Al negen crystal methlabs ontmanteld in België

In minder dan drie jaar tijd zijn in België 9 labs ontmanteld voor de productie van de gevaarlijke synthetische drug methamfetamine. Dat blijkt uit cijfers die Knack en Le Soir opvroegen bij verschillende parketten en bij de federale gerechtelijke politie.

De synthetische drug methamfetamine – bekend onder de naam crystal meth – geeft een oppeppend en euforisch effect, maar is ook destructief en zeer verslavend. Je kunt de drug snuiven, roken, slikken of injecteren.

Methlabs in West-Europa zijn een relatief nieuw fenomeen. Het eerste werd in 2015 ontmanteld, in Nederland.

Het eerste Belgische methlab is in maart 2018 ontdekt, in Vorselaar. Een ander methlab in de provincie Antwerpen werd in juni 2019 ontmanteld, in Wuustwezel. Daar werden toen ook drie Mexicanen gearresteerd. In de provincie Limburg troffen speurders methlabs aan in Peer, Hasselt, Bilzen, Leopoldsburg en Maasmechelen.

Maar het fenomeen blijf niet langer beperkt tot de grensstreek. Marc Vancoillie van de centrale directie van de bestrijding van de zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC) van de federale politie: ‘In maart 2020 is ook nog eens een methlab in Huy (provincie Luik) ontmanteld en in september 2020 een in Lendelede (provincie West-Vlaanderen), zo blijkt uit de laatste analyses van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie.’

Daarmee staat de teller intussen op 9 methlabs in België in minder dan drie jaar tijd.

‘We hebben zelden labs in België die níét gelinkt kunnen worden aan Nederland’, zegt Vancoillie. ‘De Nederlandse organisaties beseffen dat ze met meth tien keer meer kunnen verdienen dan met xtc of amfetamine.’

32 methlabs in Nederland

In Nederland liggen de cijfers nog een pak hoger. ‘In 2019 alleen al hebben we negen methlabs ontmanteld. Dit jaar staat de teller intussen op 32’, onthult Andy Kraag, hoofd van de Dienst Landelijke Recherche, in een interview met de Volkskrant, mediapartner van Knack en Le Soir in de publicatiereeks The Cartel Project. Met die reeks zetten 60 journalisten uit 18 landen het onderzoek van vermoorde Mexicaanse journalisten voort, gecoördineerd door het journalistennetwerk Forbidden Stories.

‘Een aanzienlijk deel van de 32 labs is dankzij EncroChat naar voren gekomen’, zegt Kraag. Die geëncrypteerde berichtendienst is eerder dit jaar door de Nederlandse en Franse politie succesvol gehackt.

De Mexicaanse connectie

Op 30 november 2020 ontmantelde de Nederlandse politie in Westdorpe, op enkele kilometers van de Belgische grens, nog een methlab. Dat lab is intussen al het negende methlab in de Lage Landen in twee jaar tijd waar Mexicanen werden aangetroffen. De teller staat nu op 19 Mexicanen die in België of Nederland achter de tralies zijn beland voor hun (vermeende) betrokkenheid bij de productie van methamfetamine. Sommigen zijn intussen veroordeeld, anderen staan onder verdenking.

De gehackte EncroChat-gesprekken geven ook een inkijk in de Nederlands-Mexicaanse connectie. Ze tonen volgens Kraag onder meer dat ook in labs waar géén Mexicanen op heterdaad betrapt zijn, soms toch Mexicaanse laboranten aan de slag waren. De Mexicaanse betrokkenheid bij methlabs is dus nog groter dan tot nu toe bekend was.

‘Dankzij EncroChat zien we ook dat Mexicanen die hier in methlabs werken, worden ingevlogen met behulp van een handvol brokers – onderwereldmakelaars als het ware’, zegt Kraag. Die makelaars worden volgens Kraag gecontacteerd door Nederlandse organisaties die een bepaalde expertise zoeken. Mexicaanse laboranten (of ‘koks’) kennen immers een productiemethode voor meth die de Nederlanders niet onder de knie hebben. Kraag: ‘Brokers zorgen ervoor dat Mexicaanse koks naar hier komen, en dat zij voor een bepaalde duur in een lab meedraaien. In ruil krijgt de makelaar een deel van de opbrengst, en die geeft daarvan dan op zijn beurt een deeltje af aan de koks.’

Export naar Azië

De crystal meth geproduceerd in België en Nederland is volgens Europol voornamelijk bestemd voor export naar Aziatische landen zoals Japan en Australië. Maar bestaat de kans dat het gebruik ook in de Lage Landen gaat toenemen, nu meth plots zo massaal beschikbaar is? Substituut Bruno Coppin van het Limburgse parket: ‘We vrezen in Limburg voor een toenemend aantal methverslaafden en de daarmee gepaarde extra druk op onze ontwenningscentra.’

In maart 2019 maakte meth alvast één dodelijk slachtoffer in Antwerpen, bevestigt parketwoordvoerder Kristof Aerts. Het ging om een Thaise vrouw uit Berchem.

‘Op dit moment zien we geen aanwijzingen dat gebruikers overstappen van amfetamine naar methamfetamine’, zegt Peter Blanckaert, coördinator van het Belgische Early Warning System Drugs bij Sciensano. ‘Maar op langere termijn is het uiteraard iets om in de gaten te houden.’

Chemseks

Sciensano voerde tijdens de coronacrisis een online onderzoek uit bij 5764 volwassenen in België die aangaven in 2020 drugs te hebben genomen. ‘4 procent van de respondenten antwoordde het afgelopen jaar methamfetamine te hebben gebruikt’, zegt Els Plettinckx, coauteur van de studie. ‘Maar dat cijfer kun je niet doortrekken naar alle Belgische druggebruikers.’

Sciensano houdt ook gegevens bij over personen die in België in behandeling gaan voor een drugsprobleem. Plettinckx: ‘Over de laatste jaren zien we een stijging van personen die melding maken van methamfetamine bij hun aanmelding voor gespecialiseerde drughulp, namelijk van 87 gebruikers in 2015 naar 171 in 2019. ‘ Dat is bijna een verdubbeling.

Het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) krijgt vanuit één specifieke gebruikersgroep duidelijke signalen over methgebruik. VAD-expert Jochen Schrooten: ‘De groep van gay mannen die aan chemseks doen. Dat gaat dan meestal over hele weekends in vakantieparken of op hotel, een extreme vorm van plezierbeleving door middelengebruik en seks, meestal in groep. Zij gebruiken meth om hun seksuele prestaties te verlengen en intenser te maken.’

Het Instituut voor Tropische Geneeskunde deed dit jaar diepte-interviews met 20 chemseksgebruikers in Vlaanderen. ‘Dertien respondenten uitten hun bezorgdheid over de plek die crystal meth begint in te nemen op de chemseksevents’, klinkt het in het rapport Chemified. ‘Het is een drug die de laatste jaren steeds meer verspreid en genormaliseerd wordt.’