De verdere elektrificatie van het wagenpark zal bijna automatisch tot de invoering van een kilometerheffing leiden. Dat hebben verschillende vervoerseconomen gezegd op een congres van BIVEC, de Benelux-organisatie van onderzoekers rond mobiliteit.
Zowel in Vlaanderen als in Nederland wordt al jarenlang over de mogelijke invoering van een slimme kilometerheffing gepalaverd. In Nederland ligt het debat tijdelijk stil omdat het niet in het regeerakkoord is opgenomen. In Vlaanderen kwam het enkele weken abrupt tot stilstand, nadat de grote politieke partijen het idee één voor één afvielen. De studie die een invoering in de volgende Vlaamse legislatuur moest voorbereiden, ligt momenteel stil.
‘Maar het draagvlak voor een kilometerheffing zal in Nederland en België onvermijdelijk groeien als het aandeel elektrische auto’s toeneemt’, zegt professor Bert van Wee van de TU Delft. ‘Zowel politici als burgers zullen het immers oneerlijk gaan vinden dat de elektrische rijders niet meebetalen via de accijnzen op brandstof. Dat gat zal op een andere manier moeten worden opgevuld.’
Ook professor Cathy Macharis van de VUB denkt dat de overheid snel op zoek zal gaan naar alternatieve financiering als de accijnzen beginnen dalen. Een draagvlak opbouwen voor het systeem is volgens haar geen onoverkomelijke opdracht. ‘Uit Europese studies blijkt dat er in veel landen een draagvlak bestaat, dat evenwel afneemt zodra er prijzen worden genoemd’, zegt ze. ‘Als je dan echter door de zure appel heen bijt en de kilometerheffing toch invoert, neemt het draagvlak al snel weer toe, omdat mensen de voordelen merken.’
Volgens de meeste wetenschappers zijn er wel sociale bijsturingen nodig. ‘Gebruik de inkomsten van de heffing vooral niet om er dure hogesnelheidstreinen mee te kopen’, zegt Bert van Wee. ‘Gebruik ze om de druk op de laagste lonen te verlagen.’
Macharis wijst erop dat mensen met een maandinkomen onder de 1500 euro zich minder verplaatsen dan mensen met een hogere wedde. Daarna neemt dat effect af. ‘In de lonen die net daarboven liggen, zien we vaak mensen die niet volgens flexibele uren kunnen werken en dus op een bepaald uur op een bepaalde plaats moeten zijn. Voor hen moet het effect van de slimme heffing worden getemperd, bijvoorbeeld door de inkomsten te gebruiken voor een taxshift.’
De VUB-professor ziet overigens nog een alternatief als de kilometerheffing op Vlaams of Belgisch niveau niet snel werkelijkheid wordt. ‘De grote steden zijn nu lage emissiezones aan het uitbouwen, met camera’s voor nummerplaatherkenning. Die kunnen op termijn ook worden gebruikt voor een heffing, zoals we in veel Europese hoofdsteden zien gebeuren. Zo kan er een vorm van kilometerheffing worden ingevoerd zonder dat het akkoord van een regering nodig is.’
