‘Als we willen dat burgers het contactonderzoek vertrouwen, dan zal privacy gerespecteerd moeten worden’

‘Maak van dit monster genaamd corona-databank een helder en transparant instrument’, schrijft Kati Verstrepen van de Liga Voor Mensenrechten naar aanleiding van de discussie over het contactonderzoek in de strijd tegen het coronavirus.

‘Dit is een verregaande en bij ons nooit geziene inbreuk op de privacy.’ Het zijn dit keer niet mijn woorden, maar die van David Stevens. Hij is voorzitter van de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA), de vroegere Privacycommissie, en zijn woorden hebben betrekking op het wetsvoorstel rond de databank van Sciensano. Daarin komen alle gegevens van mensen die mogelijks besmet zijn met het coronavirus. Oh, hoor ik u denken, is dat nu nog steeds niet in orde? Of, zijn ze daar bij die GBA niet wat aan het muggenziften?

Een maand geleden uitte de GBA een eerste grote kritiek op het Koninklijk Besluit (KB) dat betrekking heeft op de, toen nog op te richten, centrale databank. Daarin komen gegevens van alle burgers van dit land terecht, die mogelijk in contact kwamen met een besmet persoon. Ook de data van mensen met wie ze zelf contact hebben gehad, worden vervolgens opgeslagen in de databank. De GBA was van mening dat het KB veel te vaag was rond een aantal fundamentele zaken: wat is het doel van de databank, welke gegevens worden opgenomen en hoelang worden ze bewaard? Conclusie: privacywaakhond GBA stuurde dit KB terug naar af, met de boodschap aan de politici: maak uw huiswerk opnieuw.

Intussen tikte de klok verder. Het contactonderzoek ging van start en het systeem kampte van bij het begin met heel wat kinderziektes. Bovendien bleek ook al vrij snel dat de burgers van dit land niet zomaar bereid zijn om veel te vertellen aan de contactspeurders. Zou er een link kunnen zijn? Vertrouwt de burger de overheid onvoldoende?

Het wetsvoorstel is nu herwerkt. Maar wat blijkt? De GBA maakt er opnieuw brandhout van. Want, redeneren ze, het nieuwe wetsvoorstel blijft vaag en slecht leesbaar en het is opnieuw heel onduidelijk waarom er allerlei privacygevoelige data moeten verzameld worden in die databank. We weten dus nog steeds niet waarom bepaalde gegevens opgevraagd worden, zoals het rijksregisternummer bijvoorbeeld, wat er met de gegevens zoal zal gedaan worden en wie er toegang heeft tot de databank. Conclusie van de GBA: dit wetsvoorstel houdt de deur open voor het gebruik van allerlei gegevens voor doeleinden die niet duidelijk omschreven zijn. Er is met andere woorden een groot gevaar voor een zogenaamde function creep, waarbij deze informatie gebruikt wordt voor andere doeleinden dan voorzien.

Tijdens een hoorzitting rond de databank eerder deze week, hoorden we als pro-argument dat er ruimte moet zijn in het wetsvoorstel. Men wil op technische basis kunnen beslissen of er meer gegevens nodig zijn of niet, zonder dat daar telkens het parlement voor nodig is. Net dit argument staat haaks op wat de GBA stelt in haar advies. Het is net ook dit soort redeneringen dat ons zorgen baart. Als men het vertrouwen van de bevolking in deze databank wil herstellen dan moet op voorhand bepaald worden welke gegevens nodig zijn. De mogelijkheid laten om dat later open te trekken lijkt te veel op het uitschrijven van een blanco cheque.

Op 2 juni gaat het debat verder. Het is dan aan de politici van dit land om aan te geven of ze de privacy van hun burgers belangrijk vinden of niet. Maar als ze het vertrouwen van die burgers willen winnen, wat een absolute noodzaak lijkt, is er geen keuze. Als we willen dat de burgers vertrouwen hebben in deze contact tracing, dan zal de privacy van de burgers gerespecteerd moeten worden. Een andere optie is er niet. De GBA zegt het, net zoals wij dat al weken zeggen.

Het is nog niet te laat, maar de klok tikt intussen wel verder. Daarom onze duidelijke oproep aan de politici: maak van dit monster genaamd corona-databank een helder en transparant instrument. De burgers van dit land verdienen beter en zullen u dankbaar zijn. En dan kunnen we samen vooruit in de strijd tegen het coronamonster.