Koning Filip maakte met zijn brief naar de Congolese president Félix Tshisekedi een bocht van 180 graden. Twee weken geleden klonk het nog dat er voor excuses moest gewacht worden op een ‘historische consensus’. Volgens minister van ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open VLD) kwam er voor die ommezwaai geen druk vanuit de regering.
Op de zestigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid stuurt koning Filip een brief met spijtbetuiging over wandaden in het verleden naar de Congolese president Félix Tshisekedi. Twee weken geleden klonk het bij het Koninklijk Paleis nog dat het voor zo’n gebaar wachten was op een ‘historische consensus’ en een ‘goede gelegenheid’.
Nu blijkt die consensus onder historici plots wel aanwezig en wordt de gelegenheid van het jubileum van de indépendance wel als een geschikt moment beschouwd.
Minister van ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open VLD) moest het nieuws vandaag niet via de kranten vernemen. ‘Op 29 juni, een dag voor de publicatie, heb ik de brief voor het eerst gezien.’
Twee weken geleden liet het Paleis nog weten te wachten op een ‘historische consensus’ over het koloniaal verleden om zich daarover uit te spreken. Hoe is die bocht van 180 graden er gekomen?
Alexander De Croo: Ik kan daar eigenlijk weinig over zeggen. Dit is een initiatief van de koning. Er is elk geval geen druk gezet vanuit de regering.
Als staatshoofd is Filip wel gedekt door de regering. Is de regering dan niet betrokken geweest in dat proces?
De Croo: De regering dekt inderdaad de woorden van de koning. Het kernkabinet heeft daarvoor maandag zijn fiat gegeven.
Veel eerder heb ik zelf bij de heropening van het AfrikaMuseum in Tervuren, in december 2018, in mijn speech al aangedrongen om het kolonialisme onder ogen te durven zien. Het koloniale systeem kan je niet goedpraten. Premier Sophie Wilmès (MR) en ik geven dat al langer aan. De regering geeft dus wel al langer de juiste richting aan.
Wat is het belang van deze brief?
De Croo: De brief is absoluut historisch: voor de eerste keer erkent de Koning ‘daar zijn wreedheden gebeurd, we moeten dat onder ogen durven zien en ik heb daar spijt van’. Dat is niet niks.
Dat is een onverwerkt verleden, maar niet zozeer voor ons. Het zijn niet de Belgen die dat moeten verwerken. Als iemand het moet verwerken dan is het wel de Congolese bevolking. Maar wij moeten er wel mee in het reine komen. Daarin is het signaal van de koning belangrijk.
‘Herstelbetalingen? Dat moet de parlementaire commissie bekijken.’
Deze spijtbetuiging is een grote stap om een écht partnerschap op voet van gelijkheid te kunnen uitbouwen. Tot op heden was dat moeilijk. Als minister van ontwikkelingssamenwerking voel ik vaak dat ons verleden een moeilijkheid vormde in het partnerschap tussen ons land en Congo. Dat woog als lood.
Bent u het eens met de exacte woordkeuze van de koning? Het gaat niet over ‘excuses’, maar over ‘diepste spijt’. Dat is een belangrijke juridische nuance.
De Croo: Het is in elk geval een gans nieuwe wereld ten opzichte van twee weken geleden. Bovendien moedigt de koning de parlementaire commissie aan over het Belgische verleden in Congo. Nu moet die commissie haar werk doen.
Wat moet die commissie voor u betekenen?
De Croo: Sommigen hebben dat een waarheidscommissie genoemd: ik denk dat dat fout is. Het is niet zoals in Zuid-Afrika waar de waarheid moest ontbloot worden.
Ik denk dat de feiten hier heel duidelijk zijn. Als je vandaag kijkt naar de periode van Kongo-Vrijstaat en de koloniale periode tot 1960, dan kan je niet anders zeggen dan dat het ging over een systeem van fundamentele discriminatie. De maatschappij was in twee gedeeld. Het was bovendien een exploitatie van een bevolkingsgroep met het oog op puur economisch gewin. Dat kan je niet goedpraten.
‘In 1960 is Congo een onafhankelijk land geworden. Ik ben geboren in 1975. Sentiment speelt dus niet.’
Dat koloniaal systeem heeft Leopold II en later de Belgische staat daar geïnstalleerd. Het was jammer genoeg deel van de geschiedenis. België heeft dat gedaan, andere landen hebben dat ook gedaan. Het is natuurlijk altijd gevaarlijk om met de blik van vandaag te kijken naar wat daar toen gebeurde. Maar het was toen ook al gecontesteerd.
België heeft een deel van zijn rijkdom te danken aan dat systeem van exploitatie. Moeten er herstelbetalingen komen?
De Croo: Dat moet die commissie bekijken. Laat het parlement zijn werk maar doen.
Die vraag moet dus onderdeel worden van het debat in de parlementaire commissie?
De Croo: De leden van die toekomstige commissie moeten zelf hun agenda bepalen. Wat is onze lijn geweest de voorbije jaren? Je gaat de Congolese bevolking er niet bovenop tillen met meer hulp, subsidies of betalingen. De noden zijn daarvoor te groot. Op die manier kan je die bevolking niet uit de armoede tillen. Dat kan alleen als men in Congo een echte transparante economie van de grond krijgt.
En niet één die louter gebaseerd is op grondstoffenexploitatie, maar op landbouw. Het is niet de diepe ondergrond die het belangrijkste is, het is de meter grond net onder het oppervlak. Dat moet samengaan met juridische zekerheid, waardoor investeringen kunnen plaatsvinden. Daarvoor is ook een politiek beheer nodig dat niet enkel aan zichzelf denkt, maar aan de hele bevolking.
Congo blijft, tot op vandaag, het land waar België veruit het meest aan ontwikkelingssamenwerking doet. Speelt daar dan toch een gevoel van verantwoordelijkheid door ons koloniaal verleden?
De Croo: Voor mij is het beleid dat wij doen in Congo geen Wiedergutmachung van wat er in het verleden gebeurd is. Ik vind dat fout. Ik vind dat je internationale ontwikkeling vandaag niet op die manier mag koppelen.
De kennis en expertise die wij hebben in Congo, die uiteraard wel voortkomt uit onze geschiedenis, zorgt er wel voor dat wij daar het meeste toegevoegde waarde hebben. Het is dus logisch dat we daar nog steeds actiever zijn dan in andere landen. Sentiment is daarin geen drijfveer. In 1960 is Congo een onafhankelijk land geworden. Ik ben geboren in 1975. Dat speelt dus niet.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
