'Al drie jaar wordt perfect eetbaar fruit vernietigd, maar u als consument wordt daar niet beter van'

‘Het dossier van de door de staat gestimuleerde vernietiging van fruit gaat dus niet alleen over geld maar ook over ethiek’, schrijft advocaat Anthony Godfroid. Hij heeft geen begrip voor ‘de kartelpraktijken van de Limburgse fruitsector’.

Dat grote hoeveelheden gezond fruit vernietigd worden in de hoop de prijs voor de consument hoog te houden, is helaas niet nieuw. Al in 2014 schreef ik dat het Belgisch kartelrecht zich verzet tegen deze praktijken. Ondertussen is een grootschalig onderzoek geopend naar kartelvorming binnen de Belgische/Limburgse fruitsector. Maar het ziet er niet naar uit dat dit Vlaams minister van Landbouw Joke Schauvliege alerter heeft gemaakt.

Haar beslissing om de vernietiging van 4% van de totale oogst te subsidiëren met publieke middelen zegt alles. De Vlaamse landbouwminister eet uit de hand van de Boerenbond. Maar liefst 25.700 ton fruit dreigt vernietigd te worden, of is dat reeds.

‘Al drie jaar wordt perfect eetbaar fruit vernietigd, maar u als consument wordt daar niet beter van’

Het respect voor het mededingingsrecht – en het respect voor de portefeuille van de goedbedoelende Belgische fruitconsument – is er ondanks een hangend onderzoek dus niets op vooruit gegaan. De Minister lijkt haast fier om bondgenoot te zijn van een sector die via allerhande maatregelen de prijsvorming naar boven wenst te “stimuleren”. Ik denk dat de Belgische Mededingingsautoriteit inmiddels minstens geïrriteerd moet zijn door deze veelvuldige staatsgesponsorde prijsverhogingen.

Bij wijze van crisiscommunicatie wordt nu verklaard dat het fruit in België niet vernietigd wordt, maar verdeeld wordt aan onder andere ziekenhuizen en voedselbanken. Met alle respect, maar is er dan geen enkele politicus die zich herinnert dat er nota bene ambtenaren van het departement landbouw en visserij worden ingezet om te controleren dat de peren wel correct rot gemaakt worden.

Geld en ethiek

Er is meer bepaald voorzien in een vergoeding per kilogram voor normaal verkoopbare peren die aan het rotten worden gebracht met ethefon of dichloorethaan fosforzuur. Peren die met deze producten behandeld zijn, zijn totaal onbruikbaar voor voedselbanken. Meer zelfs, het gebruik van ethefon, een chemische stof die het rijpingsproces zodanig versnelt dat het fruit van de bomen valt, is helemaal niet zonder risico. De consumptie ervan kan tot acute cholinesterase-intoxicatie leiden. Professor Jan Tytgat kaartte dit probleem al in 2014 aan in De Tijd.

‘Limburgse fruitboeren hebben jarenlang hun aanbod verschraald om overdreven in te spelen op de vraag van Russische eindconsumenten die bereid waren hoge prijzen te betalen voor welbepaalde producten.’

Het dossier van de staats-gestimuleerde vernietiging van fruit gaat dus niet alleen over geld maar ook over ethiek. In deze context verbaast het dan ook met welk gemak de subsidiepotten worden opengetrokken: in chique Engels moeten we het over een moral hazard hebben. Limburgse fruitboeren hebben jarenlang hun aanbod verschraald om overdreven in te spelen op de vraag van Russische eindconsumenten die bereid waren hoge prijzen te betalen voor welbepaalde producten: in het bijzonder de Conference-peer. Het is de eigen fout van de sector dat men zich heeft blootgesteld aan de macht van afnemers die zich in de Russische invloedssfeer – vele peren belandden immers in Rusland via Azerbeidjaanse tussenpersonen – bevinden.

Waar de vrije markt deze blootstelling aan afnemersmacht zou kunnen corrigeren door een prijsdaling – met navenante druk om over te schakelen op ander fruit of op andere exportmarkten – kiest men er echter voor om voor de zoveelste keer de rekening te presenteren aan zij die niets te maken hebben met de Russische boycot: aan de consument-belastingbetaler. Er is dus geen enkele reden voor de sector om op korte termijn het geweer van schouder te veranderen. Vadertje Staat die, alleszins op Vlaams niveau, een oogje toeknijpt voor kartelpraktijken die in de VS een celstraf opleveren, staat toch klaar om de gaatjes te vullen.

Reactie Departement Landbouw en Visserij (Vlaamse overheid):

‘Respect voor het product is onverminderd’

Het onderzoek naar de kartelpraktijken staat los van de crisis in de fruitsector en de Europese steun- en interventiemaatregelen die rond groenten en fruit operationeel zijn.

De beslissing om “groenten en fruit uit de markt te nemen” is helemaal niet nieuw. Integendeel: deze maatregel is al meer dan een decennium vanuit Europa ingesteld om het mogelijk te maken om, bij een crisissituatie, corrigerend op te treden. De bijhorende middelen komen vanuit Europa én vanuit de sector.

De stelling dat dit leidt tot “staatsgesponsorde prijsverhogingen” is dan ook oneerlijk en treft de teler die de huidige crisis doormaakt, dan ook in het hart. Enerzijds wordt maar een fractie van de (oogst-)kosten vergoed, anderzijds spreken we hier ook maar over een deel van de totale Vlaamse oogst. De redenering volledig doortrekken, kan dus niet.

In navolging van de Ruslandboycot heeft Europa een vergoeding mogelijk gemaakt, maar dit voor een beperkte hoeveelheid per lidstaat. Vlaanderen kreeg een contingent toegewezen van 25.700 ton voor hardfruit (appel en peer). Hiernaast laat Europa de lidstaten ook toe om te werken met de maatregel groen oogsten / niet-oogsten (= het laten hangen van fruit). Vlaanderen is hierop ingegaan, maar zeer beperkt: deze maatregel werd énkel voor een zeer korte periode geactiveerd in de zomer van 2014.

Sinds 2014 werd deze maatregel in Vlaanderen bewust niét meer toegepast. Het gebruik van producten zoals het in het opiniestuk vermelde “Ethefon” e.d., waarbij fruit versneld afvalt, is sinds 2014 dan ook niét aan de orde. Deze vermelding is dan ook zeer achterhaald.

Op dit moment wordt een hoeveelheid fruit uit de markt genomen – dit is al goed in de pers gecommuniceerd. Wat minder aandacht krijgt in de pers, is dat er over wordt gewaakt dat dit fruit een bestemming krijgt in de daartoe voorziene kanalen: gratis verdeling aan caritatieve instellingen, veevoeder, groenbemesting en biovergisting. Zo willen zowel de sector als de overheid zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de keten van het waardebehoud.

Gràtis verdelen van al dit fruit is echter niet mogelijk – ondanks herhaalde inspanningen vanuit de overheid. Het gaat hier om een vers en bederfbaar product, waarbij de verdeling is gebonden aan specifieke eisen en logistieke voorwaarden. Respect voor het product is er echter onverminderd.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier