‘Alle gevangenisstraffen uitvoeren: de tjevenstreek van Koen Geens’

Walter De Smedt, de strafrechter die verantwoordelijk is voor het op de politieke agenda plaatsen van de niet-uitvoering van straffen, plaatst vraagtekens bij het nieuwe initiatief van Koen Geens.

Op 28 mei 2009 sprak ik een veelpleger vrij omdat een voorgaande veroordeling door mezelf uitgesproken niet was uitgevoerd zodat de verdachte tijdens de periode dat hij zijn straf had moeten uitzitten dezelfde feiten pleegde. Justitieminister Stefaan De Clerck noemde deze uitspraak rechtsweigering en vroeg mijn strafrechtelijke vervolging, wat ook gebeurde. Door deze aangelegenheid kwam de problematiek van de niet-uitvoering van straffen onder de drie jaar op de politieke agenda en die was er sindsdien niet meer af te krijgen.

Nu meer dan zes jaar later maakt de opvolger en partijgenoot van De Clerck, Koen Geens, een geheel ander statement: ” Een uitspraak is een uitvoering“. De wet moet eindelijk komaf maken met de gebrekkige strafuitvoering in ons land. Veel plegers van misdrijven die nu een gevangenisstraf krijgen, zien namelijk nooit de binnenkant van een cel. Vooral bij verkeerszaken is de straffeloosheid problematisch.

Grenzen verleggen

Wat is er de afgelopen zes jaar gebeurt dat het politiek beleid van de niet-uitvoering van straffen tot drie jaar naar de uitvoering van alle, en zelfs van de kleine straffen, is gekomen? Vooreerst mag niet vergeten worden wat er aan vooraf ging. Het begon met de niet-uitvoering van straffen onder de vier maand. De grens voor niet-uitvoering werd steeds hoger gelegd naargelang de overbevolking van de gevangenissen toenam. Het politiek beleid was namelijk vergeten gevangenissen te bouwen zodat er niets anders op zat dan de rechterlijke uitspraken zonder gevolg te laten. En het zat er zelfs aan te komen dat de grens verder, boven de drie jaar, zou worden verlegd.

Blijkbaar werd het politiek beleid door het vonnis wakker geschud want het ging op zoek naar oplossingen om er wat aan te doen. Er werden cellen gehuurd in het Nederlandse Tilburg. Er werd ook een beroep gedaan op de moderne technologie bij wijze van de enkelband, al of niet met spraakherkenning. Maar de uitvoering bleef gebrekkig en de daardoor ontstane straffeloosheid bleef gevolgen hebben. Deze was nu plots opnieuw zichtbaar door het geval met Muhamad A., die vermoedelijk het ongeval veroorzaakte waarbij de 12-jarige Merel omkwam. CD&V-kamerlid Jef Van Den Bergh herhaalde wat zijn partijgenoot Dirk Claes verleden jaar in De Standaard vroeg : De straffen op het plegen van vluchtmisdrijf bij bepaalde ongevallen moeten hoger. “Het verstrengen van de straf is zeker mogelijk, en kan dienen als belangrijk afschrikelement”, vond ook partijgenoot Raf Terwingen. Justitieminister Koen Geens, ook CD&V, lijkt hetzelfde te denken : hij wil alle verkeersmisdrijven strenger aanpakken. Hij denkt daarbij ook aan zware werkstraffen en stelt nu dat alle straffen moeten worden uitgevoerd.

Straffen en uitvoering?

Het is duidelijk dat de CD&V parlementairen Van Den Bergh, Claes en de justitieminister Geens de veiligheidszucht van de N-VA in de nek voelen en zij daardoor een ander discours voeren dan hun partijgenoot De Clerck dat voorheen deed. Vraag is evenwel of de nieuwe CD&V-vlag wel de door de burger gewenste lading dekt. Als je het aankondigingseffect van de stoere uitspraken opzij legt en je naar de ondertussen ingediende teksten gaat kijken, kan je bij de recente uitspraken grote vraagtekens plaatsen. Justitieminister Geens noemt zijn hervormingsplan “de filosofie van de reductie van het strafrecht”. In voorbereiding van het nieuwe Strafwetboek wordt tegen midden 2015 een taxatie-instrument voor strafwaardigheid ontworpen. “Alleen de inbreuken die écht strafwaardig worden beschouwd omdat de door het misdrijf geschonden belangen dermate fundamenteel zijn voor het algemeen maatschappelijk belang en omdat voor de slachtoffers herstel niet mogelijk is via andere wegen, komen nog voor de strafrechter. Zo wordt het strafrecht tot haar kerntaak teruggebracht, namelijk de bestraffing van de ernstige inbreuken. Andere onwenselijke gedragingen worden administratief of waar mogelijk zelfs zuiver burgerrechtelijk afgehandeld”.

Het plan Geens over de minnelijke schikking: “Het is een beginnende praktijk van een alternatief buitengerechtelijk afhandelingsbeleid op niveau van het openbaar ministerie, dat nog in volle evolutie is en waarvan een goede toepassing vele mogelijkheden biedt om nodeloos lange en complexe strafprocedures te vermijden en tot een snelle vergoeding te komen van de aan het slachtoffer toegebrachte schade of inning van de ontdoken fiscale en sociale rechten, met een stevige geldboete als ontradende sanctie”. Een pleidooi voor de uitbreiding van de uitgebreide minnelijke schikking dus.

Koud en warm

Gaan nu alle straffen worden uitgevoerd? Het adagium van de minister is: een uitspraak is een uitvoering. Maar de heer Geens zal ook voorstellen dat “alle straffen minstens voor de helft toegepast worden, om zo een evenwicht te krijgen tussen wat de rechter oplegt en de praktijk die volgt. Dat betekent dat onder meer verkeersovertreders effectief naar de cel zullen moeten of hun celstraf zullen omgevormd zien naar thuisdetentie met spraakherkenning of een enkelband”.

Bij nader toezien blijft er dus een aanmerkelijk verschil tussen wat de rechter oplegt en wat in de praktijk zal worden uitgevoerd. De justitieminister noemt dat “een evenwicht” . Wikipedia heeft daar een andere omschrijving voor: tjevenstreken.