‘Al die zelfverklaarde onderwijsspecialisten moeten misschien zelf eens voor een klas staan’

Van armoede en radicalisering tot autisme en obesitas. Geen probleem zo prangend of het onderwijs wordt geacht het op te vangen of te bestrijden. Mogen we echt zoveel van onze leerkrachten verwachten? ‘Misschien wel’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman. ‘Maar dan moet daar meer tegenover staan dan vandaag het geval is.’

‘Ik stop met kranten lezen’, schreef hij. ‘Ik ben al die verwijten zo zat. We weten niet hoe we moeten omgaan met diversiteit, we eisen dat kinderen pillen nemen om te kunnen stilzitten en we voelen ons te goed om kakbroeken te verschonen. Zo denken de mensen over ons. Dat al die zelfverklaarde onderwijsspecialisten dan maar voor mijn klas komen staan.’ Zijn e-mail was een reactie op een van mijn artikels. ‘De sleutel ligt bij het onderwijs’, zei een professor daarin. En die opmerking had die leraar dus een keer te veel gelezen.

Ik krijg de laatste tijd wel vaker e-mails van leerkrachten. Al dan niet op hoge poten. Omdat ze zich aangevallen voelen, omdat er tegenwoordig meer onderwijsspecialisten dan leraars lijken te zijn, omdat ze willen dat er naar hen wordt geluisterd vooral. De voorbije dagen kon je hen op de sociale media haast horen zuchten toen de resultaten van de nieuwe PISA-studie bekend werden gemaakt: nergens is de kenniskloof tussen autochtone en allochtone leerlingen zo groot als in Vlaanderen. ‘Vanzelfsprekend is dat onze schuld’, postte een wiskundeleraar op Facebook. ‘Net zoals de radicalisering, de stijgende kinderarmoede en het gat in de begroting.’

Als we even voorbij zijn cynisme kijken, heeft de man ontegensprekelijk een punt. Anno 2016 verwachten we immens veel van hem en zijn collega’s. Niet alleen horen ze onze kinderen (met al hun leerstoornissen, hoogbegaafdheden en speciale noden) een hoogstaande opleiding te geven, we verwachten ook nog dat ze als volleerde jongleurs omgaan met de sociale en etnische verscheidenheid in hun klas. Al die kinderen moeten ze burgerschap bijbrengen, gezond leren eten en wapenen tegen de gevaren van het wereldwijde web. Oh ja, en ze moeten er ook nog over waken dat hun leerlingen geen al te extreme ideeën krijgen.

Mogen we dat allemaal van leerkrachten verwachten? Misschien wel. Maar dat moet er ook iets tegenover staan. Toch meer dan vandaag het geval is. De beste presteerders in de PISA-studie zijn niet toevallig landen waar leerkrachten een zware opleiding, veel respect en een behoorlijk hoog loon krijgen. Anders dan in Vlaanderen, waar we lesgeven nog vaak als een terugvalbasis zien en leerkrachten de schuld geven van alles wat fout loopt in het onderwijs.

Daarbij vergeten we al te vaak dat we er alleen maar belang bij hebben dat leraars zich gesteund, gerespecteerd en zelfs belangrijk voelen. Eén leerkracht kan immers al het verschil maken. Zoals meneer Lowagie die me op mijn twaalfde deed geloven dat ik alles kon zijn wat ik wou, mevrouw Criel door wie ik plots begon uit te kijken naar de zo verafschuwde lessen fysica en meneer Joseph die me aan het schrijven kreeg. Net zoals er ongetwijfeld meneren en mevrouwen zijn die u nooit zal vergeten. En ook vandaag staan er in de Vlaamse scholen honderden leraars voor de klas die kinderen en tieners zelfvertrouwen en een toekomstperspectief geven.

Opwaardering van het metier

Natuurlijk is ons onderwijs niet perfect. Verre van zelfs. Scholen, leerkrachten en lerarenopleidingen moeten zich – om te beginnen – nog veel meer aanpassen aan de digitale, superdiverse tijd. Dat vergt een behoorlijke mentaliteitswijziging (niet elke leerkracht is even gedreven of open van geest, en dan druk ik het nog zacht uit), een versteviging van de opleiding, een opwaardering van het metier en natuurlijk geld. Veel geld.

Alleen als de overheid écht zwaar in onderwijs investeert, zullen leraars de nodige tijd kunnen uittrekken voor leerlingen met leerstoornissen of autisme, voor kinderen die met een lege brooddoos en versleten schoenen naar school komen, voor tieners die denken dat ze hier geen toekomst hebben en voor nieuwkomers die noch onze taal noch onze usances kennen. Het onderwijs is niet de verantwoordelijkheid van de leraars. Dat zou al te gemakkelijk zijn. Het onderwijs is de verantwoordelijkheid van ons allemaal. Of we nu kinderen hebben of niet.