‘Als we binnenkort allemaal elektrisch rijden, moet de Antwerpse Ring dan nog overkapt worden?’

‘Concrete menselijke vooruitgang is zelden onderwerp van het politiek debat’, schrijft Bert Schelfout. ‘Het gaat wel degelijk goed mete onze wereld, maar weinig mensen hebben dat in de gaten. Er komt een tijdperk aan van overvloed en delen. En daarin is een sleutelrol weggelegd voor de millenials.’

“In de politieke arena worden problemen uitvergroot of geminimaliseerd naargelang de belangen. Concrete menselijke vooruitgang is zelden onderwerp van politiek debat. Toch zullen mensen de komende 10 jaar nog nooit zo snel en zó veel vooruitgang ervaren. Die zal aangestuwd worden door een ganse generatie jongeren, de millenials”, schrijft Bert Schelfhout. “Millenials denken en doen het anders. Ze tonen de weg voor hun ouders. Een tijdperk van overvloed en delen komt eraan. Ervaring wordt belangrijker dan bezit. Meer dan de feiten achterna hollen moeten politici het voortouw nemen.”

Slecht nieuws verkoopt beter dan goed nieuws… een veelgehoorde boutade in de media. Verkoopcijfers en psychologen bekrachtigen die stelling. Toch is het aan politici en opiniemakers om tegen die stroom het voortouw te nemen. Veeleer dan te surfen op golven van ongenoegen en angst moeten beleidsmakers mensen inspireren. Ondergaan we of realiseren we zelf mee die vooruitgang?

In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog zijn de Verenigde Staten en de Europese landen er in geslaagd de grootste middenklasse in de wereldgeschiedenis te creëren. Na de koude oorlog werden heel wat landen uit de voormalige Sovjetunie welvarender. Volgens de Wereldbank daalde tussen 1981 en 2008 het aantal mensen in extreme armoede ($2/dag) in China met 557 miljoen. Francis Fukuyama omschreef in zijn ‘End of history’ de universalisering van de Westerse democratie als eindpunt in de geschiedenis.

Toch staan we zonder meer voor gigantische uitdagingen. Oorlogen en aanslagen overschaduwen het steeds groeiend aantal welvarende mensen die geconnecteerd zijn met gans de wereld. Armoede is helaas nog geen verleden tijd. Het tegengaan van de klimaatopwarming is een van de grootste uitdagingen van deze eeuw. Hoop doet leven. 2014 betekende een keerpunt in de energietransitie. Voor het eerst in 40 jaar is de mondiale CO2-uitstoot door verbranding van fossiele energiebronnen gelijk gebleven, terwijl de economie wereldwijd met 3% groeide aldus het Internationaal Energieagentschap (IEA). Zij die beweren dat groei niet samen gaat met de strijd tegen klimaatopwarming, dwalen.

Tijdperk van overvloed

We appreciëren te weinig hoe goed we het hebben. Onze levensverwachting stijgt jaar na jaar. Kennis is nog nooit zo vrij beschikbaar geweest voor zoveel mensen. In een sneltempo ontwikkelen wereldspelers batterijen met gigantische opslagcapaciteit. Een doorbraak die maakt dat waar en wanneer ook ter wereld energie beschikbaar is. Over enkele jaren zal onze gezondheid continue worden gemonitord, zodat afwijkingen heel snel kunnen worden behandeld. Nu reeds printen 3D-printers betaalbare op maat gemaakte prothesen. Reizen is niet langer een fantasie, louter weggelegd voor de happy few. Onze waterlopen zijn veel zuiverder dan 20 jaar geleden en de visbestanden herstellen zich. Op het vlak van recyclage staat ons land aan de top. De 20-jarige Nederlandse uitvinder, Boyan Slat, begint in 2016 met het opruimen van plastic in onze oceanen.

In zijn boek ‘Abundance’ legt futurist, serieondernemer en vooruitgangsapostel Peter Diamandis uit waarom het fantastisch gaat met deze wereld. Hij stelt dat te weinig mensen dat in de gaten hebben: ‘de schuld van journalisten’. We zullen met z’n allen minder werken, en ook vlotter toegang hebben tot technologie die onze levensstandaard verhoogt. De zelfrijdende elektrische wagen is slechts enkele jaren van de mainstream consument verwijderd. Als we over 15 jaar allemaal elektrisch rijden, is de discussie over de overkapping van de ring in Antwerpen dan niet achterhaald?

Politici hollen achter de feiten aan

Ondanks de schijnbaar goede bedoelingen, hollen politici achter de feiten aan. Ondernemingen, organisaties en individuele initiatieven formuleren in een sneltreinvaart positieve alternatieven. Vaak is het wetgeving die in de weg staat. Ruimtelijke ordening, belastingen of controlerende wetgeving gooien roet in het vooruitgangseten. Voor windmolens heet dat Not In My BackYard (NIMBY). Airbnb & Über zijn slechts voorbodes van een reeks diensten die het leven van mensen aangenamer maken en tegelijk botsen op de grenzen van de wetgeving. Net als cohousingprojecten, drones en heel wat vormen van de deeleconomie.

‘Mensen zullen de overheid steeds minder nodig hebben.’

Mensen zullen diezelfde overheid steeds minder nodig hebben voor een groeiend aantal dingen. Dienstverlening wordt massaal verleend door private initiatieven. Het sociaal tarief voor telecommunicatie wordt deze week ter discussie gesteld wegens ‘door de markt ingehaald’. Heel wat gesubsidieerde opleidingen zijn vrij online beschikbaar. Treinen, bussen, telefonie en zelfs postbedeling behoeft geen interventie van de staat om goed te functioneren.

Maar er is meer. De meeste wetsvoorstellen en beslissingen zijn lineair. De verandering die op ons afkomt is exponentieel. Dit zal de verstandhouding tussen overheid en burgers verder uitdagen. De steeds groter wordende deeleconomie schermt met de huidige opvattingen van eigendomsrecht. De zorgsector is traditioneel het domein van de overheid. Toch zullen private initiatieven tot aanzienlijk betere en efficiëntere dienstverlening leiden. Dit zal pas echt tot z’n recht komen als we geen instituten maar ten volle mensen financieren. Het persoonlijk assistentie budget (PAB) is hiervan een voorbode. De rol van de overheid moet zich beperken tot faciliteren en herverdelen.

Millenials

Aan de frontlinie van deze veranderingen staan de ‘Millenials’: wij die geboren zijn tussen 1980 en 2000, opgegroeid tijdens de opkomst van het informaticatijdperk.

Onze waarden zijn anders. Een Amerikaans onderzoek toont aan wat wij van een job verwachten. We willen vooral leren, flexibiliteit (vrijer zijn) en bonussen afhankelijk van de meerwaarde die we creëren. Weinig ambtenaren functioneren vandaag al in zo’n omgeving. Het betekent dat overheden bepaalde diensten volledig zullen moet herorganiseren. Veel van het vroegere werk is gedigitaliseerd, gedematerialiseerd en gedemocratiseerd. Millenials begrijpen de instrumenten om sneller, beter en meer effectief tot resultaten te komen. We willen vooral zinvol werk, werk die onze omgeving iets bijbrengt. In een snel veranderende en steeds sneleisendere samenleving (‘on demand’) is dat een grote uitdaging. Ministeries worden om de 3 jaar geherorganiseerd maar nooit van op de bodem herdacht. Waarom verloopt onderwijs nog 90% van de tijd van op schoolbanken? Is het nog nuttig om gigantische parkeergarages neer te poten in steden als zelfrijdende auto’s 90% van hun tijd rondrijden?

Een tijdperk van overvloed en delen komt eraan. Ervaring wordt belangrijker dan bezit. Meer dan achterna hollen moeten politici het voortouw nemen om nu reeds de snel veranderende samenleving te vatten. Dit kan door het conventionele denken achterwege te laten en Millenials te betrekken. Politici moeten de reactieve politiek op de problemen van vandaag inruilen voor debatten over de kansen van morgen.