‘Bart De Wever vult het confederalisme heel bewust onduidelijk in’

‘Als de electorale nood het hoogst is, wordt de confederale gedachte door N-VA van stal gehaald om de communautair gevoelige achterban te sussen,’ schrijft Julien Borremans. ‘De Wever roert de communautaire trom, maar hoe de N-VA het confederalisme ziet, wordt niet verduidelijkt.

Daar is Bart De Wever weer met zijn project ‘het confederalisme’. Het is een kat met vele levens. Tijdens dreigende communautaire instabiele tijden – zoals in pre-electorale periodes – komt de burgemeester van Antwerpen steevast met dit voorstel op de proppen. Het moet als een deus ex machina fungeren, waarbij uiteindelijk de ingewikkelde gordiaanse institutionele Belgische knoop wordt ontward en resulteert in een einde waarbij iedereen er beter van wordt.

Geblokkeerde democratie

Het is duidelijk dat Bart De Wever het separatisme heeft afgezworen, wegens onhaalbaar en een negentiende-eeuwse denkoefening waar het Vlaamse Belang alle heil van verwacht. Nu en dan mag Ben Weyts eens luidop dromen van een onafhankelijk Vlaanderen om de harde communautaire kern binnen zijn partij nog wat hoop te geven, maar in 2013 zei diezelfde Weyts in onder andere Het Laatste Nieuws dat er voor een eigen Vlaamse staat geen draagvlak is, en dat het confederalisme ‘een zeer aanvaardbare en efficiënte constructie’ is. Er wordt communautair warm en koud geblazen door de N-VA-kopstukken, en ondertussen wordt het confederalisme bewust heel onduidelijk ingevuld door de partij.

Bart De Wever vult het confederalisme heel bewust onduidelijk in.

België is een geblokkeerde democratie. Er zijn twee verschillende democratieën, met elk hun eigen instellingen, media en publieke opinie. De kloof tussen Vlaanderen en Wallonië wordt schijnbaar steeds groter. De crisis kan na de federale verkiezingen een climax bereiken wanneer een rood-groen blok van ECOLO-PS-PTB tegenover een Zweedse coalitie met de CD&V, de Open VLD en (mogelijks) de N-VA komt te staan. De besluitvorming komt op federaal niveau steeds meer vast te zitten ‘in de politieke articulatie van tegengestelde belangen’, aldus De Wever.

Geblokkeerde economie

De geblokkeerde democratie vertaalt zich bovendien in een geblokkeerde economie. Want ‘de Vlaamse economische voorspoed wordt afgeroomd om een inefficiënt land te financieren’. Aan deze inefficiëntie is de laatste vijf jaar weinig veranderd. De N-VA zweeg in de federale regering als vermoord. Zelfs een eenvoudige fusie van de Brusselse politiezones liet gewezen minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon aan zich voorbijgaan, om de Franstaligen niet voor het hoofd te stoten. Nochtans zou een stevige sanering van de inefficiënte Belgische structuren een duchtige budgettaire opsteker kunnen betekenen. Maar in de Koningstraat in Brussel wordt daar met geen woord over gerept.

Ons land is ook bestuurlijk aan herbronning toe.

Ook bestuurlijk is dit land aan herbronning toe. Als een goede leerling-waarzegger schreef Bart De Wever reeds ruime tijd geleden zijn kritiek op de federale regering Michel I: ‘Na federale verkiezingen komen deze twee democratieën (Vlaanderen en Wallonië) samen om te onderhandelen over de vorming van de federale regering. En dat botst. Het resultaat van die clash van visies is een beleid dat niemand wil en waarbij veel te weinig gebeurt. Een beleid waarbij we aanmodderen en nooit structurele hervormingen doorvoeren. En daardoor krijgen we een land met zéér hoge belastingdruk én schuldgraad, een openbare dienstverlening die veel te wensen overlaat en een staatsstructuur waar een kat haar jongen niet meer in terugvindt.’

Toegegeven, dit is erg origineel, maar tevens gewaagd van Bart De Wever. In de Belgische geschiedenis moet hij beslist de eerste partijvoorzitter zijn, die een deelname van zijn eigen partij aan de federale regering zo verwoestend evalueert. In de marge is er wat gemorreld aan de belastingdruk, maar zijn kritiek blijft als een soliede stalen constructie overeind.

Perpetuum mobile

Om uit de impasse te raken, kondigt de voorzitter van de N-VA op de nieuwjaarsreceptie van zijn partij andermaal het confederalisme aan. De Wever wil niet opnieuw onderhandelen over staatshervormingen. ‘Dat heeft geen zin meer.’ Hij hoopt dat het Belgisch federaal model eind mei in een totale impasse verzeild raakt, met de twee gemeenschappen die lijnrecht tegenover elkaar staan. Dan komt Jan Jambon als Minister-President van Vlaanderen onderhandelen over wat samen nog wordt gedaan. Een doorzichtige constructie die bezwijkt onder haar eigen banaliteit.

Als de electorale nood het hoogst is, wordt de confederale gedachte van stal gehaald om de communautair gevoelige achterban te sussen.

Vooreerst is de kans groot dat de N-VA niet in de volgende federale regering zal zitten, zoals Peter De Roover reeds aangaf. Het is reëel dat er een anti-N-VA-coalitie in het zadel wordt gehesen. Daarnaast zijn er een aantal grondwettelijke grendels die de plannen van De Wever lelijk in de weg staan, zoals bijzondere meerderheidswetten, alarmbelprocedures, belangen- en bevoegdheidsconflicten, de pariteit op verschillende niveaus en nog veel meer. De Belgische constructie lijkt een onneembare fortificatie, die enkel met de goodwill van de Franstaligen kan worden ontmanteld. Zo lijkt het confederalisme binnen de N-VA stilaan een perpetuum mobile te worden. Als de electorale nood het hoogst is, wordt de gedachte van stal gehaald om de communautair gevoelige achterban te sussen.

Confederalisme wordt bewust onduidelijk ingevuld

De Wever vult het concept confederalisme heel onduidelijk in. Wat is confederalisme eigenlijk? Volgens politicoloog Bart Maddens is het ‘een samenwerking tussen soevereine staten’. In een samenwerkingsverband leggen ze vast wat ze samen nog willen doen. Maar met welke partner gaat Vlaanderen rond de tafel zitten? Met Wallonië of met de Waals-Brusselse Federatie waar de Franstaligen reeds geruime tijd aan sleutelen. Dat maakt een wereld van verschil, met of zonder Brussel.

Volgens professor Maddens komt de Belgische grondwet te vervallen en komt er een Vlaamse en Waals-Brusselse grondwet. Hoe zal het lidmaatschap in de EU worden ingevuld? Blijft het bij één vertegenwoordiger of worden Vlaanderen en de Waals-Brusselse Federatie twee aparte lidstaten? Gezien het hobbelige communautaire parcours van de afgelopen decennia, is volgens Maddens een confederaal België enkel werkbaar als ‘het aantal bevoegdheden op confederaal niveau uiterst miniem blijft’. De confederale Belgische regering wordt ‘een permanent overlegorgaan tussen de regeringen van de deelstaten’. Op confederaal niveau kan alleen met consensus worden beslist. De communautaire angel zal dan een heel stuk kleiner zijn, maar zal er nog wel zijn.

Wat met de sociale zekerheid?

Een confederaal België lijkt een compromis op voorwaarde dat de sociale zekerheid, defensie en justitie gemeenschappelijk blijven. Dat lijkt me logisch. Wallonië noch Brussel zullen meegaan in het confederalisme als de sociale zekerheid wordt gesplitst en het sociale deficit in de hoofdstad en het zuiden onbetaalbaar wordt.

N-VA staat communautair op lemen voeten.

Intussen blijft De Wever de communautaire trom roeren, maar hij heeft vast en zeker nog het één en ander aan zijn achterban uit te leggen. De partij staat immers communautair op lemen voeten. Zoveel is duidelijk.