Arabische Lente verzwakt Amerika

De Arabische omwenteling heeft ingrijpende gevolgen voor de historische relaties tussen de Verenigde Staten en Saudi-Arabië.

De relaties tussen Saudi-Arabië en de Verenigde Staten gaan terug tot de jaren 1930. Ze werden nog intenser tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen de toenmalige president Franklin D. Roosevelt verklaarde dat de verdediging van Saudi-Arabië van vitaal belang was voor Amerika. De aanwezigheid van olie hield de banden altijd sterk. Decennialang hebben beide landen intensief samengewerkt.

Alleen het olie-embargo van 1973 verstoorde tijdelijk het contact. Maar in de jaren tachtig steunde Saudi-Arabië de VS opnieuw in het kader van de Reagandoctrine. De Saudi’s verleenden de VS financiële steun om de pro-Russische regeringen in Centraal-Amerika en Zuid-Afrika te helpen omverwerpen.

Ook in de jaren negentig ging de wederzijdse steun onverminderd voort. Bij de inval in Koeweit, een operatie geleid door Amerika, kon Saudi-Arabië als uitvalsbasis worden gebruikt. Pas onder president George W. Bush, en na de aanslagen van 11 september 2001, verzwakten de relaties tijdelijk. Vijftien van de negentien kapers van 9/11 waren Saudi’s. Bovendien bleek dat Saudisch privékapitaal was aangewend om Al-Qaeda te steunen.

In de strijd tegen het terrorisme zouden beide landen elkaar weer vinden. Maar de Arabische Lente zorgde voor een ommezwaai. Terwijl Saudi-Arabië aanstuurde op een status-quo om de veiligheid in de regio te behouden, wilden de VS hun ideaal van democratisering gestand doen en toonden ze zich bereid om politieke hervormingen in de revolterende landen te steunen. Ze hielpen mee vroegere bondgenoten als Ben Ali in Tunesië en Hosni Mubarak in Egypte uit het zadel te lichten, en stuitten daarmee de Saudi’s zwaar tegen de borst. Loyauteit is voor de Saudi’s veel belangrijker – en veiliger – dan politieke hervormingen. De Arabische Lente heeft de banden tussen de Verenigde Staten en Saudi-Arabië daarmee sterk verzwakt.

Nu de VS ook nog eens hun veto hebben uitgesproken tegen de voordracht van het VN-lidmaatschap van de Palestijnse staat, dreigen ze in de Arabische wereld, die het lidmaatschap ten volle steunt, nog meer aan krediet in te boeten. Prins Turki Al-Faisal, voormalig ambassadeur in Washington en ex-directeur van de Saudische geheime diensten, liet er in een opiniestuk in The New York Times geen twijfel over bestaan. ‘Veto a State, Lose an Ally’, schreef hij (‘Een veto voor een staat, staat gelijk aan het verlies van een bondgenoot’). En hij voegde eraan toe dat ‘de historische samenwerking tussen Saudi-Arabië en Amerika grondig zal veranderen’, als Washington het Palestijnse verzoek om VN-lidmaatschap niet respecteert.

De buitenlandse belangen en veiligheidsthema’s van de Saudi’s en die van Washington drijven daarmee almaar verder uit elkaar. Saudi-Arabië blijkt zijn eigen weg te willen gaan.

Is dat realistisch? Bedreigend? Het absolute einde van de relaties tussen beide landen is nog niet in zicht. Vorig jaar nog kocht Riyad voor zestig miljard dollar geavanceerde militaire vliegtuigen bij Amerikaanse leveranciers. Toch moet Amerika niet overmoedig zijn. Riyad kijkt steeds meer richting het Oosten, meer bepaald naar China, zeker wat betreft zijn handelsrelaties.

Ingrid Van Daele