen en investeringen. Voor België belooft dat een heel moeilijke oefening te worden.

De Europese bemoeienissen zinnen de PS duidelijk niet. Toen afgelopen duidelijk werd dat Europa opnieuw strenger zal toezien op de begrotingen van de lidstaten, verklaarden de Franstalige socialisten prompt dat ze niet willen weten van zo’n ‘vorm van Europese curatele’. De PS wil niet dat Europa ons de budgettaire weg wijst.

Het is trouwens de tweede keer in korte tijd dat de PS zich tegen Europa keert. Eerder eiste Europa van de regering-De Croo dat zij een ernstige pensioenhervorming doorvoert, vooraleer ze een deel van het Europees relancegeld kan krijgen. Ook dat schoot Paul Magnette in het verkeerde keelgat. De PS-voorzitter verklaarde dat ‘de chantage van Europa over onze pensioenhervorming onaanvaardbaar is’. Veel waarnemers merken dan weer op dat in ons land serieuze hervormingen of een streng begrotingsbeleid alleen maar mogelijk is onder externe, Europese druk.

Er is trouwens een groot verschil tussen wat België de voorbije twee decennia op budgettair vlak beloofde te doen en wat er in realiteit van terecht is gekomen. Dat blijkt uit cijferwerk van Johan Van Gompel, senior economist bij KBC. Hij ging na hoe sterk het werkelijke begrotingsresultaat afweek van wat ons land twee jaar eerder beloofde aan Europa in het kader van het Stabiliteitsprogramma (zie grafiek).

‘Uiteraard waren er de crisissen,’ zegt Van Gompel, ‘maar er is meer: het gebrek aan budgettaire discipline van België blijkt uit het feit dat het de budgettaire doelen die het zichzelf de voorbije twee decennia heeft opgelegd omzeggens nooit heeft gerealiseerd’. Het hoeft niet te verbazen dat België al jaren bij Europa bekendstaat als een budgettaire belhamel, die het niet zo nauw neemt met de regels. Zelfs niet met de begrotingsdoelstellingen die het zelf formuleert.