Advocaat Jean-Baptiste Farcy (UGent) over de asielchaos: ‘Europa moet België voor rechtbank dagen’

‘België heeft geen morele lessen te geven aan Polen en Hongarije’, zegt advocaat en UGent-medewerker Jean-Baptiste Farcy.

Terwijl de temperaturen onder het vriespunt dalen, brengen heel wat asielzoekers de nacht door op straat. De opvangcrisis duurt al meer dan een jaar, en voorlopig is het einde niet in zicht. Hoewel de Belgische asieldiensten koortsachtig plaatsen bijmaken, is het opvangnetwerk voor asielzoekers van zowat 32.000 plaatsen verzadigd.

Opvangdienst Fedasil en de Belgische staat werden al herhaaldelijk veroordeeld door de arbeidsrechtbank voor het niet naleven van hun verplichtingen. Asielzoekers hebben nu eenmaal recht op opvang. Volgens Jean-Baptiste Farcy toont ons land zich op die manier onverschillig tegenover de rechtsorde. Als advocaat bij het Brusselse Altea, gespecialiseerd in vreemdelingenrecht, en medewerker aan de Human Rights and Migration Law Clinic aan de UGent volgt hij de opvangcrisis van nabij op. ‘Wij geven graag morele lessen aan landen als Polen en Hongarije, maar hoeveel rechterlijke uitspraken zullen wij nog naast ons neerleggen?’

De regering creëerde de afgelopen maanden honderden plaatsen bij, maar ze kan ook geen capaciteit blijven bijtoveren. Volgens staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) ligt de instroom van asielzoekers simpelweg te hoog.

Jean-Baptiste Farcy: Er zijn meerdere redenen waarom de opvangcapaciteit onder druk staat. De situatie in Afghanistan en de oorlog in Oekraïne spelen zeker een rol. Maar deze crisis is begonnen vóór de oorlog in Oekraïne, meer bepaald in september vorig jaar. Na vijftien maanden kun je je toch niet meer verschuilen achter die crisisargumenten? Uiteraard zeggen beleidsmakers dat ze hun best doen – ze zullen niet het tegenovergestelde beweren.

Lees verder onder het artikel

Insinueert u dat er geen wil is om tot oplossingen te komen?

Farcy: De staatssecretaris heeft zelf al gezegd dat er op het lokale niveau niet altijd de politieke wil is om asielzoekers op te vangen. Maar het gaat breder dan dat. Volgens de cijfers van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) ontvangen we nu ongeveer 4000 asielaanvragen per maand. Maar begin dit jaar – toen de crisis al bezig was – waren dat er 2000. Dat zijn geen uitzonderlijk hoge aantallen. Sommige oplossingen, zoals het openstellen van hotels of leegstaande gebouwen, zijn gewoonweg taboe.

De Europese context maakt het niet makkelijker. In principe moet een asielaanvraag behandeld worden door het EU-land dat zo’n aanvraag het eerst kreeg, of waar de asielzoekers eerst aankwamen. Maar afgelopen week besliste Italië plots om die zogenoemde Dublintransfers te weigeren.

Farcy: Ik zag dat de staatssecretaris verbolgen reageerde. Maar het ironische is dat België zelf geen Dublintransfers zou mogen ontvangen. Er is hier geen garantie op opvang. We veroordelen Italië dus omdat de regering van premier Giorgia Meloni de wetgeving niet respecteert, maar we respecteren die zélf niet. Daarom zou ook de Europese Commissie moeten reageren.

Hoe bedoelt u?

Farcy: Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft ons al op de vingers getikt. De Brusselse arbeidsrechtbanken hebben op hun beurt al duizenden veroordelingen uitgesproken. Het is logisch dat advocaten naar de rechtbank stappen, maar dit is ook een politieke crisis. De Europese Commissie moet erover waken dat lidstaten EU-wetgeving respecteren. En België treedt nu de richtlijn over de opvang van verzoekers om internationale bescherming met de voeten. In het verleden deed de Commissie al iets soortgelijks door het Hongaarse asielbeleid.

Zou zo’n juridische stap werkelijk iets veranderen?

Farcy: Het klopt dat rechterlijke uitspraken nu al genegeerd worden. De EU heeft echter belangrijke hefbomen. Zo dreigt Europa ermee om coronaherstelfondsen af te nemen van Hongarije (onder meer na bekommernissen om de Hongaarse rechtsstaat, nvdr). In theorie zou dat ook kunnen gelden voor België op het vlak van de opvang van asielzoekers. Maar goed, op het terrein zou dat weinig veranderen. Een zaak zou maanden duren, en de winter staat nú voor de deur. De staatssecretaris zal moeten blijven zoeken naar opvang, in eerste instantie samen met de lokale besturen en vooral grote steden als Brussel, Gent en Antwerpen. Maar op middellange termijn zie ik zeker een rol weggelegd voor Europa.