‘Acid wordt afgeschilderd als een zot, maar voor jongeren is hij als een journaalanker’

Julien De Wit begint er al over nog voor we zelf de vraag kunnen stellen – en zelfs nog voor we überhaupt ergens iets over kunnen vragen: hij gaat dus niet de politiek in. De Wit ziet er inderdaad wel een beetje uit alsof hij dat van plan zou kunnen zijn. Dus toen hij twee weken geleden ietsjes vroeger dan voorzien opstapte als voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Studenten kreeg hij daar veel vragen over. Maar nee, niet dus. ‘Het idee dat ik een partijlijn zou moeten volgen, maakt mij heel erg bang’, zegt hij. En iets later in het gesprek: ‘Ik zou kapot gaan in de politiek.’ Of nog: ‘Ik zie politiek vandaag echt niet meer als het beste vehikel om verandering te brengen.’

Het is ook niet dat De Wit verlegen zit om een bezigheid. Hij publiceerde vorig najaar Ge(e)neratie, over wat Gen Z uit haar slaap houdt en met dat boek mocht hij op audiëntie bij de koning. Dit voorjaar moet hij nog een thesis indienen om af te studeren in de internationale betrekkingen. Ondertussen schrijft hij sinds vorig jaar columns voor Trends, en is het idee ontstaan om een doctoraat te starten bij VUB-politoloog Jonathan Holslag. In 2021 bracht De Wit als ghostwriter samen met N-VA’er Koen Metsu een boek uit over ons veiligheidsbeleid, en dat zal de komende jaren waarschijnlijk zijn focus blijven.

Waarover zou u een doctoraat willen schrijven?

Julien De Wit: Professor Holslag en ik hebben alleen nog maar enkele open gesprekken gehad. Mijn masterthesis gaat over de Nationale Veiligheidsstrategie van België: heel goed dat die er eindelijk is. De onzekerheid waarmee staten, en eigenlijk ook mensen, vandaag moeten omgaan als ze nadenken over hun rol in de wereld, interesseert mij erg. Neem de oorlog in Oekraïne: hoe komt het dat het land standhield toen Rusland binnenviel? Wanneer slaagt een bevolking erin zo’n dreiging tegen te houden en wanneer gaat ze eraan ten onder? Deels gaat dat voor mij over maatschappelijke cohesie, nog iets waar ik wel rond wil werken

Holslag is een van de luidste stemmen die vandaag waarschuwen voor militaire dreigingen. Ook onder politici begint het idee te leven dat het weer eens oorlog zou kunnen worden.

De Wit: We komen uit een periode waarin we heel weinig nadachten over onze geopolitieke belangen. Dat is vandaag gelukkig niet meer het geval, maar nu hebben we steekvlampolitiek gekregen. Politici van alle partijen lanceren allerlei voorstellen, terwijl ze misschien eens hun smartphones een halve dag moeten wegleggen en met elkaar een plan op lange termijn uitwerken.

Het blijft heel moeilijk om te zien hoe België ooit weer in de vuurlinie van een klassieke oorlog terecht zou komen.

De Wit: Rusland maakt geen kans tegen Europa of de NAVO, vergelijk gewoon al hun militaire uitgaven. Ik kan me ook heel moeilijk een oorlog van man tegen man voorstellen. Maar staten proberen elkaar vandaag veel meer intern te verdelen, en dat is wél aardig aan het lukken. De alliantie tussen de Verenigde Staten en Europa dreigt uit elkaar te vallen, en leiders als de Hongaarse premier Viktor Orban zorgen dat de Europese Unie zelf ook verscheurd raakt.

Ik ben het er wel mee eens dat onze defensie-uitgaven omhoog moeten. We moeten bewijzen dat we onze tanden kunnen laten zien. Alleen dreigen we in een nieuwe wapenwedloop te belanden. Dat is vandaag eigenlijk al het geval.

Zou u naar het front gaan als u een twintiger was in Oekraïne?

De Wit: Ik hoop van wel, maar dat is zo’n moeilijke vraag, ik kan daar echt niet op antwoorden. Ik heb geen idee hoe ik zou reageren op de angsten van zo’n oorlog. Ik geloof wel in jezelf opofferen voor het grotere geheel, maar daar wil ik dan weer niet over fantaseren. Ik weet ook niet of andere soldaten gelukkig zouden worden als ze met mij in een loopgraaf vastzitten. Ik ben misschien nuttiger om aan Russische kant de zaken in het honderd te laten lopen. (lacht)

In Oekraïne worden mannen stilaan eenvoudigweg verplicht om te vechten. Dat kunnen wij ons al helemaal niet inbeelden.

De Wit: Veel mensen beseffen hier niet dat zoiets in deze tijd kan gebeuren. De staat is voor ons iets waar we belastingen aan moeten betalen en verder moet die ons liefst zo veel mogelijk met rust laten. Een overheid kan op een dag ook zeggen: jij gaat naar de oorlog en we weten niet of je ooit zult terugkeren.

Momenteel zit Vlaanderen op het niveau: schrijven we ons in voor het volgende seizoen van Kamp Waes?

De Wit: Dat programma heeft Defensie weer onder de aandacht gebracht, dat vind ik wel mooi. Veiligheidsdiensten hebben heel ondankbaar werk. Zolang alles goed gaat, is dat de normaalste zaak van de wereld. Zodra er iets misloopt, krijgen ze meteen de schuld omdat ze het niet konden voorkomen

Dries Van Langenhove, oprichter van het extreemrechtse Schild & Vrienden, zegt ook dat hij de Vlaamse jeugd weerbaar wil maken, onder meer met zijn boksclub. Vorige week is hij veroordeeld tot één jaar gevangenisstraf door de onthullingen van Pano vijf jaar geleden. Heeft hij onder jongeren nog altijd een invloed?

De Wit: Heel veel jongeren vinden hem extreem en onverdraagbaar. Wat hij gedaan heeft en waar hij voor veroordeeld is, is ook totaal verkeerd. Online zie je dat hij een soort van businessmodel heeft gebouwd rond zijn persoonlijkheid en zijn ideeën, en dat daar bij sommige jongeren een voedingsbodem voor bestaat. Hij speelt in op hun frustraties en angsten, maar ik ben ervan overtuigd dat dat maar voor een kleine minderheid geldt.

Onzekerheid – u verwees er al naar – noemt u een van de rode draden om de generatie die vandaag opgroeit te begrijpen. Tegelijkertijd valt ook op, als ik uw boek lees, dat jongeren in wat ze willen en waar ze van dromen al bij al niet zo heel erg veel verschillen van de vorige generaties.

De Wit: Dat is zo. Ik probeer ook niet om die generaties tegen elkaar op te zetten. Maar jongeren groeien vandaag wel op in een wereld waarin we allemaal veel bewuster zijn van wat er rond ons gebeurt. Wie zijn smartphone regelmatig gebruikt, krijgt meer informatie binnen op één dag dan een middeleeuwse geleerde in zijn hele leven. Jongeren krijgen zo ongelooflijk veel nieuws binnen en ze weten niet altijd weten wat ze ermee moeten. Alleen al het onderscheid maken tussen goed en kwaad is soms ongelooflijk moeilijk geworden. Heel cru gezegd: als er vandaag weer iets verschrikkelijks in Gaza gebeurt, krijg ik dezelfde dag nog de beelden van de dode baby’s op Tiktok te zien. Daar zit geen filter op, en op sociale media gaat dat de hele dag door. De gruwel van over de hele wereld komt vandaag veel harder binnen.

Ondertussen is het een haast vaststaand feit dat deze generatie het minder goed zal hebben dan de vorige generaties. Maar waar komt dat idee vandaan? Jongeren zijn hoger opgeleid dan ooit, en de krapte op de arbeidsmarkt is voorlopig historisch.

De Wit: Dat gevoel hangt samen met veel meer dingen. De sociale zekerheid staat zo onder druk dat ze jongeren die vandaag opgroeien niet evengoed zal kunnen beschermen als in de vorige eeuw. Ook geopolitieke onzekerheden spelen natuurlijk mee, hoewel we altijd de context moeten blijven zien. Tijdens de Koude Oorlog moesten mensen zien om te gaan met de dreiging van een kernoorlog.

‘In bijna elk opzicht heeft een pasgeboren baby anno 2024 betere kansen op een veilig, welvarend en gelukkig leven dan ooit tevoren‘, schreef filosoof Maarten Boudry aan het begin van dit jaar nog maar eens in De Morgen. Deelt u dat gevoel niet?

De Wit: Ik ben heel blij dat ik hier geboren ben, maar dat weerhoudt mij er absoluut niet van om de problemen van vandaag te zien. Het is ook onze verantwoordelijkheid om als een goede huisvader te zorgen voor wat we hebben gekregen. Economisch zijn we er in dit deel van de wereld misschien heel fel op vooruit gegaan, maar ons mentaal welzijn is nog altijd erg slecht. Ik heb het dan trouwens niet alleen over jongeren. De eenzaamheid is vandaag vaak verschrikkelijk bij ouderen. Mijn generatie krijgt weleens van volwassen te horen: in onze tijd deden wij gewoon onze ogen dicht en was er niks te zien. Nochtans worstelen ook veel volwassenen uit die generaties nu met burn-outs, verslavingen en dus ook eenzaamheid.

Ik vond mentaal welzijn als voorzitter van de VVS een bijzonder belangrijk thema voor studenten. Hoe vroeger we jongeren helpen, hoe beter we toekomstige problemen kunnen ondervangen. Je mentaal welzijn is even belangrijk als je fysiek welzijn, dus is het ook belangrijk om vroeg een zekere weerbaarheid op te bouwen.

Mentaal welzijn lijkt mij een thema dat de voorbije jaren goed werd opgepikt door politici.

De Wit: Dat is waar. Uit onderzoek dat we daarover deden met de VVS blijkt dat politici goed geluisterd hebben. Voor die beleidsaanbevelingen is toen ook budget vrijgemaakt.

Hoeveel minuten zit u per dag op TikTok? Uit een onderzoek bleek onlangs dat Vlaamse jongeren daar tachtig minuten per dag naar zitten staren.

De Wit: Ik heb TikTok op mijn smartphone staan, maar ik heb het wel weggestoken in een mapje met niet zo sexy apps als de rekenmachine. (lacht)

Waarom?

De Wit: Het is verslavend. Ik probeer TikTok alleen te gebruiken op momenten dat ik er mij bewust van ben, op de trein bijvoorbeeld. Maar ik heb dat eigenlijk met alle sociale media. Ik ben vorig jaar een keer heel hard geschrokken van mijn schermtijd. Dat was niet oké. Ik gebruik die tijd ook niet om met mijn vrienden online te converseren, maar echt om mindless te scrollen.
Maar je mag jongeren ook niet onderschatten. Ze hebben meer mediawijsheid dan veel volwassenen denken. Een heel stom voorbeeld? Onlangs zei mijn neefje van zeven jaar tegen zijn moeder, die vertelde over iets wat ze ergens had gezien: ‘Mama, dat was maar een advertentie op Instagram, hé.’ Hij wist blijkbaar al dat je alles wat van Instagram komt niet al te ernstig moet nemen. (lacht)

Theo Francken zei onlangs in Knack dat de Chinezen westerse jongeren met een app als TikTok bewust dom proberen te houden.

De Wit: Er staan educatieve filmpjes op TikTok, maar ik denk inderdaad niet dat je daar veel opsteekt. Maar wat doen andere mensen met hun tijd? Waarschijnlijk is het nuttiger om ’s avonds Italiaanse les te volgen, maar veel Vlamingen kijken elke avond ook gewoon urenlang televisie. Als ik naar Blind Gekocht kijk, heb ik ook niet het idee dat ik heel veel aan het leren ben over de vastgoedmarkt. Het is wat gratuit om te zeggen dat alleen Tiktok ontworpen is om mensen dom te houden. Onderzoek toont aan dat de aandachtsspanne van jongeren niet heel erg veranderd is. Ze is niet korter geworden, maar er zijn natuurlijk wel heel veel afleidingen bijgekomen. Iedereen moet zich daar veel bewuster van zijn. Aan het einde van vorig jaar postte ik op Instagram over alle boeken die ik in 2023 had gelezen: dat waren er zo’n vijftig. Ik vond het frappant hoeveel verbaasde reacties ik kreeg. Die mensen moeten misschien ook eens checken hoeveel uur per dag ze aan hun smartphone spenderen.

Vijftig boeken is ook wel indrukwekkend. Van kaft tot kaft gelezen, en niet alleen grondig doorbladerd?

De Wit: Echt gelezen, ja. Ze zijn wel niet allemaal even dik, hé. (lacht)

Wie leest u graag?

De Wit: Ik ben een grote fan van filosofe Tinneke Beeckman. De manier waarop zij moeilijke zaken eenvoudig kan uitleggen, daar heb ik heel veel respect voor. Ik probeer dat zelf ook, maar helaas, vergeleken met haar op een volledig minderwaardig niveau. (lacht)

Een held van uw generatie die geen boeken schrijft: Acid. Dat is nog altijd wat wennen voor mij.

De Wit: Hij wordt soms afgeschilderd als een zot met een spraakgebrek, maar voor jongeren is hij wat een journaalanker was voor vorige generaties. Hij is enorm populair en hij heeft een gigantische invloed. Ik had mijn kritiek op het Reuzegomproces op een andere manier geformuleerd dan hij, dat is heel duidelijk, maar ik heb me veel meer geërgerd aan politici die filmpjes maakten over een vonnis dat ze nog niet gelezen konden hebben.

Politici kunnen moeilijk zwijgen over iets dat zo veel woede opriep.

De Wit: Het had met iets meer waardigheid gekund, toch? Waar zijn trouwens hun wetsvoorstellen ondertussen gebleven om iets aan die klassenjustitie te doen? Ik heb er niets meer van vernomen. Het was een opbod van kwaad, kwader, kwaadst om snel de eerste likes te scoren.

Worden Reuzegommers nog altijd de elite van morgen?

De Wit: Ik vind dat totale losers. Het is in ieder geval een elite waar ik niet naar opkijk. Ik denk vaak terug aan de voorbereidingen van zulke dopen. Hoe bedenkt iemand het om een muis in een blender te gooien? Tijdens wat voor gesprekken worden zulke details bedacht? Ik kan me dat gewoon niet voorstellen. Hun gedrag is helaas een smet op het blazoen van heel veel studentenverenigingen, terwijl ze vaak veel fantastische dingen doen.

Ik interviewde vorig najaar Amir Bachrouri, toen nog voorzitter van de Vlaamse jeugdraad, die als de dood is om met eender welke politieke partij te worden geassocieerd. Dat ligt bij u anders: u schreef een boek met N-VA-politicus Koen Metsu, en op Google komt er al snel een pagina van N-VA Edegem boven als iemand uw naam opzoekt.

De Wit: Binnen de gemeente heb ik mij een tijdje geëngageerd, ja. Ik wil het daar eigenlijk niet over hebben, want ik wil geen stempel krijgen van één partij. Ik wil met iedereen koffietjes kunnen drinken en input geven, zonder dat men iets partijpolitieks zoekt achter wat ik zeg en vraag. Ik ben ook altijd onafhankelijk gebleven. Bij de VVS was ik echt niet het verlengstuk van Ben Weyts. Ik zou me niet naar één partijlijn kunnen schikken, zeker omdat er zo veel zaken zijn waar ik aan twijfel. Ik geloof ook niet meer echt in de politiek.

Waarom niet?

De Wit: De manier waarop politici met elkaar omgaan is vaak ontnuchterend. Al die politieke spelletjes, daar wil ik geen tijd in steken. Je merkt dat vaak helaas heel snel als je met politici praat: die gesprekken hebben meestal iets heel transactioneel: voor wat, hoort wat. Ze zijn meer bezig met hun ego en imago, dan met inhoud of ideeën. Dat is niet de manier waarop ik aan politiek zou willen doen of gesprekken wil voeren. Eigenlijk stel ik zelfs liever vragen dan dat ik altijd de antwoorden moet geven.

Ik verbaas me er steeds meer over hoe hard veel mensen over politici spreken.

De Wit: Inhoudelijk moeten we ook hard voor ze zijn, dat is onze burgerplicht. Ik hoor soms ook politici spreken en ik denk: wat zeg jij nu eigenlijk? Het klopt wel dat politici vandaag constant worden beschoten. Ik geloof nochtans dat niemand met slechte intenties in de politiek stapt, maar het systeem vormt hen op zo’n manier. Dat geeft mij ook wel respect voor mensen die vandaag nog aan politiek willen doen.

U wilt met iedereen kunnen spreken: moet er na de verkiezingen ook met Vlaams Belang gesproken worden?

De Wit: Ik hoef niet te zeggen wat politici moeten doen. Als ik zelf zou worden uitgenodigd, zou ik bij hen op de koffie gaan. Het kan nooit kwaad om te luisteren, hoewel ik Vlaams Belangers soms zaken hoor zeggen waar ik met elke vezel in mijn lijf tegen ben.