Arm is rijk en rijk is arm

Het is niet de eerste maal dat de kerk aan de alarmbel trekt en de media het achtergrondkoortje van de klaagzangen vormt.

‘Kerk gaat in het rood’ is de kop van een artikel op Knack.be. Door de nieuwe wind van het denken, import Argentinië, dankzij Franciscus? Een volkssocialisme? Dat zou mooi zijn. Helaas, de werkelijkheid komt uit een heel andere kelk. Door het stokoude, aan slijtage onderhevig maar nog steeds overheersend systeemdenken, het kapitalisme.

Hoe komt het dat je rood gaat bij de banken? Daar kunnen tientallen redenen voor zijn, maar zowel de arme als de rijke rode kampeert in een en hetzelfde leger. De armen staan vooraan en zijn in de meerderheid, net zoals in de oorlog. Zij hebben daarom recht op de eerste blik. Waarom is iemand arm? Om een bescheiden levensstandaard aan te houden, conform de wetten van een behoorlijk burgerlijk bestaan, moet hij zich in de schulden steken, zo diep dat hij gegijzeld wordt door de bank. Een aantal onder hen lukt het niet aan de gijzeling te ontsnappen. Ze zakken almaar dieper weg, tot ze eindigen in een kartonnen doos, met als enige vriend een zwerfhond, want hun vrouw is er dan al lang vandoor met de kroonjuwelen, zijnde de kinderen en de spiegel.

Er is echter een tweede reden dat je arm kunt zijn. Namelijk, dat je rijk bent. Zo rijk dat de rijke zich van de morgenstond tot middernacht de pleuris moet werken. Niet om de staatslasten op zijn fortuin te kunnen betalen. Daar vindt hij wel een oplossing voor, en als hij het niet vindt, vindt zijn bankier dat wel. Zij kennen alle vluchtwegen en voor de superrijken timmeren ze desgevallend eigenhandig achterpoortjes. Het kapitaal van de rijken staat dus veilig geparkeerd in een donker hoekje. Waar de staat zicht op heeft is een schamel bedrag. Welnu, daardoor moet de rijke moet zich een hartziekte werken om zijn status te kunnen aanhouden. En onderhoud, dat weet zelfs de Sois ‘en ons Linda’, de gelukkige eigenaars van een kippenhok, kost geld. En een kippenhok dat het tot paardenstal heeft gebracht is duurder dan een halve woonkazerne.

Je houdt het niet voor mogelijk wat de rijken bedenken om aan hun ‘armoede’ te ontsnappen. In mijn vriendenkring is er een dame die twee dagen in de week bijklust in het UZGent. Zij heeft een badge waarmee zij aan half tarief kan gaan eten in het restaurant. Dat doet ze in een hoekje en als de grote drukte voorbij is. Daar kan zij in alle rust en kalmte de voorraad op haar bord in tupperwarepotten kiepen. Voor haar man thuis. Als ‘personeelslid’ mag zij een tweede maal langs de band passeren, en de helft van die voorraad, belandt ook in plasticpotten; er zijn nu eenmaal meer dan twee dagen in een week.

Ja, de problemen van de rijken mag je niet onderschatten.

Maar goed. Los daarvan. Is het u ook al opgevallen dat de rijkaards meer klagen dan de armzaligen? Slechts wanneer een arme een goed verhaal heeft, haalt hij de media, met als vaandeldrager de televisie. Dat medium heeft programma’s waar de armoedzaaier zijn verhaal kwijt kan. Na een luchtig item is de sukkelaar aan de beurt. Hij, zijn toestand en zijn omgeving worden voorgesteld als een pas ontdekte apensoort uit een Zuid-Amerikaans oerwoud, met uitsterven bedreigd. Dacht u dat de makers begaan zijn met het lot van de sukkel? Goed en wel op weg naar de montagekamer of hun bezorgdheid is hoe het item zo in beeld te brengen dat ze er mee scoren en het overgenomen wordt door andere media. Bingo! Marktwaarde omhoog.

De klagende rijke daarentegen wordt op een andere manier behandeld. Zijn klaagmuur is een stofvrije studio. Hij wordt met de nodige égards ontvangen. Zijn stoel wordt onder zijn kont geschoven en de toon van het vraaggesprek is van een beschaafdheid waar je als vrij zinnig mens hoofdpijn van krijgt. De vragen zijn kritisch, maar zo uitgedacht, dat de rijken als slachtoffers worden voorgesteld en beter verdienen. In Ter zake en soortgelijke programma’s wordt er door beide partijen harder gezongen dan dat er gedanst werd onder de brug van Avignon. Uiteraard, u hebt gelijk! Er wordt geheid voor een andere klok gezorgd. Maar die klok wordt maar even geluid en wordt meteen gevolgd door een beiaard die het hele chanson van Madame la Marquize mag beieren.

De arme is de pias en de rijke de pineut, zo is het. Maar… arm is rijk en rijk is arm. Het rood van de arme verschilt sterk van dat van de rijke. Dat van de kerk heeft veel geel in het magenta. De klaagmuur past de kerk dus helemaal niet. Het is niet de eerste maal dat de kerk aan de alarmbel trekt en de media het achtergrondkoortje van de klaagzangen vormt. Telkens het gebeurt schiet mij een kort gedicht van Gerard Reve te binnen, Het Ware Geloof: ‘Als de kardinaal een scheet heeft gelaten, zeggen ze: / “Sjonge jonge, wat ruikt het hier lekker, / net of iemand lever met uien staat te bakken.” / Dat soort katholieken, daar ben ik niet dol op.’ Guido Lauwaert