‘Als je een oorlog over het migratiepact begint, moet je weten hoe je die kan beëindigen’

De regering heeft voorlopig de woelige week over het migratiepact overleefd. Professor Herman Matthijs laat zijn licht zijnen op de meest recente ontwikkelingen.

Het ‘Global Compact for migration’ of het Marrakeshakkoord heeft de afgelopen dagen de binnenlandse politieke agenda gedomineerd. Het zal zeker worden opgenomen in de handboeken over de politieke geschiedenis van dit surrealistisch land.

Maar wat zijn de belangrijkste lessen uit de discussies? Een analyse in tien punten.

1. Het is niet de eerste keer dat een internationaal/Europees verdrag voor problemen zorgt in dit land. Herinnert U zich nog de oppositie van Paul Magnette (PS) tegen het EU-Canadees handelsverdrag CETA? Ook dat verdrag werd maar op het allerlaatste moment ontdekt door de Belgische politiek. Ook het migratie-akkoord van Marrakesh werd pas recent ontdekt door de politieke partijen. Dat wijst toch wel op een structureel probleem inzake de supranationale besluitvorming.

2. We moeten ons de vraag stellen hoe het komt dat dergelijke akkoorden maandenlang een onbekend leven leiden. Begrijpt men niets van die – eerder diplomatieke – gesprekken op de voorafgaande vergaderingen? Worden die ontwerpen niet voorgelegd aan de kabinetten van Ministers? Gaat er niemand naar die vergaderingen of begrijpt men niets van die – eerder diplomatieke – gesprekken? Er zijn tientallen instellingen die beslissingen nemen met gevolgen voor dit land. Het gaat om o.a. de EU, de Europese Economische Ruimte, de ECB, de UNO, de NAVO, de ICAO etc. en als de federale regering er dan iets van weet, is het nog niet zeker dat de deelstaatregeringen het ook weten – laat staan de Parlementen. We hebben over de jaren heen zeer veel soevereiniteit afgegeven en dat heeft er toe geleid dat we geen algemeen beeld bezitten over wie en waar, boven ons politiek hoofd, beslissingen zit te nemen. Het zou een beslissing kunnen zijn van de regering-Michel om samen met de kamer van Volksvertegenwoordigers, deze afstand van soevereiniteit terug eens te gaan coördineren en beter te controleren. Want we dreigen meer en meer af te glijden naar een politieke administratieve technocratie in plaats van een politieke democratie waarin de regering en het parlement besturen op basis van een electorale legitimiteit.

3. Over dit Marrakeshakkoord zijn er al vele visies gegeven. Ondervraag daarover tien professoren en je krijgt tien verschillende meningen. Uiteindelijk is het migratiepact geen verdrag. Het gevaar schuilt vooral in het indirecte gebruik van dergelijke akkoorden door de rechterlijke overheden. Maar in essentie geeft je soevereiniteit af inzake migratie. Door de afwezigheid van een degelijk Europees migratiebeleid, staan de Europese landen te dweilen met de kraan open betreffende migratie.

4. Een taak voor de regering Michel is om alle 26 Schengenlanden eens naar Brussel te laten komen. De bescherming van de buitengrenzen van de Schengenzone is nog steeds een gigantisch probleem. Maar dit Marrakeshakkoord heeft de werking van deze zone er niet op verbeterd. Inderdaad, de Schengenzone kan niet verder werken als een aantal landen Marrakesh volledig ondertekenen (bijv. Frankrijk), een tweede groep niet (bijv. Oostenrijk), een derde groep er een verklaring bijvoegt (bijv. Nederland) en een vierde groep er een parlementaire resolutie over stemt (bijv. Duitsland). Deze Schengenzone kan alleen maar overleven als er een gezamenlijk beleid wordt gevoerd door de 22 lidstaten van de Europese Unie en de 4 deelnemende landen Europese Vrijhandelszone.

5. Een geregeld aangevoerd argument is dat we ons niet mogen aansluiten bij de groep van Oostenrijk, Hongarije , de VS en anderen, die het pact niet goedkeuren. Hebben we nu plotseling problemen met die landen? Oostenrijk is zelfs voorzitter van de Europese Raad. Die landen tekenen niet en dat is hun recht. Maar laat ons duidelijk zijn, en dat op basis van feiten, het democratisch niveau van die vermelde landen ligt stukken hoger dan bijv. Iran en China. Over deze laatste twee landen zeggen we niets omdat we er uitgebreide handel mee willen drijven. Maar het is wel een feit dat twee van de drie grootste migratieblokken dit akkoord niet tekenen: Australië en de VS. In beide gevallen gaat het om belangrijke politieke democratieën. Het derde blok is de Europese Unie dat verdeeld gaat tekenen.

6. Een parlementaire resolutie stelt niets voor. Maar men kan er niet naast kijken dat er in ons land een tweederdemeerderheid en een meerderheid in elke taalgroep voor deze resolutie heeft gestemd. Buiten de ene verkozene van de Parti Populaire waren alle andere tegenstemmers Vlaamse verkozenen. Maar deze stemming in de kamer wijkt toch wel af van de feeling on the street. In een referendum stemt de bevolking, hoogstwaarschijnlijk, dit Marrakeshakkoord naar het historisch archief. Maar een dergelijke parlementaire stemming moet men aanvaarden. Desalniettemin is het gebruik van een wisselmeerderheid altijd gevaarlijk als precedent. Ditmaal werd de N-VA overruled. Niets belet de partij om bijvoorbeeld een stemming voor te stellen over de fusies van de zes Brusselse politiezones… Normaliter moet dat met een wisselmeerderheid lukken. Met andere woorden, de Eerste Minister speelt met politiek vuur door dit gebruik van een wisselmeerderheid.

7. De regering heeft het parlementair debat schitterend overleefd. Al uren op voorhand werd het einde van Michel I door de media rondgestuurd. Maar de Eerste Minister heeft duidelijk kennis van de werken van Niccolo Machiavelli. Het resultaat was live op de televisie te volgen. Amper iemand van de verkozenen kon de speech van de regeringsleider plaatsen. Het resultaat is dat de oppositie de regering redde en dit zonder het zelf te beseffen. Charles Michel kwam levend met zijn regering uit dit debat. Trouwens, het was een scherp debat met pro en contra’s inzake migratie. Dergelijke debatten deden terug denken aan de hoogdagen van de parlementaire democratie. Het zou de Kamer van Volksvertegenwoordigers niet misstaan om meerdere van deze debatten te houden over actuele maatschappelijke thema’s. De oppositie komt maar bekaaid uit dit parlementair debat. Want de val van de regering werd niet verwezenlijkt. Ook opmerkelijk was dat er geen vertrouwensstemming plaats vond over de regering. Bovendien waren de Groenen nu ineens bereid om de regering te steunen, waarvan een MR-minister twee dagen voordien in Polen ging stemmen tegen een klimaatakkoord…

8. Een ander opmerkelijk precedent is dat de Eerste Minister naar Marrakesh wil trekken zonder een consensus binnen de regering. Als hij dit grondwettelijk voorschrift naast zich neerlegt, dan kan dit verstrekkende gevolgen hebben voor de huidige alsook de toekomstige regeringen. Daarnaast is er nog een ander probleem. Hoewel vele Vlamingen tegen dit akkoord zijn, wil dat niet zeggen dat ze de voorstander zijn van de val van de regering. Met deze dubbele inhoud hebben nogal wat regeringspartijen het moeilijk om dat vertaald te krijgen in een politieke strategie.

9. Centraal in dit debat staat vooral de ‘numero uno’ der partijen: de N-VA. Binnen deze toonaangevende partij zijn er fouten gemaakt inzake de strategie én communicatie. Zoals generaal Carl Von Clausewitz ooit schreef: als men een oorlog begint moet men weten hoe men die kan eindigen. De Antwerpse formateur en leider van deze partij is toch gekend om zijn kennis van de leer van Macchiavelli. Maar hij moet toch ook tot de conclusie komen dat er een aantal van zijn volgelingen die leer onvoldoende beheersen.

Desalniettemin heeft de N-VA ook een aantal voordelen overgehouden aan deze heftige dagen, zoals: één tegen allen betekent electoraal succesvol in Vlaanderen, het migratiethema staa in mei hoog op de agenda bij de verkiezingen met dank aan de andere partijen, de eeuwige kroonprins van de PS – Magnette – wil een cordon installeren rond de N-VA en dat op een moment dat de Antwerpse burgervader in de belangrijkste economische stad van het land met de SP.A aan het onderhandelen is. Maar de N-VA zal ook moeten kiezen tussen een verdere regeringsdeelname met politieke macht, het bezitten van informatie en een greep op een verklaring van grondwetsherziening of naar de verkiezingen in mei te gaan als oppositiepartij.

Aangezien politiek om macht draait en zeker zo kort voor de verkiezingen en in deze betere economische tijden heeft de N-VA er alle belang bij om in regering-Michel te blijven. Trouwens, een korte federale oppositie voeren in combinatie met een Vlaamse regeringsdeelname is geen per definitie stemmen opbrengende operatie. Partijvoorzitter Bart De Wever zal deze uren zijn beste kennis van de Romeinse leiders en Machiavelli moeten bundelen om zijn partij in pole position te zetten voor mei 2019.

10 Wat gebeurt er als de N-VA uit de regering stapt? Gaat de Eerste Minister dan bij de koning nieuwe verkiezingen voorstellen? Daar is zowat iedereen tegen. De oppositie dient dan minstens 24 zetels te leveren voor een meerderheid. Die gaan dat niet doen op vijf maanden voor de eigenlijke verkiezingen van mei 2019. Gaat de N-VA vanuit de oppositie de minderheidsregering Michel II ondersteunen? Bovendien stelt zich dan de vraag wat er moet gebeuren met de begroting 2019, de hervormingen van de arbeidsmarkt en justitie, Arco enz. Trouwens, dit land heeft geen ervaringen met minderheidsregeringen. Bezint eer ge begint!

Conclusie

De regering zal een oplossing moeten zoeken over de positie van Charles Michel in Marrakesh. Staat hij daar namens de regering of het parlement? Of stuurt men iemand anders dan de regeringsleider naar ginder? Van groter belang is hoe dat België gaat stemmen te New York in de algemene vergadering van de UNO. Er zijn drie mogelijkheden: ja, neen of onthouding.Bovendien heeft Charles Michel nog wat snoepgoed voor de vier regeringspartijen. Er zijn nog een aantal interessante electorale dossiers goed te keuren en benoemingen te doen. Dat werkt altijd aanstekelijk bij het vinden van een oplossing.

Op basis van de nieuwste peiling en de lokale verkiezingen van oktober jongstleden is het duidelijk dat de federale regeringsvorming van de zomer 2019 zeer moeilijk wordt. Een centrumrechts stemgedrag in Vlaanderen versus een linkse meerderheid in Brussels en Wallonië zal nog vele informateurs, bemiddelaars en formateurs doen sneuvelen. De vorming van een Vlaamse regering is sneller te doen en hier lijken Wouter Beke, Bart De Wever en Gwendolyn Rutten op elkaar te zijn aangewezen. Op naar mei 2019.