De militaire inlichtingendienst ADIV heeft de voorbije vijf jaar 177 veiligheidsmachtigingen ingetrokken van Belgisch defensiepersoneel. Dat bevestigt Defensie aan Knack en Le Soir.
December 2021. De militaire inlichtingendienst ADIV weigert een veiligheidsmachtiging af te leveren voor een militair die op dat moment acht jaar aan de slag is op de luchtmachtbasis van Kleine Brogel. De man was in China geboren, verhuisde in 2006 met zijn moeder naar België en verkreeg de Belgische nationaliteit. Hij spreekt Mandarijn en een deel van zijn familie woont nog in China.
Zonder veiligheidsmachtiging krijgen militairen geen toegang tot geclassificeerde informatie of gevoelige zones. Voor een aantal functies binnen Defensie is zo’n machtiging cruciaal. In de beslissing van de ADIV speelt mee dat de militair van plan was om te trouwen met een Chinese vrouw die weliswaar al een hele tijd in België verbleef maar hier nooit officieel was gedomicilieerd. Bovendien had ze in het zwart gewerkt in een Aziatisch restaurant in ons land.
Het gedrag en de houding van het koppel, maar ook het netwerk dat zij in België en China hebben, houden volgens de ADIV een te groot risico in. Ze zouden mogelijk benaderd kunnen worden door Chinese inlichtingendiensten, en de militair zou onvoldoende garanties kunnen bieden wat geheimhouding betreft. Eén keer had hij een telefoontje ontvangen van de Chinese ambassade, maar dat had hij wel gemeld aan de politie en de veiligheidsofficier van Kleine Brogel. De man ging dan ook in beroep tegen de beslissing van de ADIV, maar ook het Beroepsorgaan oordeelde dat het veiligheidsrisico te groot was.
‘Voor Defensie werken Rusland en China als een rode lap op een stier.’
Fotograaf bij Defensie
September 2023. De ADIV trekt de veiligheidsmachtiging in van een fotograaf bij Defensie, kort voor hij met pensioen gaat. De man was in 2013 al getrouwd met een vrouw van Russische origine uit de Krim. Volgens de ADIV liep de fotograaf het risico om door buitenlandse inlichtingendiensten benaderd te worden, onder meer wegens uitlatingen die hij en zijn partner hadden gedaan op sociale media. Die zouden getuigen van een pro-Russische houding. Daarnaast werd hem onder meer ook verweten dat hij foto’s van Defensie had gepubliceerd op Facebook.
De fotograaf ging in beroep tegen de beslissing, maar ook hij ving bot. Het Beroepsorgaan oordeelde dat de man de loyaliteit en discretie had geschonden die van een militair mogen worden verwacht, ondanks verschillende briefings. De fotograaf mocht wel bij Defensie blijven werken maar niet langer in geclassificeerde zones. Meegaan op buitenlandse missies was voortaan uitgesloten.
Ontgroeningen bij Defensie: ‘Normvervaging op hoge echelons’
Special Forces
November 2023. De ADIV trekt de veiligheidsmachtiging in van een lid van de Special Forces. De dienst had ernstige vragen over zijn integriteit, loyaliteit en discretie. Toen de militair in 2019 een aanvraag indiende om zijn veiligheidsmachtiging te verlengen, had hij volgens de ADIV nagelaten te melden dat hij een relatie en een kind had.
Een jaar eerder, tijdens een militaire missie in een Afrikaans land, had de militair een vrouw leren kennen met de dubbele Nigerees-Belarussische nationaliteit. Ze spreekt zes talen. De twee hadden enkele maanden verkering, maar volgens de militair vormden ze nooit een koppel in de echte zin van het woord. Tijdens een nieuwe missie in het land vertelde de vrouw dat ze zwanger was. De militair erkende het kind, maar zijn wegen met de moeder scheidden. Slotsom: voor de militair was er geen sprake van een partner en dus hoefde hij ook niets te melden.
De ADIV wees erop dat de vrouw in kwestie zich pro-Russisch had uitgelaten, zij het pas geruime tijd nadat hun ‘verkering’ was beëindigd. De dienst verweet de militair dat hij zijn kind had bezocht in een land buiten de EU, zonder die reis te hebben aangegeven.
Ook hij verloor zijn zaak voor de Beroepsinstantie, die in juli 2024 oordeelde dat de biologische moeder van een erkend kind beschouwd moet worden als een partner. De man had ook zijn kind en buitenlandse reis moeten aangeven aan Defensie. Dat hij dat naliet, zou volgens het orgaan getuigen van een schending van de integriteit en loyaliteit.
‘Tegenwoordig gaat het heel vaak over de partner van de militair.’
Maart 2024. Een jonge vrouw die nog maar twee jaar aan de slag is bij Defensie krijgt te horen dat de ADIV haar veiligheidsmachtiging weigert. Haar vader is Chinees en had in de jaren negentig in België haar moeder leren kennen. Na haar studie Chinees-Engels mocht ze bij Defensie aan de militaire initiatiefase beginnen. De vrouw erkent dat ze via WeChat sporadisch contacten heeft met haar familie langs vaderskant in China. Bezoeken aan het Chinees Cultureel Centrum, en het feit dat haar partner lessen volgde bij een Confucius-instituut waren voor de ADIV ook extra aandachtspunten. De vrouw is in beroep gegaan tegen de beslissing van de ADIV, maar de zaak moet nog voorkomen bij het Beroepsorgaan.
Gevraagd om een reactie op deze vier cases, laat de ADIV weten geen commentaar te geven op specifieke gevallen.
Mishandeling en geweldpleging
De voorbije vijf jaar heeft de ADIV 177 veiligheidsmachtigingen ingetrokken van Belgisch defensiepersoneel. De cijfers die Knack en Le Soir opvroegen bij de persdienst van Defensie tonen een fluctuerende trend: in 2020 werden 33 machtigingen ingetrokken, in 2021 steeg dit aantal naar 36, gevolgd door 35 in 2022 en een piek van 50 in 2023 – bijna gemiddeld één per week. Dit jaar zijn tot nu toe 23 veiligheidsmachtigingen ingetrokken.
‘De voornaamste redenen voor het intrekken of weigeren van deze machtigingen zijn het delen, promoten of aanhangen van extremistische ideeën, banden met criminele kringen, en het bewezen risico dat betrokkenen benaderd kunnen worden door buitenlandse inlichtingendiensten’, aldus de persdienst. ‘Daarnaast spelen ook strafbare feiten zoals diefstal, fraude, mishandeling en geweldpleging een rol, evenals ernstige financiële problemen, drugsmisbruik, alcoholmisbruik en aanverwante laakbare handelingen.’
Pluimen en strepen
Advocate Carine Flamend is gespecialiseerd in militair recht en verdedigt geregeld Belgische militairen voor het Beroepsorgaan. ‘Ik behandel steeds meer dossiers over veiligheidsmachtigingen, zeker sinds de zaak-Jürgen Conings (de extreemrechtse militair die in de zomer van 2021 zijn kazerne verliet in het bezit van wapens en wekenlang spoorloos was, nvdr). Ik krijg de indruk dat Rusland en China bij Defensie tegenwoordig het effect hebben van een rode lap op een stier. En daarbij gaat het heel vaak over de partner van de militair.’
Flamend begrijpt dat Defensie voorzichtig is. ‘We moeten niet naïef zijn. We weten dat er militairen benaderd worden, en dat het risico op spionage behoorlijk groot is. Maar onmiddellijk de veiligheidsmachtiging afnemen, dat vind ik er ver over. Nu worden mensen met enorm veel potentieel gewoon op een zijspoor gezet. Dat verdienen ze niet. Daarom zeg ik: sensibiliseer de militairen. ‘Wees je ervan bewust dat je een interessante bron kunt zijn voor vijandige inlichtingendiensten. Ga niet met je pluimen en strepen op sociale media pronken. Blijf discreet.’ En volg die militairen nauwgezet op, zodat je kunt ingrijpen als er een gevaar is.’
Grondwettelijk Hof
Naast het systeem van veiligheidsmachtigingen (voor militairen met toegang tot gevoelige informatie) zijn er bij Defensie ook nog de veiligheidsscreenings voor nieuwe rekruten. In de nasleep van de affaire-Conings is dat systeem uitgebreid naar álle burgers en militairen van ons leger. Bedoeling is dat ook zij om de vijf jaar worden gescreend.
De politieke beslissing daarover dateert van de zomer van 2022. Inmiddels is de nieuwe wet ook al gepubliceerd, maar een aantal uitvoeringsbesluiten moeten nog worden goedgekeurd. En er is ook juridisch verzet: de vakbond Algemene Centrale Militair Personeel (ACMP) en advocate Flamend zijn een vernietigingsprocedure gestart voor het Grondwettelijk Hof.
‘Stel dat een veiligheidsscreening resulteert in een negatief advies, dan heb je slechts acht dagen de tijd om daartegen in beroep te gaan. Als je dat niet doet, verlies je automatisch je job. Maar hoe ga je dat doen als je bijvoorbeeld op zee zit?’ zegt Yves Huwart van ACMP. ‘Als zelfs het bezit van een joint kan volstaan om iemand buiten de deur te zetten, dan is dat een gemiste kans. Want het kan misschien wel een zeer goede militair zijn. Als we alleen maar mensen willen die totaal onbesproken zijn? Veel succes! Met koorknapen gaan we de oorlog niet winnen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
