Het aantal ernstige fietsongevallen stijgt, maar dat komt vooral doordat we meer fietsen. Relatief gezien is er een daling. Bij kinderen daalt het aantal zwaargewonden zelfs in absolute cijfers. Bij ouderen neemt het aantal slachtoffers wel toe, met als boosdoener de elektrische fiets.
De helft van de ernstig gewonden – patiënten met schedelbreuken, heupbreuken of wervelletsels – na een verkeersongeval zijn fietsers. Dat blijkt uit een analyse van verkeersinstituut VIAS op basis van ziekenhuisgegevens uit 2022. In 2016 was nog maar 37 procent van de ernstige verkeersslachtoffers fietsers.
Die evolutie heeft een eenvoudige verklaring: we fietsen meer. Dat zien we duidelijk als we het aantal dodelijke slachtoffers afzetten tegen het aantal gefietste kilometers. Per miljard gefietste kilometers in Vlaanderen stierven er in 2015 nog 25 fietsers, zes jaar later is dat gezakt tot 15 doden. Tegen 2050 is het streefdoel nul verkeersdoden.
‘Objectief gezien neemt de veiligheid van fietsers toe,’ zegt mobiliteitsexpert Kris Peeters (PXL Hasselt). ‘Beleid voeren loont. In de voorbije legislatuur heeft Vlaanderen meer geld uitgetrokken voor fietspaden. De provincies hebben sterk ingezet op fietssnelwegen en in veel gemeenten zijn er fietszones en zones 30 bijgekomen. Dat alles leidt tot meer fietsers en, relatief gezien, ook minder ongelukken.’
Nog een positieve tendens: voor het eerst raakten er in 2022 minder dan 100 kinderen jonger dan 15 jaar ernstig gewond in het verkeer. Dat is een forse daling met 44 procent. Woordvoerder van de Fietsersbond, Wies Callens: ‘In dat cijfer zijn de inspanningen van de vorige mobiliteitsminister Lydia Peeters (Open VLD) om schoolroutes verkeersveilig te maken nog niet zichtbaar. Die wegaanpassingen kwamen er pas in 2023 en dit jaar. De effecten daarvan zullen we hopelijk later zien.’
Het ‘veiliger maken van schoolroutes’ staat ook in het nieuwe regeerakkoord, waarmee Annick De Ridder (N-VA) als nieuwe mobiliteitsminister aan de slag gaat. Over het fietsbeleid in dat regeerakkoord is de Fietsersbond voorzichtig positief: ‘Al staan er wel weinig concrete acties in rond fietsen en verkeersveiligheid. Als het aantal fietsers stijgt, moet je daar ook meer plaats voor maken. Te veel fietsers met verschillende snelheden – denk aan de speedpedelecs – op een te beperkte ruimte verhoogt het risico op ongevallen.’
‘Het regeerakkoord heeft het over een masterplan Fiets,’ zegt expert Kris Peeters, ‘maar dat is heel vaag. Ik lees vooral veel over nieuwe autoinfrastructuur. Een fundamentele keuze om fietsen te bevorderen wordt niet gemaakt.’
Slecht wegdek of menselijke fout?
Ondanks weinig fietsstimulerend beleid vinden veel gepensioneerden wél de weg naar de (elektrische) fiets. Dat zien we helaas ook terug in de cijfers over letselongevallen: bij 65-plussers steeg het aantal zwaargewonden met 31 procent. Callens van de Fietsersbond: ‘Door de e-fietsen kunnen zij op oudere leeftijd blijven fietsen en leggen ze ook meer afstand af, waardoor ze een grotere kans hebben op een ongeval. Vaak gaat het dan om een ongeval waarbij niemand anders is betrokken.’
Meer dan de helft van de fietsers – niet alleen ouderen dus – die in het ziekenhuis belandt, maakte zo’n val zonder tegenpartij. Ligt dat aan slechte fietspaden of aan een menselijke fout? ‘Dat weten we niet,’ zegt Callens, ‘daarover bestaan helaas geen cijfers. In Gent waren er wat ongelukken door tramsporen en soms rijden fietsers risicovol, maar naar de juiste oorzaak blijft het gissen.’
Bij fietsongevallen met een dodelijke afloop is een aanrijding wel meestal de oorzaak. Zestig procent van alle overleden ‘gewone’ fietsers botsten met een motorvoertuig. Voor elektrische fietsers is dat zelfs zeven op tien.
‘Onze wagens worden hoger, breder en zwaarder: de zogenaamde autobesitas’ zegt Peeters. ’Daar lees ik niets over in het regeerakkoord. Moeten we daar niet eens een debat over voeren: accepteren we dit of willen we er iets aan doen?’
‘Als het aantal fietsers stijgt, moet je daar ook meer plaats voor maken.’
De Fietsersbond wil alvast actie: ‘We vermoeden dat zwaardere wagens meer en ergere fietsongevallen veroorzaken. Ik zeg ‘vermoeden’ want in de huidige statistieken is er geen aparte categorie voor ‘dikke auto’s’. VIAS maakt geen onderscheid tusen een aanrijding met een kleine Fiat Punto of een zware SUV. De nieuwe Vlaamse regering zal de autofiscaliteit aanpassen en elektrische wagens belasten. Waarom belast men zwaardere auto’s niet meer om de consument af te raden SUV’s te kopen?’
Smalle fietspaden
Er is een vademecum Fietsvoorzieningen, dat richtlijnen bevat die onder andere bepalen hoe breed een fietspad moet zijn. Voor een eenrichtingsfietspad met meer dan 250 fietsers in het drukste uur is dat bijvoorbeeld 3 meter. Maar volgens het regeerakkoord zullen gemeenten niet aan die regels moeten voldoen om Vlaamse subsidies te krijgen voor nieuwe fietspaden.
Peeters: ‘Dat vademecum met goede praktijken zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar dreigt nu iets vrijblijvends te worden. Op zich is het goed dat je van de richtlijnen kunt afwijken áls een project daar beter van wordt. Maar de retoriek van het regeerakkoord doet me vrezen dat hier en daar weer smalle fietspaden zullen aangelegd worden, die niet voldoen aan de kwaliteitskenmerken die je anno 2024 mag verwachten.’ Een duidelijke boodschap voor Annick De Ridder.
Uit een studie van 120 dodelijke en ernstige fietsongevallen blijkt dat in 38 procent van de gevallen er geen fietspad was waar het ongeluk plaatsvond. In 46 procent was er wel een fietspad, maar meestal niet gescheiden van de rijweg.
Callens van de Fietsersbond ziet nog ruimte voor verbetering op weg naar nul verkeersdoden in 2050. ‘Wij vragen al lang om een debat over de herverdeling van onze wegen. Minder plaats voor de auto en meer voor de actieve weggebruiker. Dat de nieuwe Vlaamse regering zal blijven investeren in fietsinfrastructuur stemt ons hoopvol. Maar we hebben nood aan een echte keuze voor de fiets.’
Moet de speedpedelec van het fietspad verbannen worden?
Autobesitas: onze wagens zijn bijna 30 procent zwaarder dan twintig jaar geleden
Grote verliezer van de Tourstart: de fietser
https://www.knack.be/nieuws/belgie/de-voorrang-van-rechts-is-juist-een-simpele-regel/
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier