Door het personeelstekort in de zorg blijft de werkdruk toenemen waardoor er nog meer mensen uitvallen. ‘Er moet héél dringend iets veranderen’, klinkt het.
Liefst 1 op de 10 verpleegkundigen zit ziek thuis. Dat blijkt uit de sectoranalyse Maha 2023. Volgens Wouter Decat van de Algemene Unie van Verpleegkundigen van België (AUVB) is dat zelfs nog een onderschatting. ‘De zorgsector zit vast in een vicieuze cirkel’, zegt hij. ‘Door het personeelstekort, wordt de werkdruk almaar groter, waardoor er nog meer mensen uitvallen en degenen die overblijven nóg harder moeten werken.’ In het memorandum dat vandaag wordt voorgesteld, schuift de AUVB een resem maatregelen naar voren om de zorg uit die impasse te helpen.
Hoe is de sector in die neerwaartse spiraal terechtgekomen?
Wouter Decat: De pandemie heeft het een en ander versterkt. Dat was zowel fysiek als mentaal zo’n zware periode dat nogal wat verpleegkundigen en andere zorgverleners uiteindelijk uit de zorg zijn gestapt, terwijl degenen die bleven heel moe waren en dat in veel gevallen nog altijd zijn. Die uitstroom is nog groter geworden doordat de babyboomgeneratie met pensioen aan het gaan is. In combinatie met de groeiende zorgvraag in onze vergrijzende samenleving en een beperkte instroom heeft dat voor enorme problemen gezorgd.
Dat de werkdruk zo hoog is, ligt volgens jullie memorandum ook aan het feit dat verpleegkundigen te veel patiënten moeten verzorgen.
Decat: Klopt. Vandaag zijn er gemiddeld elf patiënten per zorgverlener terwijl dat er volgens Europese aanbevelingen hoogstens acht zouden mogen zijn. Wij zouden dus heel graag zien dat de personeelsnorm wordt aangepast, maar zo’n ingreep zou veel geld kosten en dat ziet de overheid niet zitten. Wat gebeurt er ondertussen? Het beleid probeert op alle mogelijke manieren verpleegkundigen te vervangen door andere zorgverleners die dan een aantal verpleegkundige handelingen mogen uitvoeren. Dat heeft voordelen, maar het gevaar bestaat natuurlijk wel dat het beroep van verpleegkundige wordt uitgehold en zo nog minder aantrekkelijk dreigt te worden.
Doordat hogescholen zo veel mogelijk verpleegkundigen willen afleveren, zijn sommigen niet goed genoeg opgeleid.
Zou het echt helpen om de personeelsnorm op te trekken? Er zijn nu al niet genoeg verpleegkundigen om de openstaande vacatures in te vullen.
Decat: Daar hebt u een punt. Er zijn in België nochtans 238.000 mensen die verpleegkunde mogen uitoefenen, maar slechts 130.000 van hen doen dat ook effectief. De rest is met pensioen of heeft een andere job. In veel gevallen zijn dat mensen die op een bepaald moment uit de zorg zijn gestapt omdat ze elders lucratiever of aantrekkelijker werk hebben gevonden.
Wat maakt verpleegkunde dan minder aantrekkelijk?
Decat: Er spelen veel factoren mee. Zo is autonomie niet vanzelfsprekend en hebben verpleegkundigen vaak ook weinig inspraak in het beleid van ziekenhuizen of andere zorginstellingen. De hele tijd worden er over hun hoofd heen beslissingen genomen en dat kan heel demotiverend zijn.
Het goede nieuws is wel dat weer meer mensen verpleegkunde gaan studeren.
Decat: Dat stond inderdaad in de krant. Maar het is niet omdat meer studenten aan die opleiding beginnen dat de instroom op de arbeidsmarkt vanzelf groter wordt. Veel jongeren stoppen onderweg met hun studie omdat ze, bijvoorbeeld, gedemotiveerd raken tijdens hun stages. Er zijn er ook die wel afstuderen en als verpleegkundige beginnen te werken, maar het al na een paar jaar weer opgeven. Soms komt dat doordat ze het gevoel hebben dat ze de maturiteit missen om de job te doen en daar ook niet goed genoeg voor zijn opgeleid. Ook dat komt waarschijnlijk voor een stuk door het grote tekort aan verpleegkundigen. Hogescholen willen zo veel mogelijk studenten aantrekken en verpleegkundigen afleveren. Ik vrees dat ze er daardoor soms mensen ‘door laten’ die eigenlijk niet klaar zijn om af te studeren. Die staan dan minder sterk op de werkvloer en haken ook sneller weer af.
Dragen ook werkgevers uit de zorgsector een verantwoordelijkheid?
Decat: Een verpletterende verantwoordelijkheid zelfs. Nog niet zo heel lang geleden, in de jaren negentig, waren er te veel verpleegkundigen. Voldeed een verpleegkundige of andere zorgverlener niet, dan werd die gewoon afgedankt. Er stonden toch meteen twee, drie anderen klaar om de vacature in te vullen. Werkgevers hoefden dus niet voor hun zorgverleners te zorgen, want ze konden die, indien nodig, zo vervangen. Dat is natuurlijk nu niet meer het geval. Vandaag zijn er drie vacatures per verpleegkundige. Werkgevers zouden dus eigenlijk heel goed voor hun zorgverleners moeten zorgen zodat ze hun werk met plezier blijven doen. Maar vreemd genoeg hebben de meesten die mindshift nog niet gemaakt en blijven ze in de oude mentaliteit hangen.
Wat moet er nu gebeuren?
Decat: Iedereen, van de zorgsector en de overheid tot de rest van de samenleving, moet een bijdrage leveren om het beroep van verpleegkundige te versterken. In ons memorandum schuiven we daartoe een hele resem voorstellen naar voren. Zo moeten verpleegkundigen meer logistieke ondersteuning krijgen zodat ze zich weer kunnen concentreren op de kerntaken waarvoor ze zijn opgeleid. Ze moeten ook een echte stem krijgen in het beleid van de zorginstelling waar ze werken en hun expertise moet op de werkvloer meer worden erkend. Daarnaast zouden wij ook graag zien dat er meer tijd wordt gemaakt om over ethische en deontologische vraagstukken te reflecteren en dat ook verpleegkundigen daarbij worden betrokken. Als we het beroep weer aantrekkelijker willen maken, dan moeten we verpleegkundigen het respect en de erkenning geven die ze verdienen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier