‘Anders gaan leven? Blijkbaar kan het toch’

‘Op korte termijn heeft het coronavirus gerealiseerd wat de groenen van vandaag nog in geen tien jaar zou lukken’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Zullen we een zomervakantie hebben, of iets wat daar op lijkt? Komt er een tweede infectiegolf in de herfst? Zouden we echt achttien maanden lang met het virus blijven zitten? Het is nog onduidelijk hoelang de coronacrisis zal duren. Evenmin weten we of we periodes van strengere maatregelen zullen kunnen afwisselen met makkelijkere weken. Maar er is wel al een eerste politicus in een glansrol. Het is nu al helder dat minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) de populariteit heeft herwonnen die ze ooit had als staatssecretaris voor Asiel en Migratie in de regering-Di Rupo. Dé oneliner van de crisis pakken ze haar al lang niet meer af.

‘Blijf in uw kot’ is al een paar weken het Vlaamse ‘wir schaffen das’. We zullen het wel fiksen, maar dan op zijn Vlaams. Wat wil dat zeggen? Een tikje minder wij-gevoel, want het ‘wir’ van Angela Merkel komt bij ons zelden vanzelf. Maar ook minder sentimentaliteit, zonder dure eden en toch met daadkracht. Minder zelfverzekerd dan de gemiddelde Duitser, maar ook met minder zelfoverschatting. Met de gebiedende wijs van het boerenverstand, om de Vlaamse plantrekkerij tegen te gaan. En ten slotte met dat volkseigen ‘kot’, de punchline van de zin. Een geringschattende passe-partout voor een woning, herleid tot vier muren en een dak, dat alles moet vatten van een protserige fermette tot, welja, een echt kot in een achterstandswijk. Geen Latijn voor haar. Verkeerde bestellingen, vernietigde mondmaskers: het deert haar niet. Maggie De Block is de minister die haar volk leerde thuisblijven.

Als De Block de winnaar du jour is in de politiek, dan heet de verliezer vandaag Bart De Wever. De N-VA-voorzitter, een vallende ster sinds de gemeenteraadsverkiezingen in 2018, blijft zonder meer een briljant politicus, die zich zelfs vanuit een benarde positie weer in het debat weet te boksen. Maar de spreidstand is al een tijdje te groot, het bochtenwerk te onstuimig, de parler vrai te zelfgenoegzaam. Corona helpt niet. Als de migratiecrisis de rode en groene partijen in verwarring bracht, dan is deze epidemie minstens even disruptief, maar dan voor zelfverklaarde conservatieven. De eerste, minimaliserende reactie van De Wever verschilde niet zoveel van vele andere, dat klopt. Maar zijn reactie wees wel op een ideologische reflex die in deze strijd niet een deel van de oplossing is. Tegen de verschrikkelijke verhalen in Italië kan geen enkele begrotingsdiscipline, laissez-faire-economie of vorm van nationalisme het halen.

Op korte termijn heeft het coronavirus gerealiseerd wat de groenen van vandaag nog in geen tien jaar zou lukken. Sommige van onze oververhitte productiemachines koelen nu af. Het besef dat het de laagste lonen zijn die de hardware van het land overeind houden, groeit. De aandacht voor de volksgezondheid is helemaal terug. Niet alleen voor lifestylefreaks uit de hogere middenklasse, maar collectief en systemisch. Files zijn een nare herinnering. Het water wordt opnieuw helder. En er zit minder troep in de lucht. Anders gaan leven? Blijkbaar kan het toch.

Wat het effect van het coronavirus op lange termijn zal zijn, is niet zeker. De economische crash is onheilspellend en het politieke debat over wie de rekening dient te betalen moet nog beginnen. Zal het leiden tot minder ongelijkheid, zoals de Amerikaanse historicus Walter Scheidel deze week in Knack voorspelt? Daar is op dit moment nog niet veel van te zien. De cijfers van de Belgische coronaslachtoffers zijn weinig verrassend: bijna de helft van de doden valt tot nog toe te betreuren in Brussel, toevallig ook de plek waar de armoede heerst. Het zou best kunnen dat de hardvochtige politiek na de epidemie eens zo hard terugkomt.

En dan is er nog het verbazingwekkende gemak waarmee de laatste weken een aantal grondrechten werd op- geschort. Het is volstrekt rationeel om op dit moment de bewegingsvrijheid van de bevolking gevoelig in te perken. In onze steden krioelt het van de politiecombi’s. Dat is ongetwijfeld doeltreffend. Maar controle op de controle blijft cruciaal. Historicus Yuval Noah Harari wees er vorige week al op in de Financial Times: de Chinese trackingtechnologie, met behulp van mobieltjes en andere digitale tools, is óók zeer efficiënt, maar niet toevallig in handen van een totalitair regime. Vrijwillig hebben we nu sommige grondrechten afgestaan. Terecht. Maar we mogen niet vergeten ze terug te eisen zodra deze diepe ellende achter de rug is.