Azerbeidzjan start nieuwe oorlog om Nagorno-Karabach volledig te heroveren

Azerbeidzjan is dinsdagmiddag een nieuwe militair offensief gestart om het betwiste gebied Nagorno-Karabach onder controle te krijgen. Voor de 120.000 etnische Armenen in het gebied dreigen opnieuw donkere tijden.

Azerbeidzjan is dinsdagmiddag een nieuw militair offensief begonnen in Nagorno-Karabach, een gebied op Azerbeidzjaans territorium waar sinds de jaren negentig een 120.000-tal etnische Armenen wonen. Volgens een communiqué van het Azerbeidzjaanse ministerie van Defensie gaat het om ‘lokale antiterreuroperaties om Armeense legerposities te vernietigen en de grondwettelijke orde te herstellen.’ Dat laatste wijst erop dat Azerbeidzjan het volledige gebied onder zijn controle wil krijgen.

Op sociale media maken inwoners van de hoofdstad Stepanakert gewag van artillerievuur, lokale journalisten posten foto’s van beschadigde appartementsgebouwen. Volgens onbevestigde berichten zijn er twee burgerdoden gevallen, onder wie een kind. De Armeense premier Nikol Pasjinjan heeft de Veiligheidsraad in spoed bij elkaar geroepen, maar zegt niet ten oorlog te trekken tegen Azerbeidzjan – voor het Armeense parlement zijn protesten uitgebroken waarbij Pasjinjan voor ‘verrader’ wordt uitgemaakt.

(Lees verder onder de preview)

In haar statement over het offensief wijst de Azerbeidzjaanse regering naar het recente overlijden van zes soldaten door een Armeense landmijn als aanleiding van haar militaire manoeuvre. Het was echter al veel langer duidelijk dat Bakoe zich op een nieuw offensief aan het voorbereiden was. Zo waren er vorige week beelden opgedoken van Azerbeidzjaanse legerkonvooien die richting Nagorno-Karabach bewogen, en de afgelopen weken nam het aantal schietincidenten aan de Armeens-Azerbeidzjaanse grens gevoelig toe.

Azerbeidzjan blokkeert enige verbinding tussen Armenië en Nagorno-Karabach

Nagorno-Karabach werd eind jaren tachtig en begin jaren negentig door Armenië veroverd. Maar sinds Rusland Armenië niet meer onvoorwaardelijk steunt en Azerbeidzjan zich met behulp van onder meer Turkije en Israël kon herbewapenen, zijn de machtsverhoudingen tussen de twee volledig gekeerd. Zo kon Azerbeidzjan in 2020 een aanzienlijk deel van het gebied terugwinnen. Sinds september vorig jaar bezet Bakoe 130 vierkante kilometer Armeens grondgebied in het oosten van het land.

De brug naar de Lachin-corridor, de enige weg die Armenië met Nagorno-Karabach verbindt, wordt al sinds december vorig jaar geblokkeerd door Azerbeidzjan. Daardoor blijven de inwoners van het betwiste gebied al maandenlang verstoken van essentiële levensmiddelen en kunnen ziekenwagens nauwelijks rijden wegens een gebrek aan brandstof. De Russische ‘vredestroepen’, die tot 2025 een mandaat hebben om de corridor vrij te houden, grijpen niet in om Azerbeidzjan niet te bruuskeren.

Al maandenlang onderhandelen Armenië en Azerbeidzjan in afwisselend Brussel, Washington en Moskou over een eventuele oplossing voor de situatie.  Eind mei gaf Armeens premier Nikol Pasjinjan voor de eerste keer aan dat Nagorno-Karabach deel uitmaakt van het Azerbeidzjaanse territorium – wel vroeg hij net zoals de internationale gemeenschap om veiligheidsgaranties voor 120.000 etnische Armenen in het gebied.

Voor Azerbeidzjan is dat onbespreekbaar én onvoldoende: zo meent Bakoe dat niemand iets te zeggen heeft over interne politieke aangelegenheden in het land en vraagt het spijkerharde garanties dat Armenië – en niet alleen Pasjinjan – Nagorno-Karabach voorgoed als Azerbeidzjaans grondgebied erkent. Dat eerste element doet vragen rijzen over de motieven van Azerbeidzjaans president Ilham Aliyev: wat is hij van plan met de etnische Armenen die hij al maandenlang zonder schroom levensmiddelen ontzegt?

Genocide

De Azerbeidzjaanse regering vraagt met pamfletten en per sms aan de burgerbevolking van Nagorno-Karabach om zich richting de Lachin-corridor nabij de Armeense grens te begeven. Vraag is evenwel of het Azerbeidzjaanse leger de blokkade – de Azeri noemen het een ‘checkpoint’ – zal opheffen en hen een veilige doorgang naar Armenië zal verlenen. In ieder geval ligt het verzoek in het verlengde van de waarschuwingen van onder meer mensenrechtenorganisaties dat Aliyev de etnische Armenen het liefst van al uit Azerbeidzjan ziet verdwijnen – op welke manier dan ook.

Vanuit het Westen komt er kritiek op het Azerbeidzjaanse offensief. Maar volgens Bakoe moeten Europa en de Verenigde Staten naar zichzelf kijken. Pas sinds de grootschalige Russische inval in Oekraïne, zo klinkt het in Azerbeidzjan, benadrukt het Westen het belang van het respect voor territoriale integriteit – naar de alarmkreten van Bakoe werd door Brussel en Washington 25 jaar lang nauwelijks geluisterd. Omdat het diplomatieke spoor niets oplevert, kiest Azerbeidzjan voor andere middelen om zijn doel te bereiken: oorlog.

Dat is althans de versie van Azerbeidzjan. In Armenië vinden ze dat Europa de rode loper voor Azerbeidzjan uitrolt. Dan gaat het onder meer over de principeovereenkomst die voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen vorig jaar sloot om de gasleveringen vanuit Azerbeidzjan tegen 2027 te verdubbelen. ‘Heeft Europa dan geen lessen getrokken uit zijn relatie met die andere dictator, Vladimir Poetin?’, klink het daar.

Volgens Thijs Korsten, kenner van de Zuidelijke Kaukasus, moet de Europese Unie de hand inderdaad in eigen boezem steken. ‘Brussel probeert een neutrale middenpositie tussen Armenië en Azerbeidzjan in te nemen, maar lijkt niet te beseffen dat Azerbeidzjan zich steeds compromislozer opstelt. De Europese Unie heeft geen rode lijnen noch instrumenten om zulke rode lijnen af te dwingen, en verliest daardoor aan geloofwaardigheid om haar invloed in de regio te vergroten.’