Actiegroep Ringland: ‘De Antwerpse Ring wordt wél volledig overkapt’

De afgelopen jaren brokkelde het geloof in een volledig overkapte Antwerpse Ring bij velen af. ‘Iedereen moet zich aan de afspraken houden’, zegt Peter Vermeulen van actiegroep Ringland.

Peter Vermeulen is de vader van het idee om de Antwerpse ring volledig te overkappen en zo de leefbaarheid van de stad te verbeteren. Dat was zes jaar geleden ook de eerste stap in de toenadering tussen de verschillende burgerbewegingen, die zich jarenlang hadden verzet tegen de nieuwe Oosterweelverbinding, en de Vlaamse en Antwerpse overheden.

Dat leidde in maart 2017 tot het Toekomstverbond, een doorbraak in het hele dossier. Op Linkeroever wordt er al wel gewerkt, en deze week start het openbaar onderzoek voor de vergunning van de eigenlijke Oosterweelverbinding onder de Schelde.

Volgens Peter Vermeulen is er intussen hard gewerkt om de plannen nog te verbeteren. Hij geeft als voorbeeld dat het knooppunt aan het Noordkasteel compacter is geworden dan oorspronkelijk voorzien. ‘Het is opgeschoven in de richting van de haven en bovendien wordt de Ring op die plek meteen overkapt. Dat bevordert de leefbaarheid in de hele omgeving. In Merksem verdwijnt het viaduct en maakt het plaats voor een park, van aan het Rivierenhof tot in Ekeren.’

De afgelopen tijd verloren veel Antwerpenaren het geloof in de volledige overkapping: het mocht niet van Europa, het zou te veel kosten et cetera. Vermeulen stelt dat hij ervan overtuigd is dat de Ring wel degelijk helemaal zal worden overkapt. De drie actiecomités hebben daarom samen een nota opgesteld voor minister van Mobiliteit en Openbare werken Lydia Peeters (Open VLD) en de Vlaamse regering om ‘de puntjes nog eens op de i te zetten’.

Vermeulen: ‘Het Toekomstverbond is een ondertekend akkoord waarin die overkapping is opgenomen. Iedereen moet zich aan de afspraken houden. Dat betekent bijvoorbeeld dat de gaten in de overkapping van de noordelijke Ring, zoals ter hoogte van de Dam, verder gedicht moeten worden.’

Die ‘gaten’ zijn onder meer een eis van Europa om de vervuilende uitstoot van auto’s en vrachtwagens in de tunnels beter te spreiden. Volgens Vermeulen baseert men zich hiervoor evenwel op de huidige technologie. ‘Die zal de komende jaren voldoende verbeteren om dat probleem op te lossen.’

Het kan volgens Vermeulen ook niet om eerst de Ring af te werken en pas in een latere fase de overkapping te realiseren. ‘Dat zou niet alleen veel duurder zijn, maar ook totaal ongeloofwaardig. Ik begrijp de scepsis van sommigen daarover en het feit dat in de infobrochure van de stad om het openbaar onderzoek aan te kondigen het woord “overkapping” slechts eenmaal werd vermeld heeft ook niet geholpen.’

Vermeulen zegt geen enkele indicatie te hebben dat de overheden zich niet aan hun woord zouden houden. ‘De actiegroepen stRaten-Generaal, Ademloos en later Ringland hebben zich tien jaar met hand en tand verzet tegen de plannen, maar sinds drie jaar wordt er steeds beter samengewerkt met de overheid om iets totaal nieuws op te bouwen.’

Hij heeft de mentaliteit bij Lantis erg zien veranderen sinds het afsluiten van het Toekomstverbond. Lantis (het vroegere Bam) is de beheersmaatschappij die de werken uitvoert. ‘Zelfs na de ondertekening van het Toekomstverbond waren en bij Lantis nog twijfels over de samenwerking met de burgerbeweging. Ik kan alleen maar zeggen dat die argwaan verdwenen is.’

Minder files

Vermeulen verwijst onder meer naar de ‘overwinning’ van de actiecomités om het aantal rijstroken van de Ring te verminderen van tweemaal vier naar tweemaal drie. ‘Dat was lang onbespreekbaar. Vroeger ging iedereen uit van het idee dat de infrastructuur zich moet aanpassen aan het verkeer. Dat is nu omgekeerd: het verkeer moet zich aanpassen aan de infrastructuur.’

In normale tijden, dus voor de coronacrisis, zijn er bijna de hele dag files op de Ring. Met een rijstrook minder in elke richting lijkt een verbetering niet snel in zicht. Was Oosterweel niet bedoeld als remedie tegen dat verkeersinfarct? Toch wel, verzekert Peter Vermeulen. Maar dan moet een ‘modal shift’ het verkeer op de Ring met de helft verminderen. ‘Ik weet dat het voor velen een bijna onhaalbaar doel lijkt, maar toch zal en moet het kunnen.’

Vermeulen geeft het succes van de recente ‘knip’ in het centrum van Antwerpen als voorbeeld. Bij de heraanleg van de werken op de Leien was het verkeer van noord naar zuid in de stad enkele jaren onderbroken, met een sterke daling van het autoverkeer als gevolg. Ook de haven doet volgens hem grote inspanningen om werknemers met de boot of de fiets naar hun werk te laten komen en het goederenverkeer van en naar de haven op termijn meer en meer via de spoor- en waterwegen te sturen.

Toch zal er nog meer moeten gebeuren en dat beseffen ook de actiecomités. De uitbouw van een sterk netwerk van openbaar vervoer noemt Vermeulen ‘cruciaal’. ‘De huidige voorstellen van De Lijn voor 2021 voldoen lang niet. Alleen als er duurzame alternatieven voor het overmatige autoverkeer tijdig beschikbaar zijn, is de modal shift haalbaar. Twee maatregelen zijn onontbeerlijk: de commerciële snelheid van het openbaar vervoer moet dringend omhoog en er moeten meer alternatieve vervoermiddelen beschikbaar zijn om de hinder maximaal te beperken tijdens de uitvoering van de werken aan de Oosterweelverbinding. De grootste kans op dat vlak ligt in de uitbouw van een performant voorstadsnetwerk per trein, met een verhoogd aanbod op zes spoorlijnen in de regio.’

Kostprijs: 4,5 miljard euro en meer

Voor de fase die deze maand start, is een budget voorzien van 4,5 miljard euro, waarvan ongeveer 1 miljard voor de overkapping en leefbaarheidsprojecten. Lantis leent het grootste deel daarvan. Dat bedrag zal de komende decennia worden terugbetaald met tolgelden. Het is dus de gebruiker die betaalt.

Het totale bedrag van de werken zal nog hoger liggen. Er zullen ook bijkomende budgetten nodig zijn om de volledige overkapping te financieren, om het haventracé aan te leggen of te investeren in openbaar vervoer. Het Rekenhof heeft het totaalbedrag ooit op 15 miljard euro geschat, maar die berekening noemt Peter Vermeulen ongeloofwaardig. ‘Wij vragen een nieuwe kostenraming.’ De burgerbewegingen pleiten er bij de Vlaamse regering sterk voor om ook de financiering voor de volgende fasen tijdig te regelen, zodat de overkapping van de volledige zuidelijke Ring naadloos kan aansluiten op de realisatie van de Oosterweelverbinding.

Het geld voor de verdere leefbaarheidsprojecten in het Oosterweelgebied, zo’n 915 miljoen euro, zal de volgende jaren worden samengebracht in een zogenaamd ‘overkappingsfonds’. Alle niet gebruikte budgetten van de Vlaamse administratie voor Openbare Werken, zullen worden overgeheveld naar dat fonds. Een opvallende constructie, maar Peter Vermeulen ziet er geen graten in. ‘Het gebeurt wel vaker dat budgetten voor sommige openbare werken niet of niet volledig worden opgebruikt. Bovendien zal Lantis borg staan mocht dat overkappingsfonds niet snel genoeg gevuld raken.’