Autodelen in de lift: in 2023 steeg het aantal actieve gebruikers met 11 procent

Een eigen auto in de stad? Slechte investering, beseffen millennials en gen Z’ers, die massaal voor autodelen kiezen. Toch is het voorbarig om van een modal shift te spreken. ‘Een eigen auto bezitten cool? Vroeger misschien, maar ik ken weinig leeftijdsgenoten die er zo over denken.’

We bellen snowboarder Seppe Smits op een bijzonder moment: de 32-jarige ex-wereldkampioen slopestyle bereidt zich in Zwitserland voor op zijn allerlaatste wedstrijd in het internationale circuit. Veel is nog onzeker over zijn toekomst, maar het staat vast dat autodelen erbij hoort. ‘Ik heb mijn rijbewijs al sinds mijn achttiende’, zegt hij, ‘maar nooit heb ik de behoefte gevoeld om een auto te bezitten. Ik kon er altijd wel een lenen van mijn ouders of van vrienden, en ik heb een poosje met een gesponsorde Skoda gereden. Waarom een auto kopen als je in Gent woont en de helft van de tijd in het buitenland verblijft? Dat is weggegooid geld.’

Toch was dat niet de enige reden waarom Smits twee jaar geleden voor autodelen koos. ‘Ik leef halftijds in de bergen, mij hoef je niet te vertellen hoe erg het is gesteld met ons klimaat en milieu. In sommige wintersportgebieden kom ik al twintig jaar, en ik heb soms moeite om de omgeving te herkennen. Als snowboarder heb ik een grote voetafdruk, maar die probeer ik zo veel mogelijk te compenseren, in de eerste plaats via mijn mobiliteit. In België neem ik zo vaak mogelijk het openbaar vervoer, in combinatie met een plooifiets. Voor noodzakelijke autoverplaatsingen ben ik bij BattMobility uitgekomen, een systeem met elektrische deelwagens dat in Gent goed is uitgebouwd’.

Free floating

Smits is niet alleen. Deelauto’s worden populairder in Vlaanderen, zo blijkt uit het recente jaarrapport van koepelvereniging Autodelen.net. In 2023 steeg het aantal actieve gebruikers met 11 procent. 38.347 chauffeurs maakten minstens één keer gebruik van roundtrip of particulier autodelen. Cambio, CoopStroom en BattMobility zijn de bekendste aanbieders van roundtrip, dat ook wel station based autodelen wordt genoemd, omdat de wagen na de rit altijd naar dezelfde voorbehouden parkeerplaats moet terugkeren. Particulier autodelen is een coöperatief systeem, waarbij eigenaars hun privéwagen met andere leden delen. Bij Cozywheels gaat het om gesloten groepen met één of meerdere wagens. Het Gentse Dégage poolt alle wagens in één vloot, die beschikbaar is voor alle leden. De groeicijfers zijn een onderschatting, want de gegevens van free floating-systemen zoals Poppy en Miles ontbreken. De gemiddelde deelauto vervangt negen particuliere wagens, waarvan bekend is dat ze 95 procent van hun levenscyclus ongebruikt in een garage of op een oprit doorbrengen. Goed nieuws dus voor de modal shift richting duurzaam autogebruik, maar met een kanttekening. 2023 was ook het jaar waarin het aantal inschrijvingen van nieuwe personenwagens in België met 30 procent steeg tot 470.000 stuks.

Toch is het onmiskenbaar: autodelen verleidt almaar meer jonge chauffeurs, al valt dat uit de statistieken van Autodelen.net niet meteen helder af te leiden. ‘De gemiddelde gebruiker is tussen 25 en 50 jaar oud’, weet directeur Jeffrey Matthijs. ‘Gedetailleerde cijfers per leeftijdscategorie hebben we niet, maar het staat vast dat steeds meer jongeren sceptisch zijn over autobezit.’ Zo iemand is de 22-jarige Moosha Lenoir. ’Ik heb mijn rijbewijs op het einde van het middelbaar onderwijs behaald’, zegt ze. ‘Thuis nam ik de auto van mijn ouders, maar toen ik twee jaar geleden naar een appartement in Gent verhuisde, was een Cambio-abonnement een no-brainer. Een eigen auto is in deze stad een erg slechte investering. Ik ken trouwens weinig leeftijdsgenoten met een eigen auto, velen hebben zelfs geen rijbewijs.’ De 23-jarige Loan Verbist maakte in Antwerpen dezelfde afweging. ‘Zes jaar geleden ben ik hier komen studeren’, vertelt ze. ‘De wekelijkse verplaatsing vanuit Lommel deed ik met een oude diesel, die ik op Linkeroever moest achterlaten. Onpraktisch, en zo ben ik op autodelen uitgekomen. Ik gebruik Poppy of GreenMobility meermaals per week. Goedkoper dan een eigen auto in de stad laten staan, overal beschikbaar en de parkeerkosten zijn inbegrepen. Ik neem vaak vrienden mee die in de kosten delen, en ’s avonds uitgaan doe ik met Uber. Een eigen auto bezitten cool? Vroeger misschien, maar ik ken weinig leeftijdsgenoten die er zo over denken.’

Poppy, een dochter van het beursgenoteerde mobiliteitsbedrijf D’Ieteren die ook deelsteps aanbiedt, kent geen abonnementen maar rekent uitsluitend gebruikskosten aan. Flexibiliteit is de grote troef: auto’s mogen eender waar worden achtergelaten binnen ruim bemeten drop zones in Brussel, Antwerpen en Luik. Vanzelfsprekend is het businessmodel evenwel niet. In januari trok Poppy zich terug uit Gent, Mechelen en Leuven. Gebrek aan rentabiliteit, was de verklaring. Dat heeft deels te maken met de aard van free floating. Om aantrekkelijk te zijn moet meteen een grote vloot worden aangeboden, een zware investering die pas rendeert wanneer de auto’s veel rijden. Dat bleek niet het geval in compacte centrumsteden met goed openbaar vervoer en veel concurrerende aanbieders.

Millennials en gen Z’ers

Toch mochten de champagnekurken knallen toen de jaarcijfers 2023 bekend raakten. ‘Onze vloot is in één jaar tijd meer dan verdubbeld, van 1000 naar 2400 wagens’, zegt woordvoerder Pierre De Schaetzen. ‘Het aantal ritten is zelfs verdrievoudigd, we hebben intussen 200.000 gebruikers, en de stijgende trend blijft zich doorzetten. Car sharing is geen niche meer’. Klantenonderzoek bevestigt het substitutie-effect van deelauto’s. 50 procent van de Poppy-gebruikers heeft geen eigen auto. 21 procent heeft zijn eigen auto na het ontdekken van Poppy afgedankt, nog eens 20 procent overweegt binnen het jaar hetzelfde te doen. 50 procent van de ondervraagde klanten verklaarde dankzij Poppy geen aankoop te overwegen.

Volgens De Schaetzen is het geen eindpunt. ‘Alles pleit voor autodelen’, zegt hij. ‘Neem nu de toename van thuiswerken. Waarom zou je een eigen auto nodig hebben als je slechts twee keer per week naar kantoor moet? Een auto kopen is erg duur geworden, ook tweedehands. Brandstof, onderhoud, verzekeringen, belastingen, afschrijvingen: een eigen auto kost gemiddeld 6000 euro per jaar. Zeker in de stad, waar parkeerplaatsen schaars en duur zijn, is autodelen een van de logische alternatieven, naast openbaar vervoer, fietsen of steps’.

De gemiddelde Poppy-gebruiker is 35, een cijfer waarin millennials en gen Z’ers zwaar doorwegen. ‘Jonge mensen die vrijheid als het hoogste goed beschouwen’, typeert De Schaetzen. ‘Aan plannen hebben ze een broertje dood, alles wordt last minute via de app geregeld. Poppy past perfect bij die levensstijl.’

Cambio − 70.000 leden, 2800 auto’s en jaarlijks meer dan één miljoen ritten − is al twintig jaar pionier in autodelen. Ook directeur Geert Gisquière stelt de verjonging vast. ‘Vroeger hanteerden we een ondergrens’, zegt hij. ‘Je moest 25 zijn of minimaal twee jaar rijervaring bewijzen om aan te sluiten. Een kwestie van verzekeringen, want voor jonge en onervaren bestuurders liggen de premies veel hoger. Daar kwam echter kritiek op. Door starters te weren, duwen we hen toch richting autobezit, wat indruist tegen onze missie. Daarom hebben we in 2019 een Campus-abonnement aangeboden, een formule die alleen toegang geeft tot het basisgamma van lichte personenauto’s. Tegelijkertijd hebben we lesauto’s geplaatst, om de terechte kritiek te pareren van leden die zich verplicht zagen toch een auto te kopen om hun kinderen te leren rijden. Onze Campus-formule is een groot succes, het aantal inschrijvingen is sinds 2019 verzesvoudigd. We tellen nu 3500 leden jonger dan 25 in Vlaanderen, een groep die constant evolueert. Er komen steeds nieuwe leden bij, anderen groeien door naar een gewoon abonnement’.

Brokkenpiloot

Het toelaten van beginnende chauffeurs is een heikele kwestie. Poppy eist bij registratie twee jaar rijervaring. Cozywheels laat de autodeelgroepen de keuze: eigenaars mogen bijvoorbeeld zelf beslissen of ze toestaan dat gebruikers hun kinderen rijles geven. Verzekeringsmaatschappijen spelen intussen in op particulier autodelen. Aangepaste polissen hangen niet samen met de auto maar met de gebruiker, zodat de eigenaar niet hoeft op te draaien voor een brokkenpiloot. BattMobility zweert bij delegated trust: 18-jarigen zijn welkom als een van hun ouders lid is. Met intussen 200 elektrische wagens van verschillende types en 2500 gebruikers kent ook deze speler een flinke groei. Een deel daarvan is opvallend genoeg te danken aan het verdwijnen van een andere aanbieder. In mei vorig jaar is het coöperatieve Partago gestopt, waarna de vloot Renault Zoë’s aan CoopStroom, BattMobility en Cambio werd verkocht. Het was niet de enige schok die de markt recent te verduren kreeg. In maart kondigde het Deense GreenMobility aan dat het stopt met het aanbieden van free floating EV’s in ons land.

‘Elektrisch autodelen aanbieden zonder geld te verliezen blijft erg moeilijk’, zegt Gisquière. ‘Bij Cambio kiezen we voor een geleidelijke transitie. Momenteel is 17 procent van ons wagenpark elektrisch. Dat zal alleen maar toenemen, in functie van de prijs van de wagens, de beschikbaarheid van laadinfrastructuur en de vraag van de gebruiker. We merken nog koudwatervrees. Range anxiety speelt mee, maar ook de aanpassing aan automatisch rijden, met een pedaal minder. Toch groeit de belangstelling. Vorig jaar hebben 8000 leden minstens één keer elektrisch gereden. Met enthousiaste reacties, zo blijkt uit al onze enquêtes’.

Geeft de elektrische transitie een boost aan autodelen door jongeren? ‘Absoluut’, zegt Poppy-woordvoerder De Schaetzen. ‘Er is veel onzekerheid in de automarkt. Jonge chauffeurs die vroeger met de ogen dicht een tweedehands auto hadden gekocht, denken nu wel twee keer na. Hoe lang mogen ze nog met een brandstofauto rijden? Meteen een EV kopen is dan weer onbetaalbaar, zelfs de weinige tweedehands EV’s zijn nog peperduur’. Autodelen vormt een logisch alternatief, maar bij Poppy hoort daar benzine bij. ‘Voorlopig is ons EV-aanbod erg beperkt omdat het niet goed aansluit bij de levensstijl van ons publiek’, zegt De Schaetzen. ‘Laden is een groot probleem. Jonge gebruikers wonen vaak op een appartement zonder oprit, en anders dan Cambio hebben we geen eigen laadpalen. Gebruikers moeten dus eerst op zoek naar een beschikbaar laadpunt, en een uur later naar een gewone parkeerplaats. Maar dit is een overgangssituatie. We zijn in gesprek met lokale overheden over laadinfrastructuur. We gaan voor 100 procent elektrisch tegen 2028.’

War for talent

Wat zeker drempelverlagend werkt zijn mobiliteitsapps. Olympus Mobility, door Cambio mee ontwikkeld, is de bekendste, maar ook KBC Mobile heeft shared mobility en openbaar vervoer onder de knop. Misschien is de belangrijkste aanjager wel het federale mobiliteitsbudget, een fiscaal stelsel dat werknemers de kans biedt om een bedrijfswagen in te ruilen voor een enveloppe van duurzame mobiliteitsopties zoals autodelen. Vorig jaar ruilde 2,7 procent van de rechthebbenden zijn bedrijfswagen in voor een mobiliteitsbudget, een verdubbeling ten opzichte van 2022. Dat lijkt weinig, maar de adepten zijn vooral te vinden in de categorie 20 tot 25 jaar. Belangrijke troef is de mogelijkheid om met het mobiliteitsbudget de huur te betalen of een hypotheeklening af te lossen van een woning binnen de tien kilometer van het werk. Ook wie minimaal 50 procent van zijn werkuren thuis klopt, kan een beroep doen op de maatregel, die het woon-werkverkeer moet terugdringen. Niet toevallig kent de formule het meeste succes in en rond Brussel, vooral bij grote werkgevers in sectoren zoals ICT en finance. Een flexibel mobiliteitsplan wordt een wapen in de war for talent, zo concludeert hr- en payrollspeler SD Worx in een recente studie.

Toch doet dat niks af aan de remmende factor die de bedrijfswagen speelt in de modal shift. ‘Autodelen doe je niet per se voor het leven’, zegt Cambio-directeur Gisquière. ‘Leden vertrekken als hun mobiliteitsbehoeften veranderen en een eigen auto toch de moeite loont. Voor de hobby’s van de kinderen, voor de ouders die zorg behoeven of omdat ze een bedrijfswagen krijgen: dat horen we van een op de drie leden die afhaken’.