‘Als u het mij vraagt, ja, de N-VA is gevaarlijk’

‘De communicatie van Bart De Wever verhult de radicale aard van N-VA’, vindt Ico Maly, auteur van een ideologische analyse van de partij. Volgens Maly is het duidelijk: de nationalistische partij kan tot de ontmanteling van de Belgische democratie en de sociale zekerheid leiden.

Ico Maly, die coördinator is van de interculturele beweging Kif Kif, heeft een doctoraatsthesis geschreven en een boek uitgegeven over de ideologie van N-VA. Hij ontcijfert de drijfveren van Bart De Wever. ‘Je moet hem niet onderschatten, hij weet wat hij doet’, stelt Maly.

Aan Franstalige zijde wordt N-VA vooral beschouwd als een separatistische/confederalistische partij, rechts op socio-economisch vlak met een aantal duidelijke standpunten over sociale thema’s als immigratie. Is dat een correct beeld?

Ico Maly: ‘N-VA beroept zich op een aantal oude tradities die ze op een radicale wijze met elkaar verbindt. Eerst en vooral een anti-Verlichtingsstrategie. Ik verwijs daarvoor naar een filosoof die Bart De Wever vaak citeert, de Brit Edmund Burke, die als een van de eersten de democratie aanviel, omdat die voor hem teveel geassocieerd werd met begrippen als gelijkheid en vrijheid. Volgens Burke heeft de natie de overhand op alles en niet het individu met zijn universele rechten. Dat is wat Bart De Wever ook verdedigt. De twee boeken die De Wever publiceerde, Het kostbare weefsel en Werkbare Waarden, verwijzen expliciet naar die denker.’

‘Dat hangt samen met een neoliberale socio-economische benadering, wat tegenstrijdig is gezien die juist steunt op het individualisme. Maar het beginpunt, dat je in Vlaanderen al lang terugvindt, is dat om onafhankelijk te worden, je een voldoende sterke economie moet hebben. Vlaanderen heeft een te klein territorium, het moet dus inzetten op andere competitiviteit in een globale markt en export. N-VA pleit voor minder staat inzake sociale zekerheid, maar voor meer staat op het vlak van veiligheid en repressie.’

‘Er is een complex verband tussen de twee en die spanning is voelbaar binnen de partij. Maar van de twee stromingen blijft het nationalisme de overhand hebben. In 2014 zal de partij ontdekken hoever ze kan gaan richting onafhankelijkheid. Nooit zullen ze ijveren voor een terugkeer van een bevoegdheid naar het Belgische niveau.’

Dat is wat we de Maddensdoctrine genoemd hebben, naar de politicoloog van de KU Leuven die er een theorie voor gemaakt heeft: nooit een stap achteruit.

Maly: ‘Absoluut. Dat alles heeft te maken met het begrip homogeneïsme, het idee volgens de welke individuen ondergeschikt moeten zijn aan de gemeenschap, dezelfde normen en waarden hebben en dezelfde taal spreken. Denk aan de taalexamens waarvoor Liesbeth Homans in Antwerpen pleit of aan de belasting op de immigranten. Dat drukt het idee uit dat gelijkheid alleen geldig is als je er inspanningen voor doet.’

‘De radicale houding van de N-VA en haar weigering van elk compromis, vormen haar electorale troeven in Vlaanderen : als u voor ons stemt, stemt u voor een partij die de hardwerkende Vlaming verdedigt in contrast met de luie Waal. Dat beeld wordt er constant ingehamerd. Bart De Wever doet dat ook in entertainmentprogramma’s waarmee hij een ander publiek bereikt.’

Paradoxaal is het zeer conservatieve en liberale discours van N-VA toch ongunstig voor een groot aantal kiezers die op hen stemt?

Maly: ‘Ja, maar hij stelt dat voor onder het etiket ‘kracht van de verandering’ ten gunste van de burgers. Liesbeth Homans beweert constant dat N-VA ‘niet socialistisch maar sociaal is’. Wat bedoelt ze daar mee? Voor haar is N-VA sociaal omdat haar programma meer rijkdom zou creëren. Maar als je dat analyseert, zie je dat hun ideeën ingaan tegen de populaire klassen en de middenklasse. Historisch is het bewezen dat een dergelijke benadering vooral een elite ten goede komt. Maar de gebruikte woorden creëren de illusie.’

Is dat gevaarlijk ?

Maly: ‘Als je het mij vraagt, ja. Dat kan tot de ontmanteling van de Belgische democratie leiden aangezien die volgens N-VA gelijk staat met ‘meer Vlaamse natie’. Het is alsof het volk met één stem door de mond van De Wever spreekt. Bovendien zou de doorgedreven logica van N-VA tot de ontmanteling van de sociale zekerheid leiden.’

Wordt dat te weinig belicht in Vlaanderen ?

Maly: ‘Dat is evident. Mijn boek werd in sommige media niet vermeld omdat hoofdredacteurs het verboden. Het is nochtans een 600 pagina’s tellende doctoraatsthesis, juist erg omvangrijk en volledig omdat ik wist dat het onderwerp zeer omstreden is. Het is op dit moment al aan zijn derde druk toe.’

‘De laatste jaren werd het discours van N-VA door sommige media als waarheid of objectieve weergave van de realiteit gereproduceerd. Zo werd bijvoorbeeld de term ‘ oversolidariteit ‘ of het idee dat er in dit land ’twee democratieën’ zouden zijn hernomen. Maar dat zijn politieke wapens, de eerste werd gewoon uitgevonden door De Wever. En het is moeilijk daar tegen in te gaan. Het is alsof De Wever voor heel Vlaanderen zou spreken maar er zijn toch mensen die niet voor hem gestemd hebben?’

De laatste maanden waren er toch reacties.

Maly: ‘We hebben dat inderdaad de laatste maanden gezien in sommige media. Dat hangt ook samen met het feit dat Bart De Wever de handen vol heeft met het burgemeesterschap van Antwerpen, hij kan de communicatie niet meer zoveel als vroeger controleren. Het is des te moeilijker dat een volledig nieuw, vaak radicaal, politiek personeel van de N-VA aan de macht kwam in de gemeentes. Maar tijdens de kiescampagne zal Bart De Wever het heft weer in handen nemen.’

Hoe kan zo’n radicale partij een dergelijk succes in Vlaanderen boeken ?

Maly: ‘Ze volgt een aantal ideeën die al langer in de lucht hangen, zoals het begrip van ‘hardwerkende Vlaming’ en de uitbuiting van de sociale zekerheid door Wallonië. Maar hun grote sterkte is De Wever zelf die erin slaagt op zo’n manier te communiceren dat de Vlamingen geloven dat het om een gematigde partij gaat. Hij spreekt nooit over separatisme maar over de noodzaak de democratie met het confederalisme te deblokkeren, ook al wil dat hetzelfde zeggen.’

‘Bart De Wever weet dat je bijen met honing lokt, niet met azijn. Hij heeft aan een doctoraat over nationalisme gewerkt en kent zo het werk van Michael Billig. Die analyseert hoe nationalisme genormaliseerd worden, hoe het komt dat iedereen die nationalistische blik internaliseert. Volgens Miroslav Hroch is de laatste fase van het nationalisme succesvol als er niet meer op een romantische wijze gegeven wordt maar je nationalisme verbindt met economische thema’s, veiligheid of migratie Het beste dat nationalisten kunnen doen, is hun vlaggen niet centraal stellen in de strijd. Dat doet hij.’

‘Je moet De Wever niet onderschatten, die man weet wat hij doet!’

Maar is hij er zich niet van bewust dat hij in 2014 misschien het moeilijkste moment van zijn project zal beleven?

Maly: ‘Ja, dat is een cruciaal probleem. N-VA moet incontournable worden anders zal ze in de problemen komen. Ze moet ongeveer 40 procent van de stemmen halen, maar dat zal niet lukken. Tussen 2010 en 2012 was de vooruitgang minimaal: enkel een plein procentje. De laatste maanden hebben de leiders veel waarborgen gegeven aan de kiezers van extreem rechts en dat kan een deel van de gematigden die voor de partij gestemd heeft afschrikken. N-VA zal waarschijnlijk de eerste partij van Vlaanderen blijven, maar niet in die mate dat ze haar politiek kan dicteren. Dat kan een keerpunt betekenen. ‘

Misschien toont hun overwinning bij de gemeenteraadsverkiezingen en hun toetreding tot de meerderheden ook hun ware gelaat ?

Maly: ‘Het bewijst vooral dat ze met incompetent politiek personeel moeten samenwerken, en dat is overal het geval. Ze maken veel fouten, ze leven de wet soms niet na. Bovendien kunnen ze sympathisanten verliezen door de sociale sector aan te vallen. De culturele sector is verschillend omdat er daar niet veel zijn die N-VA steunen. De aanvallen tegen moslims om stemmen van extreemrechts aan te trekken zijn volgens mij ook niet goed op electoraal vlak: de partij vergeet dat er een groot aantal onder hen voor hem hadden gestemd. In grote steden als Antwerpen of Gent kan je geen verkiezingen winnen zonder allochtone stemmen.’

Heeft u veel verontwaardigde reacties ontvangen na de publicatie van uw boek ?

Maly: ‘Dat aspect maakte ook deel uit van mijn werk. Ik wou weten hoe het kwam dat zoveel internetgebruikers N-VA steunen. Bij de lancering van mijn boek heb ik een interview gegeven aan Knack. Ik heb de reacties op de website geanalyseerd en geprobeerd te weten te komen wie schuil gaat achter die reacties. Van de 280 reactie waren er 11 positief. Het ging onder meer over bepaalde internetgebruikers die verschillende pseudoniemen gebruikten om het idee op te bouwen dat de publieke opinie massaal vóór N-VA is.’

Welk soort internetgebruikers ?

Maly: ‘Veel mandatarissen van de partij. Johan De Wit bijvoorbeeld, een N-VA-er uit Deurne, schreef een commentaar op Facebook over mijn boek en ik heb exact dezelfde tekst onder twee verschillende pseudoniemen in de reacties teruggevonden.’

‘Ze willen tonen dat de ideologische strijd van N-VA door een meerderheid gesteund wordt. Ik zeg niet dat dat gedicteerd wordt door de leiding van de partij, maar het is een virtuele organisatie op het web, het zijn mensen die elkaar kennen en zeer actief en militant zijn. Facebook is voor hen een instrument van politieke strijd. En dat heeft uiteraard een impact.

Er wordt vaak gezegd dat de sterkte van de N-VA ook in de ideologische zwakte van de traditionele partijen ligt.

Maly: ‘Dat is de facto het geval. N-VA profiteert van een evolutie die eind jaren 1980 begon: alle Vlaamse partijen zijn marketingproducten geworden. Ze bestuderen de electorale markt en bieden wat de mensen verwachten. Dat leidt tot een verlies aan ideologie en dat is een ernstige fout. De Wever heeft goed begrepen dat je risico’s moet nemen, coherent in je visie zijn. Hij is bewust conservatief en doet er alles aan om dat conservatisme populair te maken.’

‘SP.A profileert zich als een anti-N-VA partij, maar toch regeren ze samen. Hoe kan je dat geloofwaardig uitleggen aan de kiezers? In Antwerpen voert SP.A harde oppositie , maar De Wever speelt de mooie rol door te zeggen dat een aantal van die beslissingen de politieke lijn van oud SP.A-burgemeester Patrick Janssens volgen. De partijen denken te veel na over macht, over de verantwoordelijkheden die ze kunnen verkrijgen en niet genoeg in termen van ideologie.

Maar het is toch net makkelijk voor N-VA om haar ideologie te verdedigen als ze weigert op federaal vlak compromissen te sluiten?

Maly: ‘Dat is waar. Maar in andere partijen maken compromissen deel uit van het kiesprogramma. Uiteraard moet je er sluiten, maar uitgaande van een sterke ideologie, of het nu het liberalisme, het socialisme of ecologie is. Daarvoor moet je geworteld blijven in de geschiedenis van die stromingen. Vandaag zijn er veel liberalen van wie het discours de liberale redenering volledig tegenspreekt. Maggie De Block is daar het duidelijkste voorbeeld van: ze verkondigt een zuiver nationalistisch discours en het ergste is dat ze de migratiestroom niet stopt, die mensen zijn hier voortaan verdoken. Welke politici durven dat zeggen? Maar politiek is een boksmatch geworden, dat deint op het ritme van zinnetjes in de media. We nemen de tijd niet meer om een ideologie te verdedigen. De Wever heeft dat begrepen: hij doet het constant, op een zeer strenge en radicale manier.’