‘Abortus is geen misdrijf maar een medische handeling’

‘Een invloedrijk land als België kan een duidelijk signaal geven voor het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen,’ schrijft Maartje De Vries (PVDA) over een voorstel om abortus uit het strafrecht te halen.

In de Kamercommissie Justitie staat de vraag om abortus uit het strafrecht te halen vandaag op de agenda. Er werden de voorbije jaren al verschillende wetsvoorstellen ingediend – onder andere door de PVDA – zonder dat er veel bewoog. Net voor het parlementaire zomerreces komt er nu toch een debat.

De vrouwenbeweging en de pro-choicebeweging blijven op de nagel kloppen. Recente voorbeelden in Argentinië en Ierland, maar ook Spanje en Polen, tonen aan dat druk en mobilisatie noodzakelijk zijn om het debat over het recht op abortus te doen kantelen in het voordeel van vrouwen, in het voordeel van een uitbreiding van het recht op abortus.

De Ieren schreven op 25 mei 2018 geschiedenis door massaal voor een grondwetswijziging te stemmen. Repeal the eighth – de intrekking van het achtste amendement van de Ierse grondwet – was de inzet van een referendum dat het Ierse volk wist af te dwingen. Dat achtste amendement zet het leven van een ongeboren foetus op dezelfde hoogte als het leven van de vrouw die de foetus draagt. Die bepaling maakte een vrijwillige zwangerschapsonderbreking volledig onmogelijk. Jaarlijks trekken duizenden Ierse vrouwen naar het Verenigd Koninkrijk voor hulp. Ierland heeft de strengste abortuswetgeving van heel West-Europa. Alleen als het leven van de moeder in gevaar is, is abortus toegestaan – en zelfs dan.

De 31-jarige Savita Halappanavar bekocht vijf jaar geleden in Ierland haar zwangerschap met haar leven. Ze overleed door een septische shock na een miskraam. Eerder hadden de artsen geweigerd de zwangerschap te onderbreken. Savita’s verhaal deed het verzet tegen de onmenselijke wetgeving oplaaien. Het recht op leven had voor haar de dood tot gevolg.

Ierse mannen en vrouwen lieten het er niet bij en gingen massaal de strijd aan voor een soepelere abortuswetgeving. De eerste stap die ze moesten nemen was de intrekking van dat fameuze achtste amendement. Vijf jaar lang voerden ze strijd, met hevige tegenkanting van het pro-lifekamp dat met internationale steun een moraliserende en choquerende campagne voerde. Maar volgehouden strijd voor het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen wierp zijn vruchten af. Daardoor zetten de Ieren de deuren open voor een progressieve hervorming van de abortuswetgeving.

Na Ierland volgde dit jaar ook nog Argentinië, het thuisland van de huidige paus. Argentinië is een streng katholiek land, waar een zwangerschapsonderbreking op papier net iets meer mogelijk is dan in Ierland, maar in de praktijk is de kans nihil. In Latijns-Amerika bestaat het recht op abortus trouwens slechts in drie landen: Cuba, Uruguay en Guyana. Hulp zoeken in een buurland is dus geen optie. Voor de meerderheid van de vrouwen die ongewenst zwanger zijn, zit er maar één ding op: een illegale abortus.

Zo’n illegale abortus verloopt zelden rimpelloos. In Argentinië sterven jaarlijks 47 vrouwen ten gevolge van een illegale abortus. In 2013 kwamen per dag 135 vrouwen in het ziekenhuis terecht door complicaties na een illegale abortus. Het aantal clandestiene abortussen in Argentinië ligt tussen de 370.000 en de 520.000. Geen wonder dat vrouwenorganisaties en de pro-choicebeweging aan de alarmbel trekken en eisen dat een zwangerschapsonderbreking wettelijk en onder veilige omstandigheden mogelijk wordt.

Onderzoek toont aan dat een verbod het aantal abortussen niet doet afnemen. Ze gebeuren alleen in gevaarlijke omstandigheden, met alle gevolgen van dien voor de vrouwen. Een goede wetgeving die vrouwen een veilige ruimte biedt, is absoluut noodzakelijk voor het welzijn en de gezondheid van vrouwen. Dat begrepen de Argentijnen en ze voerden de druk op hun regering van onderuit op. Dat zorgde ervoor dat begin juni het Argentijnse Huis van Afgevaardigden een wet aannam die abortus tot veertien weken zwangerschap mogelijk maakt. De Senaat moet deze beslissing nog bekrachtigen, maar als het erdoor komt, sluit Argentinië zich aan bij Cuba, Uruguay en Guyana, waar vrouwen op een veilige manier over hun eigen lichaam kunnen beslissen.

Wat met België? Ook bij ons staat het thema hoog op de agenda van vrouwenorganisaties, belangengroepen en sommige politieke partijen. Maar waarom – op het eerste gezicht lijkt het hier toch niet zo slecht geregeld? Met de wet van 1990 is inderdaad een stap vooruit gezet en de wet biedt een veilige uitweg voor een deel van de ongewenst zwangere vrouwen, maar niet voor allemaal. Als we werkelijk willen komen tot de vrije keuze van vrouwen dan moeten we onze wet aanpassen. Abortus staat nog steeds in het strafrecht en is slechts onder bepaalde voorwaarden mogelijk.

Een recente bevraging onder de Belgische bevolking toont aan dat de meerderheid vindt dat abortus uit het strafrecht moet. Eerst en vooral zorgt het feit dat de wet een zwangerschapsonderbreking vandaag blijft zien als een misdrijf voor een grote morele drempel. Het is echter geen misdrijf maar een medische handeling en dat moet zich weerspiegelen in de wetgeving. Daarom is de schrapping uit het strafrecht noodzakelijk. De ene vrouw heeft het niet moeilijk met een zwangerschapsonderbreking, voor de andere is het een aartsmoeilijke beslissing. Maar voor beiden zou het proces en de verwerking achteraf gemakkelijker verlopen als ze niet het gevoel krijgen dat ze iets ‘verkeerds’ doen. Pas als we abortus werkelijk kwalificeren als een medische handeling valt het morele juk weg.

Vandaag discussiëren de partijen in ons federaal parlement hierover. De verschillende oppositiepartijen die eerder een wetsvoorstel indienden, ondersteunen een gezamenlijk wetsvoorstel dat abortus uit het strafrecht haalt. Het verlengt de wettelijke termijn tot achttien weken en kort de bedenktijd in tot achtenveertig uren. Een zeer progressief voorstel dat inspeelt op de realiteit en de noden van veel vrouwen. De meerderheidspartijen kwamen gisteren ook aanzetten met een eigen wetsvoorstel – op het eerste gezicht een goede zaak, maar schijn bedriegt. De regeringspartijen proberen de discussie te herleiden toe een symbooldiscussie en dat is het niet. Het morele juk vormt een reële drempel voor veel vrouwen en dat moeten ze erkennen. Verder behouden ze de wettelijke termijn van twaalf weken en zes dagen bedenktijd. Zo houden ze vast aan een arbitraire situatie die voor veel vrouwen geen oplossing biedt.

Daarnaast willen ze sancties voor vrouwen die buiten het wettelijk kader treden. Concreet: een vrouw die op veertien weken zwangerschap een abortus ondergaat in Nederland moet volgens hen bestraft kunnen worden. Heel wat vrouwen zitten in deze situatie. De regering gaat zo zelf aan het moraliseren. Verder is het op zijn minst raar te noemen dat de regering de stemming om abortus uit het strafrecht te halen, wil koppelen aan een wet die de personenstatus van de doodgeboren kinderen regelt. Het verdriet van de ouders is reëel en verdient respect. Het mag niet dienen als pasmunt om de vrijwillige zwangerschapsonderbreking te depenaliseren. Door beide discussies parallel te voeren, proberen ze een link tussen beide dossiers te leggen. Het gaat echter over verschillende dingen.

Het wetsvoorstel van de meerderheid gaat niet voor een echte depenalisering, eerder een lightversie. België zou nochtans net als Ierland en Argentinië een voortrekkersrol kunnen spelen en een bron van inspiratie zijn voor andere landen. In Europa zijn er nog tal van landen waar de toegang tot abortus beperkt is. Een invloedrijk land als België kan een duidelijk signaal geven voor het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen, en zo de massa mensen in andere Europese landen een hart onder de riem steken en ondersteunen in hun gevecht voor reproductieve rechten. We moeten heel alert zijn voor deze poging van de regering om de discussie snel te kortsluiten. We willen een echte depenalisering zonder straffen voor vrouwen, met een termijn van achttien weken en een bedenktijd van achtenveertig uren.