‘Al te vaak werken we louter om geld te verdienen, niet omdat we geloven dat onze job zinvol is’

‘Het oude geloof in ‘jobs, jobs, jobs’ negeert de overvloed aan zogenaamde bullshit jobs’: banen waarvan zelfs zij die ze uitoefenen moeten toegeven dat ze eigenlijk overbodig zijn’, schrijft Sarah Van Liefferinge van de Piratenpartij. Zij schetst hier een uitweg ‘voor een leven waarin iedereen het steeds ‘druk, druk, druk’ heeft en burn-outs en depressies de norm zijn’.

De nieuwe Griekse regering stuurt voorzichtig aan op een Onvoorwaardelijk Basisinkomen. Deze week zond minister van financiën Varoufakis een lijst met hervormingsvoorstellen naar het IMF, de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank. De trojka keurde deze goed en verlengt zo het internationale steunprogramma voor Griekenland met 4 maanden.

Eén van de voorstellen vermeldt een basisinkomenregeling voor werknemers tussen 50 en 65 jaar. Zo wil men vervroegd pensioen ontmoedigen en de druk op de pensioenfondsen verkleinen. Aangezien het basisinkomen los staat van inkomsten uit werk, hoopt de regering zwartwerk te ontmoedigen. Ook wil ze het ondoorzichtige kluwen van uitkeringen vereenvoudigen.

De welvaartsstaat in crisis

Dat de welvaartsstaat hervormd moet worden, daar is zowat iedereen het over eens. Maar zowel rechts als links houden vast aan de klassieke recepten van activering en controle. Dit gemorrel in de marge bestendigt hun eigen machtsstructuren.

De arbeidsmarkt verandert echter drastisch door de digitalisering. Steeds meer jobs zullen overgenomen worden door robots en nieuwe technologieën. Deze evolutie vraagt om een grondige hertekening van onze sociale zekerheid, die momenteel gefinancierd wordt door torenhoge lasten op arbeid. We hebben nood aan een plan dat de toekomst omarmt in plaats van ontkent.

‘Bullshit jobs’

Het oude geloof in ‘jobs, jobs, jobs’ negeert bovendien de overvloed aan zogenaamde bullshit jobs: banen waarvan zelfs zij die ze uitoefenen moeten toegeven dat ze eigenlijk overbodig zijn. In welke mate dragen lobbyisten, business consultants, hedge fund managers, PR-adviseurs, telemarketeers en deurwaarders bij aan een betere maatschappij? Hoe contradictorisch is het dat ze vaak meer verdienen dan verpleegsters, ambachtslui en leerkrachten, wiens werk zinvol en onmisbaar is?

Daarnaast kennen we ook het fenomeen van deeltijdse bullshit jobs. Heel wat mensen die 40 uren per week werken, hebben het gevoel dat ze slechts een deel van die arbeidstijd zinvol kunnen invullen. Niet verwonderlijk dat ze ’s avonds uitgeput thuis komen en zich ontspannen voor de tv. Al te vaak werken we louter om geld te verdienen en in ons levensonderhoud te voorzien, niet omdat we geloven dat onze job zinvol is. Wat een verspilling van energie.

We geloven nog te veel in hiërarchische structuren, in bazen die bevelen uitdelen en in inspecteurs die anderen controleren. Nochtans groeit het aantal experimentele tegenargumenten, met name in bedrijven waar men het aantal managers drastisch reduceert ten voordele van horizontale en gelijkwaardige werkrelaties. De werknemers geven aan dat die inspraak hun werkplezier en eigenwaarde doet toenemen. Ze voelen zich verbonden met het bedrijf en de collega’s. En de onderneming profiteert mee van deze collectieve dynamiek.

Leven om te werken of werken om te leven?

Als we de kansen die de technologie ons biedt omarmen, kunnen we evolueren naar een maatschappij waarin kortere werkweken, meer vrije tijd en meer ruimte voor zelfontplooiing vanzelfsprekend zijn. Een samenleving die verzuring en hyperindividualisme tegengaat door emancipatie en sociale verbondenheid te bevorderen, en niet door regeltjes en boetes te cultiveren. Zo creëren we een uitweg voor een leven waarin iedereen het steeds ‘druk, druk, druk’ heeft en burn-outs en depressies de norm zijn.

Wat ons tegenhoudt is het geloof dat ‘sommige dingen nu eenmaal zijn zoals ze nu zijn’. Die angst om het verleden los te laten is begrijpelijk, maar weinig constructief. Veel veronderstellingen die we voor waarheid aannemen, zijn eigenlijk ideologische constructies die weerlegd kunnen worden. Dogma’s zoals ‘je moet werken voor je geld’ en ‘wie niet werkt is lui’, resulteren in een samenleving waarin we steeds meer leven om te werken. Maar wat dan met de realiteit dat er niet genoeg betaalde jobs zijn voor iedereen die wil werken, en dat zij die het vuilste en zwaarste werk opknappen vaak weinig verdienen?

De economie van de commons

Zowel het kapitalisme als het communisme hebben in de praktijk bewezen onwerkbare systemen te zijn. De wegen van enerzijds de staat of anderzijds de ‘vrije’ markt leiden ons nergens heen, maar stranden in machtsmisbruik, corruptie, uitbuiting, ecologische destructie en onderdrukking. Waarom zouden we de crisis niet aanwenden om nieuwe wegen te verkennen?

Een mogelijke nieuwe weg die steeds meer aanhangers kent, is de economie van de commons of gemeenschapsgoederen. Deze baseert zich op principes van hergebruiken, delen, samenwerken en ondernemen. Het basisinkomen is een essentiële pijler.

Hopelijk krijgt Griekenland de kans om verder uit te groeien tot een economisch laboratorium. Ook in Nederland, Ijsland, Cyprus en Zwitserland krijgt het basisinkomen steeds meer aandacht. Deze tendens biedt eindelijk toekomstperspectieven en hoop. En ondertussen kunnen we in België de geesten verder verruimen door het debat rond het basisinkomen aan te wakkeren.

Spread the word!