Ayan Mohamud Yusuf: ‘Met welk recht kijken ze bij De Ideale Wereld neer op schoonmaakpersoneel?’

De makers van De Ideale Wereld hebben donderdag weer wat bijgeleerd. Het is niet omdat je in coronatijden een desk ontsmet dat je een poetsvrouw bent. En het is niet omdat je een vrouw van kleur bent, dat je wordt uitgebuit. Een dag na haar ongevraagde gastrol in het satirische programma spreekt Ayan Mohamud Yusuf voor het eerst met de pers. ‘Ik wil dat die beelden offline worden gehaald.’

Satire is een moeilijk genre, daar weten ze bij De Ideale Wereld alles van. Presentator Jan Jaap van der Wal is doorgaans op zijn best als hij de politieke actualiteit van zijn tweede vaderland fileert.

Maar donderdag echter vloog hij lelijk uit de bocht, halverwege een lang uitgesponnen item over een slaapverwekkende persconferentie van de Vlaamse regering. Te zien valt (na 4:30 in de aflevering) hoe een vrouw van kleur tussen de interventies van twee excellenties door het spreekgestoelte met een doek ontsmet. Knip naar Van der Wal, die er zijn afkeuring dik oplegt. Als minister-president Jan Jambon (N-VA), viceminister-president Hilde Crevits (CD&V) en andere gewichtige witte mensen hun zegje hebben gedaan, zo ging de satire, dan pas mag de gekleurde vrouw opdraven om de boel schoon te maken. ‘Dit is zo pijnlijk’, besloot Van der Wal zijn bak.

Pijnlijk werd het inderdaad. De vrouw in kwestie bleek geen schoonmaakster maar de verantwoordelijke voor protocol en catering van het kabinet-Jambon. Ayan Mohamud Yusuf (40) heet ze, en in haar vorig jaar verschenen autobiografie Op zoek naar vaste grond (Standaard Uitgeverij) valt te lezen dat ze wel tegen stootje kan. Op haar negende uit Mogadishu gevlucht, als tiener in Ethiopië van haar ouders gescheiden, op haar zeventiende in België aanbeland. Geen kruidje-roer-mij-niet, dus. Maar de grap van De Ideale Wereld is haar zwaar op de maag gevallen. ‘Ik kijk eigenlijk nooit naar dat programma’, vertelt ze. ‘Ook gisteren niet. Ik schrok toen ik vanmorgen op het werk mijn berichten checkte. Mijn mailbox puilde uit van de verontwaardige steunbetuigingen, zelfs uit het buitenland.’

‘Toen ik het filmpje zelf bekeek, wist ik eerst niet wat ik zag. Na de derde keer ben ik in tranen uitgebarsten, zelfs bij de begrafenis van mijn vader heb ik niet zo hard gehuild. Dit is zo pijnlijk. Ik ben er al de hele dag kapot van.’

De makers van De Ideale Wereld hebben zich al geëxcuseerd. Het programma wilde precies racisme en ongelijkheid op de arbeidsmarkt aan de kaak stellen.

Ayan Mohamud Yusuf:Pardon the pun, maar dat is de pot die de ketel verwijt dat hij zwart ziet. Ik neem zelf bijna nooit het woord racisme in de mond, maar wat als je er blindelings van uitgaat dat een zwarte vrouw geen kabinetsmedewerker kan zijn? Ik ben erg blij met afkeurende reactie die Vlaamse regering vandaag unaniem heeft rondgestuurd. Als er hier sprake is van racisme, dan is het alleen bij De Ideale Wereld en niet bij de Vlaamse regering.

Maar het gaat me niet alleen om de racistische stereotypen. Stel dat ik wel een poetsvrouw was geweest: zou die grap dan wel geslaagd zijn?

Wat bedoelt u?

Mohamud Yusuf: Met welk recht kijken ze bij De Ideale Wereld neer op schoonmaakpersoneel? Met of zonder kleur, poetsvrouwen – of poetsmannen – verdienen ons respect. Dit is zo pijnlijk voor de vele sterke vrouwen die zo de kost verdienen voor hun kinderen. Wie stond er tijdens de lockdown in de frontlijn? Terwijl iedereen veilig thuis werkte, hielden poetsvrouwen en -mannen de boel schoon. Wellicht ook de redactie van De Ideale Wereld. En wat krijgen ze als dank voor hun essentiële beroep? Beledigingen!

Heeft Jan Jaap van der Wal u al persoonlijk zijn excuses aangeboden, zoals hij aankondigde?

Mohamud Yusuf: Ja, en dat waardeer ik. Alleen heb ik niet het gevoel dat hij het echt snapt. Dat het niet zo bedoeld was, en dat ze niet mij viseerden, dat zal wel. Maar mijn punt dat De Ideale Wereld daardoor alle poetsvrouwen én Vlamingen van allochtone afkomst heeft geschoffeerd, dat scheen hem te ontgaan.

Ach, op zich interesseren zijn excuses me niet. Wat veel belangrijker is: ik wil dat die beelden zo snel mogelijk offline worden gehaald.

Volgens VRT-woordvoerder Bob Vermeir zijn er geen plannen zijn om het fragment te schrappen. Op vrtnu.be staat bij De Ideale Wereld van donderdag wel een begeleidende boodschap ‘om het spijtige voorval te kaderen’.

Mohamud Yusuf: Is dat zo? Dat vind ik een schande. Als die beelden online blijven, is ook de VRT in mijn ogen een racistisch instituut. Ik wil gerust aannemen dat het allemaal niet zo bedoeld was, maar het is blijft een feit dat ze hiermee de negatieve stereotypen over mensen van allochtone afkomst versterken. Of moet ik misschien citeren wat de beheersovereenkomst van de VRT over racisme zegt?