‘België ondersteunt polygamie: onaanvaardbare aanfluiting van onze basisrechten’

De Belgische regelgeving dwingt er soms toe rekening te houden met polygamie. ‘Een onaanvaardbare aanfluiting van onze basisrechten,’ zegt N-VA-Kamerlid Zuhal Demir.

Polygamie lijkt een ver-van-ons-bed-zaak. Voor veel vrouwen in de wereld vormt het echter een droeve realiteit. In ons land komt het fenomeen gelukkig weinig voor. Toch dwingt de Belgische regelgeving er soms toe om ook bij ons met polygamie rekening te houden.

De VRT vestigde er de aandacht op dat de dienst Pensioenen onlangs besliste het weduwepensioen van een vrouw te halveren om de andere helft uit te keren aan de tweede weduwe van de overleden man. Tweede weduwe? Inderdaad, er was polygamie in het spel. De man in kwestie was naar Marokko teruggekeerd en daar in het huwelijk getreden – zonder dat zijn eerdere huwelijk werd ontbonden. De dienst Pensioenen zegt het tweede huwelijk te moeten erkennen: vandaar de beslissing tot halvering van het pensioen van de weduwe die in België verblijft. Zo’n overlevingspensioen is echter geen vetpot. Met de helft ervan wordt die weduwe in de armoede gekatapulteerd. Polygamie kan in ons land dus een factor zijn voor het bepalen van sociale uitkeringen.

Misdaad tegen de openbare orde

Houdt de beslissing van de dienst van Pensioenen juridisch steek? Daar moet een rechtbank over oordelen. Stuitend is in elk geval dat het juridisch perfect mogelijk is dat rekening moet worden gehouden met polygamie. Artikel 24 § 2 van het sociale zekerheidsverdrag tussen België en Marokko bepaalt: ‘Het weduwenpensioen wordt eventueel, gelijkelijk en definitief, verdeeld onder de gerechtigden, in de voorwaarden die zijn bepaald in het persoonlijk statuut van de verzekerde’. Is die persoonlijke staat er één waarin de man met meer vrouwen is getrouwd, dan kan dat de basis van verdeling zijn.

Voor de Belgische strafwet is polygamie nochtans een strafbaar feit, een ‘misdaad tegen de openbare orde der familie en de openbare zedelijkheid’. Zo’n nationale wet is echter ondergeschikt aan internationale verdragen, dus die strafwet veegt dat artikel 24 § 2 niet weg. Maar we mogen van de Belgische overheid toch wel verwachten dat die er op let dat verdragen die ze afsluit, passen in onze opvattingen over fundamentele basisrechten?

Het genoemd verdrag dateert van 1971, toen er nog over ‘gastarbeiders’ werd gesproken. Vandaag zijn zij ‘medeburgers’ geworden. Het is alleen al om die reden de hoogste tijd om de bepalingen van dat verdrag te herzien. Dat is echter niet de enige contextwijziging die zich heeft voorgedaan. In 1981 kreeg België een eerste antidiscriminatiewet, die sedertdien meermaals werd aangescherpt. De wet op de gelijkheid van man en vrouw van 2007 maakt dat die gelijkheid sedertdien niet langer een mooi nastrevenswaardig doel is, maar een wettelijk opgelegde verplichting. Een verdrag als 24 § 2 blijft echter buiten schot, ook al miskent het die wetgeving.

Geen compromissen over basisrechten

Ook op het internationale terrein stond de wereld gelukkig niet stil. Er groeit een steeds grotere, wereldwijde consensus dat polygamie botst met het gelijkheidsbeginsel. De Marokkaanse wet staat overigens polygamie toe, maar geen polyandrie (één vrouw die met meer mannen huwt). De gelijkheid tussen man en vrouw wordt daarmee dus expliciet geschonden.

In 1993 deed het Committee on the Elimination of Discrimination Against Women (CEDAW) aanbevelingen voor het Verdrag van de Verenigde Naties tot uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen. In die aanbevelingen noemt de CEDAW polygamie nadrukkelijk discriminerend. Het dringt er op aan dat polygame huwelijken wereldwijd verboden worden.

Dat een verdrag van 1971 geen rekening houdt met wetten en evoluties in het denken van latere datum is logisch. Maar dat die verdragen niet worden herzien, is een aanfluiting van onze evolutie in het denken. Via die weg worden vandaag algemeen aanvaarde principes straffeloos miskend, ook voor mensen op ons grondgebied.

Het is zonder meer onaanvaardbaar dat België polygamie op één of andere manier ondersteunt. De regering moet zo snel mogelijk onderhandelingen opstarten met Marokko om alle bepalingen die strijdig zijn met onze rechtsbeginselen uit dat verdrag van 1971 weg te werken. Ook de Marokkaanse samenleving en wetgeving kenden sedertdien trouwens een evolutie ten goede.

Vlaamse collega’s: deze beschamende inbreuk krijgt geen duimbreed ruimte

Ik roep de collega’s van alle Vlaamse partijen op om mijn oproep te ondersteunen en van de regering te eisen hier paal en perk aan te stellen. We moeten een duidelijk signaal geven dat wij die beschamende inbreuk op de menselijke waardigheid bij ons geen duimbreed ruimte willen geven.

Dat wij er alles aan doen om de voor vrouwen nadelige gevolgen van polygamie weg te werken, zal hopelijk geen punt van discussie zijn in Vlaanderen. Ook in een multiculturele omgeving mag cultuurrelativisme er niet toe leiden dat we vrouwenrechten nuanceren. Het signaal moet klaar en duidelijk zijn: die basisrechten staan niet ter discussie. Daar worden geen compromissen over gesloten. Nooit.