‘Bedankt voor uw openheid, Sammy Mahdi. Maar dit moet beter’

Wanneer lobbyisten van tabaksbedrijven bij de politiek langsgaan, ondermijnt dat niet alleen de volksgezondheid maar ook de democratie, schrijft Suzanne Gabriels, expert tabakspreventie Stichting tegen Kanker.

Beste Sammy Mahdi, wij zijn blij met uw eerste stap om een eind te stellen aan achterkamertjespolitiek. U zal de lobbygroepen die hun verkiezingsmemorandum komen voorstellen op een publiek toegankelijke lijst plaatsen.

De inhoudelijke besprekingen zullen niet openbaar worden gemaakt. Dat begrijpen we: het zou een heel werk zijn voor de CD&V om steeds officiële notulen uit te werken.

Voor één lobbygroep vragen wij evenwel een uitzondering.

Alle contacten en gesprekken met tabaksbedrijven zouden volledig openbaar gemaakt moeten worden. De kaderconventie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in de strijd tegen tabak (FCTC) legt dit op in artikel 5.3. België ratificeerde deze kaderconventie. We moeten ons daar dus aan houden.

Meer nog: ons land zou dit niet alleen moeten toepassen op het overheidspersoneel (de administraties) maar ook op beleidsmakers (kabinetten, volksvertegenwoordigers en partijstudiediensten). Mijnheer Mahdi, als u wil gaan voor een nieuwe frisse politieke cultuur, kunnen wij misschien op u rekenen om hier werk van te maken? Inspiratie kan u alvast halen bij de aanbevelingen van de EU ombudsman voor interacties op EU-niveau met tabakslobbyisten of bij de aanpak in Nederland.

Door de kaderconventie van de WHO te onderschrijven, heeft België zich ertoe verbonden om een strenger tabaksbeleid te voeren en om deuren dicht te houden voor de lobbyisten van de tabakssector. Voor beide aspecten gaat het evenwel niet snel genoeg.

In 2004, de startperiode van de FCTC, hadden wij in ons land nog zo’n 24 procent dagelijkse rokers. Dankzij heel wat beleidsmaatregelen is dit aantal de afgelopen 20 jaar flink gedaald, tot 13 procent volgens de laatste gegevens van februari 2023. Maar de doelstelling van een rookvrije generatie tegen 2040, zowel een EU als een Belgische ambitie, zal niet gehaald worden als we niet consequent alle maatregelen uit de FCTC toepassen.

Een versnelling van de implementatie dringt zich op, dat bleek ook uit de trendanalyses die Sciensano afgelopen week publiek heeft gemaakt. Een aantal bijkomende maatregelen zijn voorzien in het antitabaksplan van december 2022. Zo is het bijvoorbeeld heel urgent dat er op de verkooppunten een uitstalverbod komt voor tabaksproducten. De timing voorzien in het plan, tegen eind 2025, mag voor Stichting tegen Kanker best opschuiven naar eind 2023. Waarom wachten tot eind 2025 en ondertussen een nieuwe epidemie van nicotineverslaving onder jongeren riskeren?

Deuren dicht

De grote tabaksbedrijven werpen zich zonder scrupules op als probleemoplossers. Met hun niet-brandbare niet-medicinale nicotineproducten zoals verhitte tabak, e-sigaretten of nicotinezakjes willen ze de wereld redden van het probleem dat ze zelf veroorzaken. ‘Als het beleid ons genoeg speelruimte wil geven (begrijp ‘soepele regels’ met minder inmenging en verbod), dan zal het probleem van roken opgelost worden.’

Omdat de tabaksproducenten gaan innoveren in hun aanbod, zou – volgens henzelf – het voorzorgsprincipe mogen worden opgegeven. Als Stichting tegen Kanker blijven we voor jonge niet-rokers echter heel hard vasthouden aan het voorzorgsprincipe.

Een recent artikel in International Journal of Health Policy and Management doorprikt de strategie van tabaks- en andere multinationals en legt de vinger op de wonde: de onevenredige macht van grote winstgevende bedrijven in beleidsruimtes en de belangenconflicten die daaruit voortkomen, ondermijnen de democratie en zijn bijgevolg onaanvaardbaar.

Een luisterend oor voor tabaksproducenten is geen voorbeeld van participatieve democratie. Integendeel zelfs: het is een bedreiging voor de volksgezondheid en voor de democratie zelf.

Mijnheer Mahdi, wij wensen u, onszelf, de volksgezondheid en de democratie geluk toe met meer echte participatieve democratie.