Actief pluralisme veel humaner

De neutraliteit van dienstverlening is een opgave en een opdracht die evenzeer geleverd kan worden als een ambtenaar mag tonen waar hij geestelijk vandaan komt.

In De Standaard van 2 mei 2013 verscheen een opiniestuk dat werd ondertekend door enkele tientallen mensen, onder wie professoren en bekende Vlamingen. Het stuk pretendeert dat de tolerantie in de pluralistische samenleving het best gediend is met ambtenaren die er alles aan doen om in kleding en sieraden niet te tonen welke levensbeschouwing zij zouden aanhangen.

Die redenering veronderstelt dat neutraliteit van de overheid slechts verzekerd kan zijn, als mensen hun diepere zelf totaal onzichtbaar maken. Die redenering gaat er dus vanuit dat dienstverlening pas gelijkwaardig kan zijn voor alle burgers, als ambtenaren de indruk geven geen mening te hebben. Wat overigens nooit waar kan zijn. De ondertekenaars van het opiniestuk gaan dus uit van de kracht van huichelarij.

Die redenering wordt door de schrijver en de ondertekenaars van het stuk gepresenteerd als de logica zelve. Toch is ze veel minder logisch dan ze op het eerste gezicht lijkt. Ze gaat immers uit van premissen die niet bewezen zijn.

Ze gaat uit van het standpunt dat als een overheid de eigenschappen van toebehoren van haar ambtenaren verbergt, de burger vanzelf beter wordt gediend. Ze gaat ook uit van het standpunt dat wanneer burgers niet kunnen zien wat voor levensbeschouwing de ambtenaar heeft, zij zich ook beter bediende klanten van de overheid zullen voelen.

Niet is minder waar. Het is niet omdat een ambtenaar niet toont wat hij misschien ten diepste denkt, dat hij mij ook beter zal bedienen. Ten andere, als iemand een kruisje draagt, wil dat nog niet eens zeggen dat die persoon zeer christelijk is. Misschien ziet die persoon graag een kruisje als hanger (kruisjes zijn ook vaak slechts juwelen). Eveneens een vrouw met een hoofddoek mij nog niet zegt dat zij die allereerst draagt omdat ze moslima is.

Als de burger aan een loket komt waar een steriele meneer of mevrouw zit, zal die burger daarom niet beter bediend worden dan als daar een ambtenaar zit met een keppeltje op z’n hoofd of een sjaal rond haar hoofd.

Het voorstel van de ondertekenaars van het opiniestuk wordt gepresenteerd als dé tolerantie die zelfs de cohesie in de multiculturele samenleving zou bevorderen. Cohesiebevordering kan men moeilijk bereiken door de samenstellende delen te ontkenen of te negeren van de veelkleurigheid van de samenleving en dus van de te bevorderen cohesie.

Het voorstel van de ondertekenaars gaat uit van een visie op neutraliteit die de steriele neutraliteit is van een stofvrije kamer. De gastvrije neutraliteit van een warme samenleving waar iedereen thuis is, neemt mensen in alle aspecten van hun zijn, de levensbeschouwing incluis.

Dat staat de neutraliteit en de gelijkheid van de dienstverlening helemaal niet in de weg. Gelijkheid van dienstverlening is geen zaak van symbolen maar een zaak van houdingen. De neutraliteit van de dienstverlening gaat er niet op vooruit, omdat iemand verbergt wie hij in zijn diepste existentie is.

Integendeel, als die persoon me zou slecht bejegenen, kan ik dan niet eens weten waarom. De neutraliteit van een dienstverlening gaat er wel op vooruit, als ik mag vaststellen dat het niet uitmaakt welke overtuiging de ambtenaar heeft. Precies door het eventueel te mogen laten zien waar hij zijn inspiratie haalt om mensen behulpzaam te zijn, bewijst zo’n ambtenaar dat hij niets te verbergen heeft.

De neutraliteit van dienstverlening is een opgave en een opdracht die evenzeer geleverd kan worden – en precies dan ook veel opener, oprechter en edeler – als een ambtenaar mag tonen waar hij geestelijk vandaan komt.

Open actief pluralisme is veel interessanter voor de bevordering van de sociale cohesie in de samenleving en de neutraliteit van de overheid dan krampachtig passief pluralisme. Al eens in Londen geweest en een bobby met een tulband ontmoet? Bang geweest dat hij je op de bon zou gooien omdat jij geen sikh bent? Tuurlijk niet. Getwijfeld dat hij je neutraal zou bejegenen? Natuurlijk niet. Het Angelsaksisch model van pluralisme is veel humaner dan het steriele gedoe over laïciteit…

Mark Van de Voorde