Wordt Tesla slachtoffer van de grootheidswaanzin van Elon Musk?

Voor de ene is Elon Musk een fenomeen, voor de andere een nachtmerrie. Nadat hij eerst de autowereld op zijn kop heeft gezet, is nu de politieke wereld aan de beurt. Nieuw is dat zijn patsergedrag Tesla-rijders ertoe aanzet om hun favoriete automerk de rug toe te keren. Is dit het begin van het einde van Tesla?

Hoogmoed komt voor de val, het overkomt de allergrootsten. De toekomst zal uitwijzen of de rijkste man ter wereld ook de machtigste wordt en voor hoelang. En wat de gevolgen van zijn grootheidswaanzin zijn voor Tesla.

Volgens financiële experten heeft zijn Tesla-aandelenpakket een beurswaarde van 150 miljard dollar. De ene dag een beetje meer, de andere dag een beetje minder – afhankelijk van de belofte die hij de wereld heeft ingestuurd over autonoom rijden.

Niemand doet meer loze beloften dan Musk. Dat een groot aantal mensen hem dat niet kwalijk neemt én hem blijft aanbidden, is voer voor psychologen.

Voor wat hoort wat

De feiten op een rijtje. Met een donatie van een kwart miljard dollar blaast Elon Musk vorig jaar de verkiezingscampagne van presidentskandidaat Trump nieuw leven in op een moment dat het de verkeerde kant lijkt uit te gaan voor diens herverkiezing. Ondertussen weten we welke impact die donatie heeft gehad.

Voor wat hoort wat. Pas ingezworen geeft Trump zijn gulle weldoener de opdracht om Amerika binnenstebuiten te keren en de overheidsdiensten op een meer efficiënte, bedrijfsmatige manier te organiseren en te besturen. Musk gaat daarbij zo driest tekeer dat de publieke dienstverlening in de Verenigde Staten in no time is ontwricht. In feite pleegt hij een aanslag op de gezondheid en de veiligheid van de bevolking. 

Wereldverbeteraar wordt wereldveroveraar

De in Zuid-Afrika geboren Musk gaat ervan uit dat het doel de middelen heiligt. De oprichter en hoofdaandeelhouder van onder andere PayPal, Space X, Zip 2, Tesla en X is geen politicus die schatplichtig is aan zijn kiezers. Hij is ook geen minister die verantwoording moet afleggen tegenover het Amerikaanse Congres.

Wie of wat is hij dan wel? Laten we ’t houden op een parttime consultant die een 78-jarige president 92 dagen per jaar met raad en daad moet bijstaan. Naar zijn fee hebben wij het raden. Musk kennende zal die allicht royaal zijn.

In de beginjaren van zijn carrière presenteerde Musk zich nochtans als de complete tegenpool van het stereotiepe beeld van de businessman die alleen uit is op puur geldgewin. Hij profileerde zich als een wereldverbeteraar met een langetermijnvisie die zich zorgen maakte over de toekomst van onze planeet. Met de opbrengst van de verkoop van de online betaaldienst PayPal werd hij in 2004 hoofdaandeelhouder van Tesla. De start-up van Martin Eberhard en Marc Tarpenning, met hoofdzetel in het Californische Palo Alto, heeft van elektromobiliteit zijn unique selling point gemaakt.

De merknaam verwijst naar de Kroatische wetenschapper Nikola Tesla die wereldwijde bekendheid geniet als uitvinder van de wisselstroommotor.

Mister 100.000 Volt 

Dat elektromobiliteit de voorbije vijftien jaar in een stroomversnelling is gekomen, is de verdienste van Musk. Nadat hij in eerste instantie geen gehoor vond bij de grote Amerikaanse en Duitse automerken slaagde hij er in 2009 in om Mercedes alsnog te overtuigen om aandeelhouder te worden. In ruil voor 50 miljoen dollar verwierf het Duitse luxemerk 9,1 procent van de Tesla-aandelen.

De liefde is maar van korte duur. Mercedes-topman Dieter Zetsche nam aanstoot aan de laatdunkende toon die Musk tegenover hem aansloeg. Ook diens onconventionele en onvoorspelbare manier van denken en handelen enerveerde hem. Eind 2014 verkocht Mercedes de 4 procent Tesla-aandelen die het nog in portefeuille had voor 500 miljoen dollar.

Wat een lucratieve deal leek, blijkt door de bril van vandaag een slechte transactie. De beurswaarde van Tesla bedraagt intussen 1,1 biljoen dollar, het is daarmee meer waard dan 17 van zijn grootste concurrenten samen.

In de daaropvolgende jaren ontpopte de eigengereide Mister 100.000 Volt zich tot het enfant terrible van de internationale zakenwereld. Hij voelt zich boven alles en iedereen verheven en geniet van de adoratie die hem te beurt valt. In de ogen van miljoenen mensen is hij de verpersoonlijking van de jonge durfal die met een simpel idee het aanzien van de wereld verandert en daar stinkend rijk van wordt.

Adoratie maakt plaats voor schaamte

Ere wie ere toekomt. Musk heeft met Tesla de autowereld uit zijn winterslaap doen ontwaken. De zelfverklaarde wereldverbeteraar bespeelt als geen andere de media en is de meest geciteerde zakenman ter wereld. Met nul reclamebudget is Tesla toch alom present in de media.

Dat is ook nu het geval, nu Musk hij zich ontpopt tot een wereldveroveraar die openlijk steun verleent aan uiterst rechtse partijen in Europa. Hij deinst er niet voor terug om in het openbaar de Hitlergroet te brengen en progressieve Europese regeringsleiders te schofferen.

Als dat maar goed afloopt voor Tesla. De fierheid om voor Musk te werken en met Tesla te rijden maakt in sneltempo plaats voor schaamte. Enkele topmanagers zoals Drew Baglino, Rohan Patel, Daniel Ho en Rebecca Tinucci hebben het bedrijf verlaten, sinds kort keren nu ook vele ‘gewone’ Tesla-rijders hun favoriete automerk de rug toe.

Is het einde van Teslamania in zicht? In 2024 verkocht Tesla nog bijna 1,8 miljoen auto’s, dat is evenveel als Audi. Tesla realiseerde vorig jaar 7 miljard dollar operationele winst, dat is evenveel als het relatief onbekende Chinese BYD maar ruim de helft minder dan in 2023.

Vanaf begin dit jaar zijn we getuige van een regelrechte implosie van de Tesla-verkoop. In Frankrijk en Duitsland bedraagt de terugloop respectievelijk 63 en 60 procent, in Zweden en Noorwegen respectievelijk 44 en 38 procent. Grote bedrijven zoals autoverhuurder SIXT laten weten niet langer klant te zijn. Officieel omdat zij niet meer tevreden zijn over de kwaliteit van de dienstverlening en betrouwbaarheid van het product. Dat is een oud zeer dat tot nu met de mantel der barmhartigheid werd toegedekt. Off the record is te horen dat het recente doen en laten van Musk de druppel is die de emmer heeft doen overlopen. Musk heeft wel degelijk schade toegebracht aan het imago en de merkwaarde van Tesla.

Niet langer koploper

De meester-tovenaar laat steken vallen en heeft zich de woede van de autoverhuurbedrijven op de hals gehaald. In een poging de terugloop van de verkoop af te remmen, heeft hij vorig jaar, van vandaag op morgen, de nettoprijzen van een aantal modellen zodanig verlaagd dat die plots goedkoper zijn geworden dan occasies. Daardoor komt het businessmodel van de leasemaatschappijen zwaar onder druk te staan. Tesla wordt bovendien niet langer als een premiummerk gepercipieerd.

Feit is ook dat de technologische voorsprong van Tesla beduidend kleiner is geworden. Op het vlak van efficiëntie en software moet het intussen zijn meerdere erkennen in enkele Chinese constructeurs. Wat betreft betrouwbaarheid en kwaliteit van gebruikte materialen en afwerking kan het sowieso niet concurreren met de Duitse premiummerken. Nog altijd niet.

Klantonvriendelijk en onveilig

Tesla is ook een klantonvriendelijk merk dat zich weinig inschikkelijk opstelt tegenover gedupeerde klanten. Het brengt nieuwe modellen met jaren vertraging op de markt brengt en wekt verwachtingen die niet worden ingelost zoals in het geval van Model 2. Kwatongen beweren dat het project van de betaalbare stadsauto dood en begraven is. Wegens niet winstgevend in de ogen van Musk. 

Van Tesla is geweten dat het utopische targets vooropstelt. In het geval van de Cybertruck mikt Musk voor 2025 op een jaarproductie van 250.000 exemplaren terwijl er in 2024 amper 40.000 zijn verkocht. De belofte van Musk om tegen 2030 wereldwijd 20 miljoen Tesla’s te verkopen lijkt daardoor zeer ongeloofwaardig en getuigt van grootheidswaanzin.

Tesla slaagt er ook niet in zijn beloften inzake autonoom rijden waar te maken. Volgens deskundigen maakt de Tesla Autopilot gebruik van goedkope technologische toepassingen die het onmogelijk maken 100 procent veiligheid te garanderen.

Veelbetekenend in dit verband is de mededeling van het Duitse Kraftfahrt-Bundesamt (KBA) dat het de goede werking van de assistentiesystemen van Tesla onderzoekt na klachten over een spontane noodstop zonder dat daartoe een directe aanleiding bestond. Daardoor zijn er gevaarlijke verkeerssituaties ontstaan. In een recent deskundigenverslag, in opdracht van het Landgericht Traunstein in Beieren, wordt de werking van de Autopilot van een Model 3 jaargang 2022 als ‘ontoereikend’ beschreven.

Die negatieve beoordeling komt Musk niet goed uit. Volgens beursanalisten dankt Tesla zijn fenomenaal hoge beurswaarde aan het geloof van beleggers dat Tesla als eerste constructeur autonoom rijden in de praktijk zal brengen. Het betreft een belofte van Musk uit 2015.

Einde verhaal of niet

Sindsdien is er veel veranderd. De technologische voorsprong van Tesla is kleiner geworden, de concurrentie vanuit China groter. Daarom verbaast het dat beleggers het merk trouw blijven. De koers-winstverhouding van Tesla bedraagt 135,49, bij Mercedes en BMW ligt die op respectievelijk 6,19 en 5,96.

Het is weinig waarschijnlijk dat Musk zijn oogappel Tesla zal laten verrotten. Als almachtige adviseur van de president zal hij naar uitwegen uit de crisis zoeken. Of en waar hij die zal vinden, is koffiedik kijken. De kans is reëel dat hij de bevoegde Amerikaanse overheidsdienst opdoekt die onderzoek uitvoert naar de goede werking van de assistentiesystemen die autonoom rijden mogelijk moeten maken. In de ogen van Musk heiligt het doel de middelen. Ik begrijp dat Tesla-rijders daar aanstoot aan nemen en hun favoriete merk de rug toekeren. Voor Polestar & Co wellicht een opportuniteit om uit de schaduw van Tesla te treden.