België werd nooit meer hetzelfde na de zaak Dutroux

Geen enkele zaak heeft de gemoederen in België ooit erger beroerd dan de zaak Dutroux. Na de ontvoering, het misbruik en de moord op jonge meisjes, werd het land nooit meer hetzelfde.

Op 15 augustus 1996 kreeg België het gezicht te zien van wat de meest gehate man van het land zou worden. Marc Dutroux, die voorwaardelijk vrij was, en zijn handlangers brachten een golf van afgrijzen in het hele land teweeg met hun onthullingen. Zijn ex-vrouw en medeplichtige, Michèle Martin, mag nu vervroegd vrijkomen onder voorwaarden, zo besliste de strafuitvoeringsrechtbank van Bergen.

Niemand zal de naam Dutroux vergeten. Zijn naam staat voor altijd in het geheugen van de mensen en in de geschiedenis van het land gegrift. Want de zaak-Dutroux was geen banaal “fait divers”. Ze had talrijke gevolgen, zowel op gerechtelijk als op politiek vlak.

Onrustwekkende verdwijning

Alles begint op 9 augustus 1996, wanneer de 14-jarige Laetitia Delhez in Bertrix verdwijnt terwijl ze van het zwembad naar huis terugkeert. De autoriteiten van Neufchâteau worden verwittigd en het onderzoek begint op 10 augustus. De vzw Marc et Corine verspreidt affiches en de media berichten over de verdwijning, die door de politiediensten “onrustwekkend” wordt genoemd.

Tijdens een buurtonderzoek brengen getuigen een witte bestelwagen in de buurt van het zwembad ter sprake die verdacht leek. Twee getuigen geven een deel van de nummerplaat: FFR 692 of 697… Het spoor brengt de speurders naar een man die in 1989 al veroordeeld was voor ontvoeringen en verkrachtingen van minderjarigen jonger dan 16.

Verborgen schuilplaatsen

Zijn naam deed niet meteen een belletje rinkelen bij de speurders in Neufchâteau. Maar de cel Vermiste Personen kent hem wel. En de rijkswacht van Charleroi kent zijn gerechtelijk verleden en weet sinds augustus 1995 dat hij van plan is verborgen schuilplaatsen te bouwen. Destijds werd een schaduwoperatie gelanceerd die de naam “Othello” meekreeg.

Stemmen van kinderen

In december 1995 wordt een huiszoeking gedaan in de woning van Dutroux in Marcinelle in het kader van een onderzoek naar autozwendel. Een rijkswachter van de BOB, René Michaux, hoort stemmen in het huis. “Zwijg”, roept hij zijn collega’s toe. Het geluid van de stemmen houdt op. De rijkswachter leidt eruit af dat het geluid van buiten kwam, van stemmen van kinderen. Julie Lejeune en Mélissa Russo, allebei 8 jaar oud, waren op 24 juni 1995 in Grâce-Hollogne verdwenen.

Het onderzoek zal aantonen dat ze zich tijdens de huiszoeking in de woning bevonden, in een verborgen ruimte die Dutroux in de kelder had ingericht.

Marc Dutroux en zijn echtgenote Michèle Martin, een vroegere onderwijzeres, worden uiteindelijk op 13 augustus 1996 samen met Michel Lelièvre opgepakt. De speurders hopen op dat moment slechts één ding: dat ze Laetitia levend terugvinden.

Aanvankelijk ontkennen de drie verdachten de feiten die hen ten laste worden gelegd. Dan gaat Lelièvre tot bekentenissen over en beschuldigt hij ook Dutroux. Die belooft de speurders dat hij hen “twee meisjes zal geven”.

Het gezicht van het monster

Op 15 augustus stuurt hij de speurders naar zijn woning waar niet alleen Laetitia vastzit, maar ook Sabine Dardenne (12), die op 28 mei 1996 in Kain verdwenen was. Het is op dat moment dat het gezicht van “het monster” aan het land getoond wordt.

Terwijl in de dorpen Bertrix en Kain wordt gejubeld, wordt de verschrikking erger. Lelièvre heeft het immers over de ontvoeringen van An Marchal en Eefje Lambrecks, die respectievelijk 17 en 19 jaar oud waren toen ze op 22 augustus 1995 aan de Belgische kust verdwenen.

Dutroux legt van zijn kant uit dat Julie en Mélissa gedurende meer dan acht maanden in zijn huis in Marcinelle waren voordat ze van honger omkwamen terwijl hij in december, januari en februari 1995 in de gevangenis zat.

Michel Nihoul, een Brusselse zakenman die bekendstaat voor oplichting en drugshandel, wordt ook gearresteerd.

Het lijk van Weinstein

Op 17 augustus worden in de tuin van het huis van Dutroux in Sars-la-Buissière de lijken ontdekt van Julie en Mélissa, en ook het lijk van Bernard Weinstein, die met Dutroux in autozwendel verwikkeld was.

Op 3 september worden de lichamen van An en Eefje gevonden op het eigendom van Weinstein in Jumet, waar ze begraven lagen.

Believers en non-believers

De opschudding onder de bevolking bereikt dan een hoogtepunt. Er doen talrijke geruchten over netwerken de ronde en er ontstaan kampen van “believers” en “non-believers”, mensen die geloven in de mogelijkheid van netwerken en anderen die dat niet geloven en denken dat Dutroux en zijn handlangers alleen gehandeld hebben.

De media zijn verdeeld en sluiten zich bij het ene of het andere kamp aan. De gezinnen van de slachtoffers hangen ook verschillende stellingen aan. Zelfs de gerechtelijke actoren worden ervan verdacht dat ze achter de ene of de andere stelling staan.

Si on me laisse faire

Eind augustus zegt de procureur des konings van Neufchâteau, Michel Bourlet, dat hij tot op het bot zal gaan “si on me laisse faire” … (“als men mij laat doen”). Vandaag weten we dat die uitspraak op het dossier van de gestolen aandelen sloeg (in het kader van de zaak-Cools), dat tot ongenoegen van Bourlet van Neufchâteau naar Luik werd overgeheveld.

Vertrouwen in de instellingen wankeltDestijds leidde de bevolking uit de uitspraak af dat pedofielen misschien wel bescherming kregen, wat het vertrouwen van de burger in de instellingen nog meer deed wankelen.

De ouders van de slachtoffers, vooral die van Julie, Mélissa en An, stellen andermaal de laksheid in het onderzoek en de disfuncties in de politiek en het gerecht van België aan de kaak. Overal in het land worden burgerbewegingen opgericht. Het volk mort en het ongenoegen bereikt een hoogtepunt op 20 oktober 1996, wanneer meer dan 300.000 Belgen op straat komen om verandering te eisen.

Disfuncties in het strafstelsel

Enkele dagen later wordt een parlementaire commissie opgericht. In twee rapporten stelt de commissie lacunes en disfuncties vast in de structuur van het Belgische strafstelsel. De commissie constateert ook dat er fouten werden gemaakt, maar ze sluit bescherming uit.

Het Octopusplan

De commissie doet aanbevelingen voor een nieuwe organisatie van het gerecht. Die komt niet van de grond, ondanks het Octopusplan dat de acht traditionele partijen bijeenbrengt.

De ontsnapping van publieke vijand nummer 1

Alles komt in een stroomversnelling wanneer op 23 april 1998 Marc Dutroux uit het gerechtsgebouw van Neufchâteau ontsnapt, waar hij zijn dossier inkeek. Ook al verkeert hij slechts enkele uren op vrije voeten, toch verliest de Belgische burger door de ontsnapping van “publieke vijand nummer 1” het weinige vertrouwen dat hij nog in de politieke en gerechtelijke wereld had. De ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken zien zich genoodzaakt ontslag te nemen.

De ontsnapping versnelt de hervorming van politie en justitie. In de daaropvolgende maanden komt een geïntegreerde politie met twee niveaus tot stand. Ook wordt een strafuitvoeringsrechtbank ingevoerd die de aanvragen voor vervroegde vrijlating moet onderzoeken, en wordt een Hoge Raad voor de Justitie opgericht.

De veroordeling

In april 2003 worden Dutroux, Lelièvre, Martin en Nihoul naar het hof van assisen verwezen. Het onderzoek dat zeven jaar lang gevoerd werd, leverde uiteindelijk geen andere verdachten op. Een dossier “Dutroux bis” werd niettemin geopend om eventueel nieuwe mensen in verdenking te kunnen stellen. Het wordt in oktober 2010 gesloten, nadat geen enkel van de ongeveer 6000 haren die bij Dutroux in beslag genomen werden, naar andere verdachten had geleid.

Op 22 juni 2004, na een proces van ruim drie maanden voor het hof van assisen van Aarlen, worden de vier beschuldigden in het dossier “Dutroux en consorten” tot gevangenisstraffen gaande van vijf jaar tot levenslang veroordeeld.

Michel Nihoul, die niet schuldig bevonden werd aan ontvoering, kreeg de lichtste straf en heeft de gevangenis verlaten. Marc Dutroux en Michel Lelièvre zitten nog achter de tralies.

Dutroux klaagt regelmatig over de omstandigheden waarin hij gevangen gehouden wordt.

Onbeantwoorde vragen

Bijna zestien jaar nadat de zaak losbarstte en nu recht geschied is, weten de burgerlijke partijen dat er vragen zijn die onbeantwoord zullen blijven. Sabine en Laetitia weten niet welk lot hen te wachten stond als ze op 15 augustus niet teruggevonden waren …

De gezinnen Lejeune en Russo weten niet hoe hun kinderen om het leven zijn gekomen en wat ze hebben moeten ondergaan voor ze het leven lieten …

De bevolking begrijpt nog steeds niet waarom de inlichtingen over Dutroux niet verspreid werden in 1995 … Welke rol Michel Nihoul precies speelde, blijft vaag voor heel wat waarnemers. (Belga/EE)