‘Alibaba en de winkelstraatrovers: grootschalige e-commerce is een wolf in schaapsvacht’

Op de Dag van de Ondernemer wil Grete Remen CEO van Damhert en Vlaams parlementslid voor N-VA haar collega-politici wakker schudden. ‘Er is politieke moed nodig om de wurggreep van virtuele grootmachten op onze samenleving en economie te verlichten.’

Als er op 17 november sprake is van “Dag van de ondernemer”, dan verwijst ‘de ondernemer’ naar àl die honderdduizenden zelfstandigen in ons land. Maar hoe lang nog voordat het lidwoord in deze term zoveel betekent als ‘de enige’? In principe is er immers ook maar één Sinterklaas en Kerstman die jaarlijks gevierd wordt. Het lijkt wellicht wat gechargeerd, maar als we niet vlug ingrijpen, paal en perk stellen aan e-commercemogols, dan zouden we wel eens – sneller dan nu al gevreesd – wakker kunnen schieten uit een dergelijke nachtmerrie.

Dat internetgiganten als Facebook en Google ons leven beheersen en beheren, daar kijken we niet raar van op. Ze weten waarschijnlijk meer over onze eigen familie dan wijzelf, ze organiseren vriendschappen, veroveren echte identiteiten… Ze blinken ook uit door al dan niet goed bedoelde bemoeizucht. En dus zie je dat ze zelfs tentakels hebben in de gezondheidszorg. Ze bepalen eveneens mee hoe we ondernemen. Omdat hun netwerken tegenwoordig onderdeel uitmaken van bijna elke marketingstrategie. Dat we daardoor toestaan dat ze zelf onze klanten in hun greep krijgen, nemen we er voor lief bij.

Er is intussen echter een andere wolf in schaapskleren die de hele kudde ondernemers – en bij uitbreiding onze maatschappij – bedreigt: de grootschalige e-commerce. We hebben weliswaar een inhaalslag moeten maken, maar anno 2017 is ook de Belg gek op online shopping. Intussen worden er al miljarden gespendeerd via de computer of smartphone. En dus gooit nagenoeg iedere kleinhandel tegenwoordig een online versie van de winkel in de strijd. Maar het is vechten tegen de bierkaai. Onze lokale webshops kunnen moeilijk opboksen tegen de concurrentie uit de buurlanden. Als gevolg van de hoge loonkosten en de regeltjes over nachtwerk.

Ondertussen zitten we trouwens al weer in een volgende fase. Lokale kolossen als Bol.com, Zalando en Coolblue worden stilaan van de markt geduwd door de mondiale webwinkelreuzen. Grootmachten als Amazon. Met de nadruk op macht. Want die groeit met de dag. Oorspronkelijk was Amazon een eenvoudige boekenverkoper, maar tegenwoordig willen die Amerikanen bepalen wat we ’s avonds eten en bekijken op TV. En als een ‘echte vriend deze huizes’ leveren ze tijdens je aanwezigheid nu ook al pakjes af binnen in je woning. Binnenkort in het aanbod: klusjesdiensten, poetshulp, een dierenoppas… Kunnen we nog wel zonder hen?

Het Gele Gevaar

En toch is ook een dergelijke vriend blijkbaar makkelijk inruilbaar. Toen aan de grootste economen van de Verenigde Staten in 2014 werd gevraagd of Alibaba een bedreiging kon vormen voor Amazon en Amerikaanse soortgenoten, werd daar eens heel hard om gelachen. Amper drie jaar later moet zelfs Amazon alle zeilen bijzetten om de Chinese orkaan te doorstaan. Als de managers van dergelijke giganten al badend in het zweet wakker worden, dan kan de eigenaar van de boetiek of de elektrozaak om de hoek misschien best helemaal geen oog meer dicht doen. Want tijdens de nacht slaat de wolf dodelijk toe.

De gemiddelde consument koopt veel en graag bij Alibaba. Nagenoeg alles is er immers beschikbaar. Maar men staat niet stil bij de gevolgen. Als een sluipend gif vergroot hun invloed, minuut per minuut. Ook in onze contreien. Op 11/11 werd hier voor de eerste keer Single Day gevierd. Een anti-Valentijnsdag om jezelf te verwennen. Alibaba transformeerde dit kleinschalig initiatief enkele jaren geleden tot een reusachtig koopfestijn.

Vergelijk het met de introductie van het Amerikaanse Halloween dat langzaam aan onze eigen herfsttradities naar de achtergrond verdringt. De nieuwe topman van Alibaba wil steeds meer geld steken in entertainment (films en Tv-series) en media (kranten). In tijden van oorlog moet je de media immers beheersen en het volk tevreden houden. Dat weet iedere strateeg. Het bedrijf heeft een eigen bank met een half miljard gebruikers. De samenwerking met het Deense containerbedrijf Maersk – om de wereld van handelsstromen te veroveren – kan vele banen kosten in onze eigen haven van Antwerpen. Ceo Jack Ma mag bij de wereldleiders op de koffie gaan. Omdat ze hem vrezen. Want overal heeft hij een vinger in de pap.

De cirkel van de revolutie leek helemaal rond toen bekend geraakte dat het bedrijf een budget van vele miljarden uittrok om warenhuisketens op te kopen en fysieke winkels te openen. Hoe lang zal het nog duren vooraleer we dergelijke Alibaba-shops in onze centra zien opduiken? Amazon heeft gelijkaardige plannen. Eerst werd de concurrentie uitgerookt – de leegstand van handelspanden is dramatisch – en nu is het dus blijkbaar tijd voor het echte verdienmodel. Je kunt er gif op innemen dat de meest strategische plekken al zijn ingepalmd door deze giganten. Noemt het gerust ‘commerciële dictatuur’.

De kapitaaldrain een halt toeroepen

En wij helpen hen groot te worden. Ons eigen kapitaal vloeit door de Yangtze. We besteden onze centen aan producten van maar liefst 80 miljoen Chinese fabrikanten, die grote volumes leveren aan kleine marges. Controle op de kwaliteit is onbestaande, merkpiraterij is nooit ver weg. Van sociale zekerheid is geen sprake in die fabriekjes. Net daarom kan het allemaal zo goedkoop.

De Belgische ondernemers bevinden zich dus op een ongelijk speelveld. Onze KMO’s kunnen zich met moeite voorbereiden op de nieuwe GDPR-regels rond privacy die vanaf volgend jaar in voege gaan. Terwijl we er geen graten in zien dat die reusachtige webwarenhuizen ongelimiteerd ons complete doopceel kunnen lichten, waardoor ze in elke vezel van ons leven kunnen doordringen. Toppunt van al: diefstal van klantengegevens is er schering en inslag.

Wake up call

Ik wil mijn collega-politici dan ook wakker schudden. Er is politieke moed nodig om de wurggreep van virtuele grootmachten op onze samenleving en economie te verlichten.

Als we de consument weer enigszins uit hun handen willen trekken, hebben we een overheid met meer daadkracht nodig, die op lange termijn denkt en handelt. Dan moeten ook die wereldspelers zich houden aan onze regels. Omdat de toekomst van onze eigen zelfstandigen op het spel staat. We moeten de lokale maakindustrie opnieuw promoten, en het ondernemerschap fiscaal aantrekkelijker maken. Zo niet worden onze KMO’s van de kaart geveegd. Dat heeft niet alleen een invloed op de begroting – minder belastinginkomsten – maar ook de afbraak van de sociale cohesie, die in belangrijke mate steunt op de lokale middenstand, wordt in de hand gewerkt. Wie zal de rekening voldoen als we in het ziekenhuis belanden? Wie zal onze pensioenen betalen? Wie zal ons onderwijs, veiligheid en infrastructuur blijven financieren? Amazon, Alibaba en co alvast niet.

En voor al die hardwerkende zaakvoerders – die nu even in het zonnetje worden gezet – heb ik als collega-ondernemer nog de volgende boodschap. Spreek je lokale politici hierover aan en geef ze een duidelijke boodschap. Zodat ze overtuigd geraken om actie te ondernemen om onze economie en het publiek belang veilig te stellen. Zelfs het Romeinse rijk is ooit gevallen. Het ging uiteindelijk ten onder aan de eigen veroveringstochten.