‘België is een Europese draaischijf voor illegale wapens, niet dé draaischijf’

‘Een oorlog brengt nooit vrede, maar kan democratie vrede brengen?’, vroeg Yves Leterme (IDEA) zich af tijdens de voorstelling van het jaarverslag van het Vlaams Vredesinstituut.

‘De wereld lijkt wel op drift. Veiligheid en vrede staan erg onder druk. Niet alleen woeden er conflicten ver weg, ze zijn voelbaar tot in onze samenleving. Dat toonde 22 maart op dramatische wijze aan’, aldus Tomas Baum, directeur van het Vlaams Vredesinstituut tijdens de voorstelling van het jaarverslag 2015.

‘Een oorlog brengt nooit vrede’, zei voormalig premier Yves Leterme en huidig secretaris-generaal van IDEA, (Internationale Intergouvernementele organisatie voor Democratische en Electorale Assistentie) tijdens de voorstelling. ‘Maar kan democratie dan vrede brengen?’ Een vraag die hij positief beantwoordde. ‘Want zo’n staatsvorm laat verschillende groepen toe om hun eigenbelangen en ideeën te verdedigen zonder dat daar geweld aan te pas komt.’

Hoewel Leterme lovende woorden had voor het Vredesinsituut dat dit jaar zijn tiende verjaardag viert, had hij ook enkele aanbevelingen klaar voor Vlaanderen. Zo vindt de voormalige premier dat Vlaanderen zich actief moet profileren, en zijn democratische verwezenlijkingen wat meer in de kijker mag zetten. ‘België heeft heel wat smeulende geschillen die zouden kunnen leiden tot een conflict. Denk maar aan de verschillende taalgroepen en culturele contrasten. Toch functioneert ons land binnen de federale structuur en dankzij de bevoegdheden van de deelstaten naar behoren. Dat zou vaker benadrukt mogen worden.’

Koerdistan

Wat Vlaanderen nu al concreet doet om vrede wereldwijd te promoten, legde Mark Andries, de kabinetschef van Geert Bourgeois (N-VA) uit. Hij verwees daarvoor naar het bezoek van de Vlaamse minister-president aan Iraaks-Koerdistan. ‘In Erbil hadden we de kans om te praten met academici die een opvangcentrum voor vrouwen en meisjes inrichtten. Deze vrouwen zijn zwaar getraumatiseerd en hebben dringend nood aan zowel psychologische als financiële steun. Iets waar Vlaanderen tegemoet aan zal komen.’

‘De vrede komt steeds meer op de helling’, beaamde ook parlementsvoorzitter Jan Peumans (N-VA). Hij riep zijn parlement op om vaker beroep te doen op het ‘erg nuttige studiewerk’ van het Vlaams Vredesinstituut.

Radicalisering

De aanslagen in Brussel confronteerde ons met het geweld waartoe Belgische Syriëstrijders in staat zijn. Twee prangende vragen moeten dan ook gesteld worden volgens het Vredesinstituut: waarom is België thuisbasis van honderden Syriëstrijders en hoe konden ze hier een aanslag plegen?

‘De voedingsbodem van radicalisering is complex , we mogen dus geen overhaaste conclusies trekken’, aldus onderzoekster Lore Colaert. ‘Al groeit er een consensus dat isolatie, frustratie en het gevoel hebben niet tot de samenleving, grote push-factoren zijn voor die radicalisering.’ Tegelijkertijd waarschuwt ze voor een beleid dat te fel inzet op ‘specifieke’ preventie. ‘Uiteraard zijn veiligheidsdiensten en agenten cruciaal, maar voorts moet er een totaalaanpak zijn. Ook scholen, jeugdcentra en religieuze verenigen zijn cruciaal. De eerste groep richt zich op radicaliserende personen om te voorkomen dat deze overgaan tot geweld, de tweede groep instellingen pakt alle mogelijke aspecten van de voedingsbodem aan om te voorkomen dat jongeren vatbaar zijn voor radicalisering.’

Illegale wapenhandel

‘België is een Europese draaischijf voor illegale wapenhandel, niet dé draaischrijf’, schrijft Nils Duquet in het jaarverslag. Na de aanslagen in Parijs werd het Vredesinstituut overspoeld met vragen van de internationale pers. Iedereen wilde weten hoe de terroristen aan zware wapens waren geraakt. ‘Niet alleen in Brussel kan je aan die wapens geraken, evengoed in Marseille, Amsterdam of Athene zijn ze verkrijgbaar. Het is bovendien niet toevallig dat bijna alle daders van aanslagen een crimineel verleden hebben. Zij hebben de connecties en genieten het vertrouwen om in dat milieu aan wapens te geraken. Jij en ik kunnen niet zomaar aan het Brusselse Zuid-station op iemand afstappen om een kalasjnikov te kopen. Vertrouwensbanden in het milieu zijn cruciaal.’

Naar eigen zeggen was 2015 voor het Vredesinstituut het jaar van de vuurwapens. ‘Er bleek weinig expertise te bestaan over het thema. Nochtans is het noodzakelijk om een beleid uit te stippelen om basis van correcte feiten. In het verleden werd vaak aan steekvlampolitiek gedaan. Na een schietincident werden heel snel maatregelen getroffen. Maar de efficiëntie daarvan is niet altijd bewezen.’