‘België zál cannabis legaliseren. Het is alleen een kwestie van tijd’

Drugs produceren, verdelen, verkopen en gebruiken: in België is het allemaal verboden. Ook cannabis valt onder onze – bijna honderd jaar oude – drugswet. Maar de stemmen om het geneeskundige en recreatieve gebruik van die softdrug toe te laten, klinken almaar luider. ‘Het is een internationale trend: België kan die niet stoppen.’

Het was een verkiezingsbelofte van premier Justin Trudeau, en deze zomer zal het zover zijn. Dan zal in Canada de productie, distributie, verkoop en het gebruik van de softdrug cannabis volledig legaal verlopen. Het land volgt daarmee het voorbeeld van Uruguay.

In 2014 was Colorado de eerste Amerikaanse staat die de verkoop en het gebruik van cannabis voor recreatief gebruik goedkeurde. Zeven staten hebben sindsdien hetzelfde gedaan – op 1 januari was Californië de voorlopig laatste in het rijtje; New Jersey, Maine en Massachusetts hebben aangekondigd te zullen volgen. Het New Yorkse beurshuis Cowen schat dat de Amerikaanse cannabisindustrie tegen 2025 een omzet van liefst 75 miljard dollar zal draaien.

Dat cannabis goed is voor de economie, blijkt volop in het pionierende Colorado. In de Centennial State, die 5,6 miljoen inwoners telt, leverde de legalisering 25.000 nieuwe jobs en 637 miljoen dollar aan belastinginkomsten op. Er zijn in Colorado nu al meer wietwinkels dan Starbucks-filialen.

Cannabis als espresso

Chris Burggraeve, die jarenlang marketingdirecteur was bij Coca-Cola België en later bij AB InBev, was een van de eerste Belgische investeerders in de snel groeiende Amerikaanse cannabisindustrie. Tegenwoordig woont en werkt hij in New York. ‘Cannabis stond al jaren op mijn radar. Maar ik ben me er pas echt in gaan verdiepen nadat mijn studenten aan de NYU Stern School of Business, waar ik doceer, me op het groeiende aantal start-ups in die sector hadden gewezen. Omdat ik geloof in learning by doing, heb ik geïnvesteerd in twee jonge cannabisbedrijven: Toast, dat voorgerolde joints op de markt brengt (een pakje van 10 exemplaren kost 85 euro, nvdr.), en GreenRush, een internetwinkel die allerlei producten in meer dan 150 Amerikaanse steden aan huis levert.’

Want inderdaad: er is veel meer dan de traditionele toeter of joint. Volgens Burggraeve zijn er in de States duizenden cannabisproducten op de markt, van sprays, oliën, balsems over extracten en dampers tot tattoos. De cannabisvariant hennep wordt zelfs in de bouw gebruikt, als alternatief voor bamboe.

Dat iemand uit de biersector voor de cannabisindustrie kiest, is geen toeval. Op 9 oktober 2017 kocht het Amerikaanse drankenconcern Constellation Brands een belang van 10 procent in het beursgenoteerde Canadese cannabisbedrijf Canopy Growth. Het experimenteert nu volop met drankjes waarin cannabis wordt verwerkt. Volgens experts zouden die de dalende verkoop van sommige alcoholproducten, zoals goedkope pils, kunnen goedmaken.

‘Constellation Brands heeft een optie op de toekomst genomen’, zegt Chris Burggraeve. ‘Cannabis is verre familie van hop: brouwers kunnen veel leren van cannabisproducenten en omgekeerd. Er ís al bier op de markt waarin cannabis is verwerkt, en die markt zal alleen nog groeien.’

De kans is daardoor groot dat de cannabisindustrie zich eerder zal ontwikkelen als de dranken- en minder als de tabaksindustrie. In de VS zit er, in tegenstelling tot in Europa, ook geen tabak in joints: ze bestaan er volledig uit cannabis. Bovendien draait in de cannabissector, onderstreept Burggraeve, alles rond het bouwen van merken. ‘Je kunt cannabis associëren met gezelligheid, net zoals een glas bier of een fluit champagne. Als je een joint met een laag THC-gehalte rookt, kan dat een hele avond opleuken.’

Het verslavende THC (delta-9-tetrahydrocannabinol) is de belangrijkste werkzame stof in cannabis. Terwijl Toast zich specialiseert in joints met een THC-gehalte van zo’n 0,3 procent, ligt het gehalte van de stof in de Belgische en Nederlandse wiet tussen de 15 en 20 procent. Ook het idee om voor softe joints te kiezen komt van zijn studenten, zegt Burggraeve. ‘In de VS is cannabis met een hoog THC-gehalte de norm, vooral bij de zogenoemde stoners: daarvan zijn er naar schatting 2 tot 3 miljoen, maar die groep is commercieel weinig interessant. Toast mikt vooral op de tientallen miljoenen gewone Amerikanen – nieuwe consumenten – die af en toe een jointje willen opsteken. Onze voorgerolde joints noem ik “de espresso onder de cannabisproducten”.’

Gezien het lage THC-gehalte van zijn producten rekent Burggraeve erop dat de overheden niet te veel tussenbeide zullen komen in de verkoop. Hij hoopt bijvoorbeeld dat een verplichte gezondheidswaarschuwing, zoals die op tabaksproducten, achterwege zal blijven. ‘Daarmee jaag je potentiële investeerders weg en riskeert de zwarte markt nooit wit te raken.’

Cannabis Social Club

In ons land geldt nog altijd de wet van 1921 die het produceren, verdelen, verkopen en gebruiken van alle drugs verbiedt. Die wet geldt net zozeer voor soft- als voor harddrugs, zoals heroïne en cocaïne. Onder het premierschap van Guy Verhofstadt (Open VLD) deed de federale regering begin jaren 2000 een poging tot legalisering van softdrugs. Verder dan het huidige gedoogbeleid zou ze niet komen. Het particuliere gebruik van cannabis blijft verboden, maar de vervolging ervan heeft de laagste prioriteit bij de politiediensten.

Dat cannabis in 2021, na honderd jaar, uit de strafwet zou worden gehaald: Chris Burggraeve vindt het een allesbehalve onrealistische gedachte. ‘Sinds kort kun je in de Zwitserse warenhuizen van Lidl cannabissigaretten met een THC-gehalte van maximaal 1 procent kopen, terwijl de Zwitserse overheid minstens even goed als de Belgische weet wat goed en slecht is voor haar burgers. Waarom zou dat bij ons ook niet kunnen? Het is een internationale trend: België kan die niet stoppen. Ons land zál cannabis legaliseren. Het is alleen een kwestie van tijd.’

Volgens Burggraeve is het draagvlak daarvoor nu al veel groter dan de meeste politici denken. De ondernemer steunt op een enquête die hij het marktonderzoeksbureau InSites Consulting dit voorjaar liet afnemen van 1001 Belgen ouder dan 15. 17 procent gaf toe ooit een joint te hebben gerookt. 6 procent had al eens een harddrug gebruikt. 38 procent vond dat de overheid cannabis op dezelfde manier moet behandelen als alcohol en tabak, en net iets meer mensen vonden cannabis minder schadelijk voor de gezondheid dan alcohol.

Tom Decorte, professor criminologie aan de Universiteit Gent en de belangrijkste drugsspecialist van ons land, vecht al jaren voor de legalisering van álle drugs. Toch vindt hij het geen goed idee om de verkoop van cannabisproducten volledig te commercialiseren. ‘Bedrijven als Toast willen zoveel mogelijk mensen overtuigen om een joint op te steken. Daar sta ik niet achter. Ik wil niemand aanzetten om drugs te gebruiken.’

Decorte pleit ervoor om de productie en verkoop van cannabis in eerste instantie toe te vertrouwen aan non-profitorganisaties gecontroleerd door de overheid. ‘Op die manier haal je de sector uit de criminaliteit en waak je over de kwaliteit.’ Volgens hem kun je het beste eerst de thuisteelt legaliseren. Decorte vindt het geen probleem dat een consument vijf of zes planten in huis heeft, voor eigen gebruik. En evenmin dat drugs worden gebruikt in gesloten verenigingen of zogenoemde Cannabis Social Clubs. ‘Maar dan niet zoals in Spanje, waar die clubs bijna allemaal in handen zijn van commerciële bedrijven.’

Verbrande vingers

In de VS krijgt de cannabisindustrie steun uit onverwachte hoek: verschillende kopstukken van de Republikeinse Partij zijn haar genegen. John Boehner, voormalig voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, is zelfs bestuurder van een cannabisbedrijf. Ook de Democratische gouverneur van de staat New York Andrew Cuomo, die de legalisering van cannabis jarenlang te vuur en te zwaard bestreed, heeft al laten doorschemeren dat ze nu wél bespreekbaar is. In april floot de wispelturige Amerikaanse president Donald Trump zijn minister van Justitie Jeff Sessions terug toen die de legalisering van cannabis in enkele Amerikaanse federale staten wilde onderzoeken.

In België loopt het zo’n vaart nog niet. Volgens Tom Decorte is de kans, ondanks het groeiende maatschappelijke draagvlak, nihil dat recreatieve cannabis in België tegen 2021 legaal zal zijn, zoals Chris Burggraeve hoopt. ‘Een partij als de N-VA profileert zich net op de strijd tegen drugs. De meeste Belgische politici zijn sowieso bang om hun vingers te verbranden aan joints. Onder Verhofstadt trokken de groenen aan de kar voor het gedoogbeleid, maar ze voelden zich achteraf door de andere partijen gepakt. Ik heb daar al een paar keer met Groen-kopstukken over gesproken: ze zeggen dat ze op mijn golflengte zitten, maar voegen daar meteen aan toe dat ze het debat niet zullen trekken. Een parlementaire werkgroep waarin alle experts gehoord worden: op kortere termijn kunnen we alleen daarop hopen.’

PATRIK VANKRUNKELSVEN: ‘WAAROM IK CANNABIS VOORSCHRIJF’

Vorige maand gaf gewezen Open VLD-politicus en huisarts Patrik Vankrunkelsven toe, in een opiniestuk in De Standaard: ‘Ik schrijf soms cannabis voor.’ Zijn patiënten hebben daar recht op, zegt hij.

Medicinale cannabis is al in 29 Amerikaanse staten toegelaten. Ook in Canada is de teelt van cannabis voor geneeskundige toepassingen al enkele jaren een miljardenbusiness, met beursgenoteerde bedrijven als Canopy Growth, Aurora Cannabis, Village Farms en Aphria. In ons land bracht het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) enkele jaren geleden een positief advies uit over het medicinale gebruik van de stof, maar tot nader order hoort België niet bij de Europese landen waar apotheken ze mogen verkopen – dat zijn er al zestien, waaronder Nederland en Duitsland.

Patrik Vankrunkelsven baseert zich op het FAGG-advies om zijn patiënten medicinale cannabis voor te schrijven. ‘Het FAGG raadt wel aan om het altijd eerst met de klassieke middelen te proberen, en daarmee ben ik het helemaal eens. Maar het is wetenschappelijk bewezen dat medicinale cannabis bijvoorbeeld MS-patiënten met zware spierpijnen of -spasmen kan helpen. Ook pijn die voortkomt uit beschadigingen van het zenuwstelsel kun je ermee bestrijden.’

Sommige experts beweren dat cannabis een helend effect heeft op bepaalde kankers, maar de studies daarover zijn wetenschappelijk weinig waard, zegt Vankrunkelsven. Kankerpatiënten kunnen de stof volgens hem wel gebruiken als pijnstiller. ‘En ze helpt zeker om na een chemotherapie misselijkheid en verlies van eetlust tegen te gaan.’

Patiënten gebruiken meestal nog een inhaleerbare vorm cannabis – een spray of sigaret – maar de toekomst is aan oliën getrokken uit de plant: daarvan volstaan enkele druppels onder de tong, waardoor ze gemakkelijker in gebruik zijn. Enkele Nederlandse apotheken bieden nu al cannabisolie aan.

Patrik Vankrunkelsven is tevreden dat de minister van Volksgezondheid een wettelijk kader wil creëren om medicinale cannabis te telen (zie blz. 28). ‘Ik hoop wel dat de productie niet alleen naar het buitenland zal gaan’, zegt hij. Nu moeten zijn patiënten met zijn voorschriften naar Nederland. De Orde der Artsen heeft hem daarvoor al op het matje geroepen.

HET KB VAN MAGGIE DE BLOCK: MEDICINALE CANNABIS TELEN WORDT LEGAAL

De Belgische drugswet van 1921 verbiedt alles wat met cannabis te maken heeft. Op één vlak is er verandering op til: de productie van de stof. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) bereidt daartoe een Koninklijk Besluit voor.

Met het KB zal de minister in eerste instantie het jonge Limburgse bedrijf Rendocan tegemoetkomen, dat nieuwe soorten cannabis voor geneeskundig gebruik wil ontwikkelen én produceren. Joris Vanvinckenroye en Steven Peters, de stichters van het bedrijf, werken samen met de Universiteit Hasselt. ‘Eigenlijk zijn wij een start-up in de biotechnologie, geen cannabisbedrijf’, zegt Vanvinckenroye. ‘De voorbije jaren hebben we aan verschillende universiteiten zaden van uiteenlopende cannabisplanten gekocht. Daardoor beschikken we nu over een unieke genetische databank.’ Aan de hand daarvan willen Vanvinckenroye en Steven Peters werken aan wat zij ‘cannabis 3.0’ noemen.

Volgens Peters heeft de cannabisindustrie altijd maar één type cannabis gebruikt: de variant die van de Amsterdamse coffeeshops bekend is. ‘Wij willen betere soorten ontwikkelen, elk voor een specifiek geneeskundig gebruik: een zalf voor psoriasis, een olie voor chronische pijn, een pil om MS te behandelen enzovoort. De productie daarvan moet gestandaardiseerd verlopen, volgens de strengste normen die in de farmaceutische industrie gelden.’

In Hasselt is een onderzoekslaboratorium van 500 vierkante meter bijna klaar voor gebruik, en nog dit jaar hoopt Rendocan de ontwikkeling te kunnen beginnen van de grootste cannabisplantage ter wereld voor medicinaal gebruik. Het bedrijf heeft een site van 15 hectare ter beschikking gekregen in Kinrooi, aan de grens met Nederland. De eerste fase van het project vraagt een investering van ongeveer 20 miljoen euro, die volgens Vanvinckenroye 100 nieuwe jobs zal opleveren. ‘Als het project volledig operationeel is, kan de tewerkstelling oplopen tot 1000 jobs. We willen 5000 kilo medicinale cannabis per jaar produceren.’ Die zou in eerste instantie naar het buitenland gaan.

Op dit ogenblik produceert alleen het relatief kleine Nederlandse bedrijf Bedrocan medicinale cannabis voor de Europese markt. De productie is er beperkt tot 2500 kilogram, terwijl volgens een internationale marktonderzoek de vraag naar geneeskundige cannabis in Europa oploopt tot 631.000 ton per jaar. Rendocan wil die leemte mee opvullen.

Over de precieze inhoud van het KB waaraan het werkt, wil het kabinet van minister De Block nog niet communiceren – ‘gezien de gevoeligheid van het thema’. Van één ding gaat het wel uit: de wetswijziging zou er komen voor het einde van deze regeerperiode in 2019.