Meer geld voor Defensie? ‘België komt 10 jaar te laat’

De oorlog in Oekraïne plaatst de NAVO opnieuw op de voorgrond. Zweden en Finland willen snel lid worden en de NAVO-lidstaten trekken hun defensiebudgetten op. ‘Voor België zou dat een extra jaarlijkse uitgave van 5 miljard euro betekenen’, zegt expert in overheidsfinanciën Herman Matthijs (UGent en VUB).

Sinds Rusland op 22 februari dit jaar Oekraïne aanviel, verandert de wereld met rasse schreden. Finland is sinds de Tweede Wereldoorlog een neutraal land, Zweden zelfs sinds de napoleontische oorlogen van 1814, maar beide vroegen nu het lidmaatschap aan van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO). Tegelijkertijd is de druk verhoogd op de NAVO-lidstaten om hun militaire uitgaven te verhogen. Al doet België opnieuw zijn best om daar onderuit te komen.

‘Op de NAVO-top die in 2014 in Wales werd gehouden, spraken de lidstaten af dat de defensiebudgetten tegen 2024 minimaal 2 procent zouden bedragen van het bbp (bruto binnenlands product, wat elk land aan goederen en diensten vervaardigt)’, zegt professor Herman Matthijs, specialist in overheidsuitgaven van de UGent en de VUB. ‘We zijn 2022 en van de 30 lidstaten halen nog maar 8 landen de afgesproken norm: de VS, het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Polen, Kroatië, Estland, Letland en Litouwen. Frankrijk, Noorwegen en Roemenië staan op een zucht van de 2 procent. België besteedt 1,07 procent van zijn bbp aan defensie, alleen Spanje en Luxemburg geven er nog minder aan uit.’

De VS spenderen al decennialang veel geld aan defensie, in 2021 zelfs 3,57 procent van hun bbp. Matthijs wijst erop dat er ook binnen Europa grote verschillen zijn, bijvoorbeeld Griekenland dat 3,59 procent van zijn bbp uitgeeft aan militaire zaken, terwijl dat voor Luxemburg maar 0,54 procent is. ‘Het laat zich raden dat die grote verschillen nu tot grote politieke discussies zullen leiden’, stelt Matthijs. ‘De landen die veel uitgeven, zullen na de Russische invasie hogere bijdragen vragen van de landen die hun afspraken niet nakomen.’

Pijnlijk

Ook in België woedt de discussie volop. Het was een beetje pijnlijk dat de regering-De Croo één dag na de Russische invasie in Oekraïne besliste dat de defensie-uitgaven tegen 2025 moesten stijgen tot 1,39 procent en tegen 2030 tot 1,54 procent van het bbp. Net op het moment dat Duitsland, dat nu al 1,5 procent uitgeeft aan defensie, besloot om die uitgaven meteen op te trekken naar meer dan 2 procent.

België gaf vorig jaar 5,3 miljard euro uit aan defensie, inclusief de pensioenen. ‘Dat is erg weinig’, zegt Matthijs. ‘Denemarken, met maar de helft van het aantal inwoners van België, gaf 4,6 miljard uit. Noorwegen, dat een dikke 5 miljoen inwoners telt, besteedde 7,4 miljard euro. Nederland met 17,5 miljoen inwoners, zelfs 12,3 miljard of meer dan het dubbele dan België.’

Premier Alexander De Croo (Open VLD) stelt voor om het defensiebudget tegen 2035 op te trekken naar 2 procent, ‘een extra jaarlijkse uitgave van 5 miljard euro tegen de huidige prijzen’, aldus Matthijs. Groen en Ecolo willen daar niet van weten en spraken een veto uit. Premier De Croo dreigt dan ook in juni met de billen bloot te staan op de NAVO-top in Madrid. België wordt zo stilletjesaan ‘kampioen onder de NAVO-lat duiken’. Matthijs: ‘Zelfs als de voorstellen van De Croo het halen, zal België 10 jaar te laat aan de afgesproken norm voldoen. En dat terwijl het NAVO-hoofdkwartier zich in Evere bevindt en het centrale commandocentrum van de NAVO-troepen, Shape, is gehuisvest in Casteau, nabij Bergen.’

Turkije

Als we kijken naar de troepensterkte van de NAVO-lidstaten valt ook iets op: Turkije heeft 439.000 militairen, veruit het hoogste aantal van Europa. Het laat Frankrijk, Duitsland en Verenigd Koninkrijk ver achter zich, met respectievelijk 207.500, 184.400 en 156.000 manschappen. De VS hebben 1,3 miljoen mensen onder de wapens, België 22.700. ‘Turkije beschikt binnen de NAVO over de grootste troepenmacht, na de VS’, zegt Matthijs en het is net president Recep Tayyip Erdogan die dwars ligt voor een snelle aansluiting van Zweden en Finland bij de NAVO.

Finland en Zweden zouden wel een versterking zijn voor de NAVO. Finland zou zorgen voor 21.500 extra militairen, Zweden 25.000. ‘Ze geven ook veel geld uit aan defensie’, aldus Matthijs. ‘Finland heeft zijn defensiebudget de laatste jaren verhoogd om zich te wapenen tegen Rusland en zit nu aan 1,9 procent van het bbp, dus op een zucht van de 2 procent die de NAVO-lidstaten moeten halen. De Zweden hebben een lange traditie van neutraliteit, maar ze hebben wel een vrij goed uitgerust leger en ook een sterke defensie-industrie, met bijvoorbeeld Bofers en Saab. Zij besteden nu al 1,5 procent van hun bbp aan defensie en kondigden aan dat dit tegen 2023 2 procent zal zijn.’

Alles samen gaven de NAVO-lidstaten in 2021 iets meer dan 1000 miljard euro uit aan defensie, waarvan de VS alleen al 755 miljard of 70 procent voor hun rekening namen. De EU-lidstaten gaven opgeteld 203 miljard euro uit aan defensie, of geen 20 procent van het totaal. Alle NAVO-lidstaten samen leveren bijna 3,3 miljoen militairen, de VS zijn met hun 1,3 miljoen militairen goed voor 40 procent daarvan, de EU-lidstaten met 1,2 miljoen manschappen leveren 36 procent. Matthijs: ‘Het is duidelijk dat de defensiebudgetten van de EU-lidstaten te klein zijn om een grote rol van betekenis te spelen. België en de EU hangen voor hun defensie zowel qua budget als qua manschappen af van de VS, en van niet-EU-lidstaten als het Verenigd Koninkrijk en Turkije.’