Wissel van de macht bij Volkswagen

Na afloop van een buitengewone vergadering van de raad van commissarissen van maandag 8 juni heeft een woordvoerder van de Volkswagen Group bekendgemaakt dat Ralf Brandstätter op 1 juli aantreedt als CEO van het automerk VW in opvolging van Herbert Diess die aanblijft als voorzitter van de Volkswagen Group.

Het gerucht deed al enkele dagen de ronde dat Volkswagen-topman Herbert Diess zwaar onder vuur lag van de machtige vakbondsman Bernd Osterloh én van enkele van zijn directieleden. Die hadden de voorbije dagen belastend materiaal over Diess laten lekken in de Duitse media.

Redder in nood

Herbert Diess (61), geboren en getogen in München uit Oostenrijkse ouders, werkt sinds juli 2015 voor de Duitse autogroep nadat hij jarenlang aan de slag was voor BMW. Toen de aandeelhoudersfamilie Quandt hem midden 2014 de weg naar het voorzitterschap van de raad van bestuur versperde, hield hij de eer aan zichzelf en vertrok met opgeheven hoofd.

In het voorjaar van 2015 kreeg hij onverwacht het bezoek van Ferdinand Piëch, de toenmalige en almachtige voorzitter van de raad van commissarissen van Volkswagen Group. Die was op zoek naar een opvolger voor de in ongenade gevallen Martin Winterkorn, die hij verantwoordelijk achtte voor de sjoemelpraktijken om de uitstoot van VW-dieselmotoren te manipuleren. Diess hapte toe. Op 1 juli 2015 trad hij aan als CEO van het automerk VW, een tiental weken voor het dieselschandaal zou losbarsten dat leidde tot het ontslag van Winterkorn als operationele baas van de Volkswagen Group.

De nieuwkomer liet een nieuwe frisse wind waaien in Wolfsburg, maakte indruk door zijn doortastende managementstijl en visionaire voorstellen en ontpopte zich snel tot een redder in nood. Tegenover het gerecht en de media beschikte hij over een perfect alibi om zijn niet-betrokkenheid bij dieselgate te kunnen staven, intern wist hij zich verzekerd van de ruggensteun van Piëch om dringend noodwendige herstructureringen en besparingsmaatregelen door te drukken.

Lees verder onder de foto’s

Van conventionele naar elektrische aandrijving

Om de aandacht af te leiden van de bedrieglijke praktijken van zijn voorgangers kondigde Diess aan miljarden te gaan investeren in de transitie van conventionele naar elektrische aandrijving. Streefdoel was om Volkswagen te laten uitgroeien tot de wereldwijde nummer één inzake elektrische aandrijving. Zijn plan oogstte bijval aan alle kanten, zelfs de machtige vakbond IG Metall stemde uiteindelijk in. Het was pompen of verzuipen op dat moment.

Wij zijn inmiddels een paar jaar verder en de liefde tussen Diess en vakbondsman Osterloh is sterk bekoeld. Inzetten op elektrische aandrijving betekent immers het afbouwen van arbeidsplaatsen, en daar valt niet over de onderhandelen met de vakbond. Die zit in de grote Duitse bedrijven mee aan tafel wanneer belangrijke beleidsbeslissingen worden genomen. Het systeem van Mittbestimmung houdt in dat de vakbond mee het beleid bepaalt én verdedigt. In het geval van Volkswagen bezit de deelstaat Nedersaksen bovendien 20 procent van de stemgerechtigde aandelen waardoor dé politiek en vakbond samen over 12 van de 20 bestuursmandaten beschikken. Sluiten die een verbond, heb je als directie een majeur probleem.

Diess is kop van jut

Diess, als vertegenwoordiger van de aandeelhouders, heeft enkele keren geprobeerd om de impact van de politiek en vakbond op het beleid van de autogroep in te perken maar is daar niet in geslaagd. Die interventies breken hem nu zuur op. Met name vakbondsman Bernd Osterloh heeft Diess de oorlog verklaard en stelt de topman verantwoordelijk voor alles wat er verkeerd is gelopen binnen de groep. Te beginnen met de slecht voorbereide overgang naar de WLTP-norm waardoor een aantal populaire modellen in 2019 een tijdlang niet konden besteld en/of geleverd worden. Bovendien is een aantal modellen uit het gamma verdwenen. Wat kwaad bloed heeft gezet bij de dealers die trouwe klanten hebben zien vertrekken naar de concurrentie. De relatie van de dealers met Wolfsburg is daardoor sterk vertroebeld.

De druppel die de emmer heeft doen overlopen is de mislukte lancering van de Golf VIII en de elektrisch aangedreven ID.3. Beide modellen zijn van levensbelang voor Volkswagen. In het geval van de Golf VIII hebben we te maken met de beste Golf ooit ware het niet dat hij kinderziekten vertoont. VW heeft van de Golf VIII ook de nieuwe standaard op het vlak van connectiviteit en digitalisering willen maken en het is daarin mislukt. In vergelijking met de vorige generatie is het bedieningsgemak er fors op achteruitgegaan, bovendien functioneren enkele systemen gewoonweg niet wat heeft geleid tot een terugroepactie. Indien meer digitalisering leidt tot in minder comfort, ontgaat mij de meerwaarde van het nieuwe systeem.

Kritiek op een succesmodel is nooit leuk om te horen of te lezen. En al helemaal niet wanneer die van binnen het bedrijf komt en wanneer meteen een beschuldigende vinger wordt uitgestoken naar het departement onderzoek en ontwikkeling. Dat beschikt over een miljardenbudget, telt ruim 10.000 hoogopgeleide medewerkers maar slaagt er niet in om de softwareproblemen op te lossen. Ook niet bij de elektrisch aangedreven ID.3, de Golf van toekomst.

Diess die aan de wieg stond van de BMW i3 heeft van de elektrische ID.3 een prestigeproject gemaakt dat de koppositie van Volkswagen in de internationale autowereld veilig moet stellen. Hij heeft zowel intern als extern hoge verwachtingen gecreëerd maar slaagt er niet in die in te lossen. De lancering van de ID.3 is al enkele keren uitgesteld, zonder dat daar een plausibele verklaring voor wordt gegeven. Dat is koren op de molen van zijn critici binnen en buiten Volkswagen. Die verwijten hem constant nieuwe initiatieven te nemen en projecten in uitvoering te snel uit het oog te verliezen en over te laten aan de goede zorgen van anderen. Loopt een project zoals dat van de ID.3 vertraging op, legt hij de verantwoordelijkheid bij die ondergeschikten en krijgen die de volle laag. Van sterk leiderschap en loyaliteit heb ik een andere voorstelling. Een en ander verklaart wellicht waarom Diess binnen de autogroep weinig vrienden of medestanders telt.

Kan Diess aanblijven als voorzitter van Volkswagen Group?

De escalerende machtsstrijd tussen topman Diess en vakbondsman Osterloh komt voor de autogroep op het slechtst mogelijke moment. Niemand kan vandaag inschatten wat de impact van de coronacrisis op de autoverkoop en de transitie van conventionele naar elektrische aandrijving zal zijn. Om snel en gepast te kunnen anticiperen is het wenselijk dat alle neuzen in dezelfde richting staan wat niet het geval is. En om als autogroep een graantje te kunnen meepikken van de heropleving van de verkoop door de premie van 6.000 euro die de Duitse overheid aan kopers van een elektrische wagen of plug-in hybride uitkeert, moet die over een ruim aanbod aan e-auto’s beschikken maar ook dat is voorlopig niet het geval. Daardoor riskeren VW maar ook Audi, Seat en Skoda opnieuw trouwe klanten te verliezen. Alsof dat nog niet volstaat, wacht Volkswagen nog een boete van geschatte 4,5 miljard omdat het er wellicht niet zal in slagen om tegen het einde van dit jaar de strenge Europese CO₂-doelstelling van 95 g/km te halen.

In een poging beide kemphanen te bedaren en een einde te maken aan de machtsstrijd aan de top van de autogroep riepen de aandeelhoudersfamilies Porsche en Piëch op maandag 8 juni in Wolfsburg een buitengewone algemene vergadering bijeen. Na afloop maakte een zegsman bekend dat Diess een stap opzijzet als voorzitter van het automerk VW en de fakkel doorgeeft aan Ralf Brandstätter. Diess blijft wel aan als voorzitter van de grote Volkswagen Group.

Op het eerste zicht lijkt het dat de machtige vakbondsman Osterloh zijn slag heeft thuisgehaald. Tot voor enkele dagen zag het er niet naar uit dat de families Porsche en Piëch van plan waren om de eis van de vakbond in te willigen en Diess te laten vallen. Dat hij nu op het niveau van de merken een stap terugzet, vrijwillig of gedwongen dat weten wij niet, tast zijn machtspositie binnen de autogroep aan ook al blijft hij voorzitter.

Volgens een doorgaans goed ingelichte bron binnen de autogroep zijn de dagen van Diess geteld. Dat valt ook af te leiden uit de afwijzing van zijn verzoek om zijn voorzittersmandaat met twee jaar te verlengen, zogezegd ter compensatie van het imagoverlies dat hij heeft geleden door de gerechtelijke vervolging in de nasleep van dieselgate. Normaal gesproken loopt zijn mandaat nog tot 2023 maar wat heet normaal in tijden van crisis. In Wolfsburg is te horen dat de machtswissel aan de top van VW de voorbode is van een stoelendans zonder voorgaande. Eind vorige week schoof Diess Porsche-topman Oliver Blume naar voor om orde op zaken te stellen in Wolfsburg en het VW-stuur in handen te nemen, twee dagen later lijkt die van de aardbodem verdwenen. Wordt vervolgd.

Merkel weerstaat aan druk autolobby

De Duitse regering keert kopers van een elektrische auto of plug-in hybride een éénmalige premie uit van 6.000 euro die de autoverkoop in Duitsland moet aanzwengelen. De Duitse automerken hadden bij kanselier Merkel aangedrongen om ook kopers van een nieuwe benzine- of dieselwagen een financiële tegemoetkoming uit te keren. Ondanks sterke druk van de machtige autolobby heeft ze dat verzoek niet ingewilligd, om niet in tegenspraak te komen met de engagementen van Duitsland in het kader van de klimaatdoelstellingen van Parijs. Voor de belangenorganisatie van de Duitse autoconstructeurs (VDA) is de beslissing van de Bondsregering een tegenvaller. Sinds Merkel zij ten tijde van dieselgate door de toenmalige VW-top werd belogen, is er een vertrouwensbreuk ontstaan tussen politiek Berlijn en de Duitse automobielsector die ruim 800.000 mensen tewerkstelt en een groot deel van de export voor zijn rekening neemt. Merkel vergeet en vergeeft nooit, zo is te horen.