Onverwachte wissel van de macht bij Volkswagen, wat nu?

Het bericht over het ontslag van Volkswagen-topman Herbert Diess sloeg in als een bom en is sindsdien talk of the town. Zijn opvolger, Porsche-baas Oliver Blume, staat voor de moeilijke opdracht de cohesie binnen de Duitse autogroep te herstellen. Wie is hij, wat kan hij?  

Anderhalve week na de aankondiging van de wissel van de macht aan de top van de Volkswagen Group blijven nog vele vragen onbeantwoord over het hoe en waarom. Te beginnen met het tijdstip waarop dat gebeurde, op de vooravond van de jaarlijkse zomervakantie van de VW-medewerkers in Duitsland. En één dag nadat Herbert Diess tijdens een inderhaast belegde lunch van voorzitter Hans Dieter Pötsch van de raad van commissarissen te horen had gekregen dat hij niet langer het vertrouwen genoot van het hoogste gezagsorgaan van de autogroep en dat hij per 1 september zou worden vervangen door Oliver Blume, de 54-jarige topman van Porsche. De Volkswagen Group telt meerdere premium- en volumeautomerken: Audi, Bentley, Cupra, Lamborghini, Porsche, Seat, Skoda en VW en stelt wereldwijd zo’n 680.000 mensen tewerk.  

Vertrouwensbreuk met meerderheidsaandeelhouders

Hoewel Diess al langer op gespannen voet leefde met de top van de machtige vakbond IG Metall en met een aantal invloedrijke aandeelhouders bleek hij toch verrast door het slechte nieuws. Geruchten over een mogelijke wissel van de macht in Wolfsburg deden al eerder de ronde, maar tot 21 juli had Diess altijd kunnen rekenen op de ruggensteun van de Oostenrijkse ondernemersfamilies Porsche en Piëch. Die hebben als meerderheidsaandeelhouder het laatste woord bij Volkswagen Group wanneer het gaat om belangrijke beslissingen.   

Zo kwam de overstap van Diess van BMW naar Volkswagen in de zomer van 2015 er op initiatief van Ferdinand Piëch, de toenmalige voorzitter van de raad van commissarissen. Die switch gebeurde drie maanden voordat bekend raakte dat de autogroep, jarenlang en op  grote schaal, sjoemelsoftware had gebruikt om de schadelijke CO₂-uitstoot van dieselmotoren te minimaliseren. Dieselgate maakte de weg vrij voor een blitzcarrière voor Diess.   

Groen licht voor elektrificatie

Door resoluut de kaart van elektromobiliteit te trekken, probeerde Diess de aandacht af te leiden van het bedrog. Met succes. Ondanks de wereldwijde verontwaardiging bleef de imagoschade beperkt en kon Volkswagen in de daaropvolgende jaren zijn koppositie behouden, tot in 2020.

De financiële schade was des te groter. Volkswagen Group betaalde de voorbije jaren ruim 30 miljard aan schadevergoedingen en boetes, financiële reserves die het concern niet meer kon aanwenden voor de ontwikkeling en implementatie van nieuwe software.

Dat verklaart waarom de software van de elektrische modellen van de Volkswagen Group momenteel niet kan wedijveren met die van sommige van zijn directe concurrenten en waarom de verkoop van bijvoorbeeld de VW ID.3 in China beneden de verwachtingen blijft. De Chinese consument verkiest de meer geavanceerde én goedkopere modellen van Chinese constructeurs zoals BAIC, BYD, Geely of SAIC.

Volkswagen maar ook BMW en Mercedes hebben bovendien een enorme strategische blunder begaan door de ontwikkeling van batterijtechnologie en halfgeleiders en de productie van accucellen en chips uit te besteden of over te laten aan Aziatische, in hoofdzaak Chinese en Zuid-Koreaanse fabrikanten. Die beschikken nu over een feitelijk monopolie en bepalen wie wat krijgt én tegen welke prijs.

Goede provocateur en slechte regisseur

De visionaire en briljante ingenieur die Diess zeker is, komt de verdienste toe dat hij de autogroep na 2015 succesvol door een moeilijke periode heeft geloodst én de merken van de Volkswagen Group de weg van de elektrificatie heeft doen inslaan. Door zijn toedoen beschikken Audi, Cupra, Skoda en VW nu over elektrische modellen waarmee zij het verschil kunnen maken met hun Europese concurrenten. Concurreren met de Amerikaanse elektropionier Tesla of met het Zuid-Koreaanse duo Hyundia en Kia kunnen ze evenwel niet. Ook niet met de nieuwste generatie elektrische auto’s uit China die volgend jaar op de Europese markt zal verschijnen.  

Waar is dat Diess de aanzet heeft gegeven tot vernieuwende en toekomstgerichte projecten, waar is ook dat hij tekort is geschoten bij het omzetten van een aantal van zijn ideeën en plannen in concrete realisaties. Volkswagen is niet langer de maatstaf in de internationale automobielwereld op het vlak van inventiviteit, kwaliteit, betrouwbaarheid en duurzaamheid.

Samengevat komt het erop neer dat Diess een goede provocateur en slechte regisseur is geweest, geen people manager die zijn medewerkers kan enthousiasmeren en motiveren om het beste van zichzelf te geven. Het ontbreekt hem aan menselijke warmte en emotionele intelligentie, leader zijn of worden van een sterk team interesseert hem niet.

Het groot personeelsverloop was symptomatisch voor zijn autoritaire managementstijl, niemand was zeker van zijn stoel. Het is dus niet verwonderlijk dat het ontslag van de vurige bewonderaar van Elon Musk intern noch extern weinig verontwaardigde reacties heeft uitgelokt. Conclusie: de einzelgänger Diess heeft geen vrienden of bewonderaars.   

Gouden handdruk van 30 miljoen

Dat hij niettemin zes jaar de eerste viool heeft kunnen spelen, wijten insiders aan de weifelende houding van de families Porsche en Piëch. Die hebben Diess altijd de hand boven het hoofd gehouden.

Met name Wolfgang Porsche, gevolmachtigde van de Porsche-clan, wilde te allen prijze gezichtsverlies vermijden en is als laatste overstag gegaan – na een ultimatum van de Audi- en Porsche-directies.

Die achten Diess verantwoordelijk voor de softwareproblemen binnen de autogroep alsook voor de aanzienlijke vertraging die de lancering van nieuwe elektrische Porsche Macan en Audi Q6 e-tron heeft opgelopen. Daardoor kunnen Audi en Porsche hun ambitieuze doelstellingen niet bereiken.

Het is een goed bewaard geheim dat voornoemde families, nazaten van Ferdinand Porsche, geregeld van mening verschillen over het beleid en de strategie van de autogroep. Merkwaardig genoeg slagen zij er telkens opnieuw in om die meningsverschillen binnenskamers op te lossen en de rangen te sluiten van zodra er gevaar dreigt. Het uitwerken van de compromissen vergt de ene keer meer tijd dan de andere en dat lijkt ook nu het geval te zijn geweest.

Nadat de families eind vorig jaar hadden ingestemd met een contractverlenging voor Diess tot midden 2025 wilden zij diens ontslag en de wissel van de macht nu zo geruis- en rimpelloos mogelijk laten verlopen. Vandaar het tijdstip van de bekendmaking in de vooravond van de laatste werkdag voor de grote vakantie.

Part of the deal was een gouden handdruk van 30 miljoen euro voor Diess. Een geste die blijkbaar in goede aarde viel want hij heeft zich tot nu van elke commentaar onthouden en lijkt van de aardbodem verdwenen. Alhoewel. Dit weekend raakte bekend dat hij in 2012 een 400 jaar oude villa heeft gekocht in de provincie Cantabrië, in het uiterste noorden van Spanje. De villa is intussen volledig gerestaureerd en begint in september aan een tweede leven als luxehotel met 11 kamers. Op de sociale media zijn beelden te zien van de villa uit de 17^de eeuw die vakkundig in haar oude glorie is hersteld en met veel goede smaak heringericht.

Diess gaat, Blume komt

Kwam de wissel van de macht voor de buitenwereld totaal onverwacht, blijkt dat die intern al langer was voorbereid door Hans Dieter Pötsch (71), de huidige voorzitter van de raad van commissarissen en sinds jaar en dag dé vertrouwenspersoon van de families Porsche en Piëch. Het is wellicht geen toeval dat hij als enige topfiguur de kaalslag na dieselgate heeft overleefd.

Als CFO van de autogroep was hij naar eigen zeggen niet op de hoogte van de bedrieglijke praktijken van ex-topman Winterkorn en diens entourage. Voor zover bekend zijn nooit concrete bewijzen van het tegendeel op tafel gelegd.

Van Pötsch is geweten dat hij zeer zorgvuldig en discreet tewerk gaat. Ook bij het zoeken naar een opvolger voor Diess heeft hij prima werk afgeleverd. Oliver Blume (54) lijkt the right man on the right place.

De nieuwe sterke man in Wolfsburg werkt al zijn hele leven in uiteenlopende hoedanigheden voor de diverse merken van de Volkswagen Group en kent als geen ander de interne keuken van de autogroep. In tegenstelling tot zijn voorganger is hij een uitgesproken teamplayer die mensen kan motiveren en enthousiasmeren, een toegankelijke en warme persoonlijkheid die ook goede relaties onderhoudt met de families Porsche en Piëch.

Blume weet waar de klepel hangt! Als CEO van Porsche heeft hij de transitie naar de elektrificatie van het sportwagenmerk in goede banen geleid en met de Taycan een e-model in de markt gezet dat de kassa doet rinkelen. Met een operatieve winstmarge van 16 procent is Porsche effenaf outstanding.

Blume heeft ook de beursgang van Porsche voorbereid die zonder onvoorziene omstandigheden dit najaar plaatsvindt. Dat is trouwens de reden waarom hij voorlopig aanblijft als Porsche-topman, wat niet overal in goede aarde is gevallen. Beursanalisten én beleggers waarschuwen voor het gevaar van belangenvermenging van iemand met twee petten. De beurs zelf reageerde met een koersval van het VW-aandeel met 4,6 procent.

Geen woorden maar daden  

‘Verwacht van mij geen wonderen’, aldus de nieuwe topman meteen na de bekendmaking van de wissel van de macht. Vaststaat dat hij voor een frisse wind zal zorgen. Van hem wordt verwacht dat hij snel een oplossing vindt voor de softwareproblemen binnen de autogroep én voor de al te grote afhankelijkheid van de Aziatische producenten van batterijen, halfgeleiders en elektromotoren. Hij moet er ook voor zorgen dat Volkswagen opnieuw meer auto’s verkoopt in China. De Chinese markt is goed voor 40 procent van zijn wereldwijde omzet van Volkswagen.

Intern moet hij de neuzen opnieuw in één richting krijgen, met name bij Audi rommelt het al een tijdje aan de top. Bovendien bereiden zowel Audi als Porsche een engagement in de Formule 1 voor. Of dat niet van het goede te veel is? 

In onrustige politieke en sociaaleconomische tijden is het zowel voor de Duitse als Europese economie belangrijk dat de rust weerkeert bij de Volkswagen Group en dat die erin slaagt de achterstand snel goed te maken. De automobielindustrie is nog altijd een van de grootste werkgevers in Europa en een belangrijke steunpilaar van onze welstand. Op uitzondering van China heeft niemand baat bij een verdere teloorgang van de Europese autonijverheid.