‘Aankoop nieuwe straaljagers is lichtzinnige prestigebeslissing van coalitie Peeters-Michel’

De aankoop van nieuwe straaljares is een lichtzinnige beslissing van de federale onderhandelaars, schrijft Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt. ‘Vijf miljard euro is drie keer het budget dat nodig is om alle Belgen uit de armoede te halen, het equivalent van een fundamentele loonlastenverlaging en twee keer het totale budget van Defensie.’

Onderhandelaars van CD&V, Open VLD en N-VA hebben beslist om 40 nieuwe straaljagers aan te kopen. Helemaal onverwacht is dat niet, want CD&V heeft haar obsessie nooit onder stoelen of banken gestoken en de besluitvorming was onder de regering- Di Rupo I al een eind gevorderd. Omwille van evidente redenen stuit deze beslissing op heel wat protest. Terwijl op gezinnen en gewone mensen bespaard wordt, ligt er voor peperdure gevechtsvliegtuigen een blanco checque klaar. Maar ook binnen defensiekringen is er flink wat weerstand.

De 54 Belgische F-16s zijn state of the art en werden intensief gebruikt tijdens de militaire operaties in Afghanistan en Libië. Maar hun houdbaarheidsdatum nadert en vanaf 2023 worden de eerste toestellen uit de lucht genomen. De luchtmachtcomponent binnen Defensie dringt al langer aan op een beslissing over de vervanging en het is publiek geheim dat voor minister van Defensie Pieter De Crem (CD&V) de Amerikaanse F-35 of Joint Strike Fighter (JSF) in de bovenste lade ligt. Onder de vorige regering van socialisten, christendemocraten en liberalen mocht De Crem ongestoord deze aankoop voorbereiden. Alle nota’s en studies liggen netjes klaar op zijn bureau: het is aan zijn opvolger om de handtekening te plaatsen.

Maar de factuur voor ons land is enorm. 40 F-35’s kosten tussen 4 en 6 miljard euro. Omdat België niet betrokken is bij de initiële ontwikkeling van de toestel moeten we de toestellen off the shelf aankopen. Economische compensaties voor onze industrie zullen daarom beperkt zijn. Ervaringen in landen als Nederland en Canada zouden de onderhandelaars bovendien tot meer bedachtzaamheid moeten aansporen.

In tegenstelling tot België waren beide landen betrokken bij de initiële ontwikkeling van de F-35 en rapporten van hun rekenkamers leren ons dat de geraamde kostprijs ondertussen geëxplodeerd is. Niets nieuw onder de zon, want indertijd kostte de Belgische F-16 ook dubbel zoveel als verwacht. De eerste 116 toestellen kostten ons land 13,793 miljoen dollar per stuk (dat is 44,828 miljoen euro vandaag), in plaats van de voorziene maximumprijs van 6,019 miljoen dollar die in het Memorandum Of Understanding van 10 juni 1975 gestipuleerd stond. We dreigen een weg in te slaan waarvan we niet weten waar die eindigt.

Elke euro kun je maar één keer uitgeven en met een begrensd budget is het de plicht van politici om een maatschappelijke afweging te maken. Vijf miljard euro is drie keer het budget dat nodig is om alle Belgen uit de armoede te halen. Vijf miljard euro is het equivalent van een fundamentele loonlastenverlaging, de noodzakelijke zuurstof voor onze bedrijven en economie.

Maar vijf miljard euro is ook twee keer het totale budget van Defensie. De aankoop van de JSF hypothekeert investeringen in andere componenten van de krijgsmacht. De landmacht smeekt om hi-tech uitrusting en nieuwe voertuigen. En zeker de marine kijkt met argusogen toe. Want in het regeerakkoord Di Rupo I wordt verwezen naar andere noden: de vervanging van de mijnenjagers vanaf 2018 en de vervanging van de M-Fregatten vanaf 2020-2025.

Moet ons land fregatten of jachtvliegtuigen aankopen? Zomaar antwoorden op deze vraag is nattevingerwerk en daar willen we ons niet aan bezondigen. Voorafgaand moeten we ons immers afvragen wat de taak is van de Belgische Defensie in de komende 20 jaar. Waartoe moeten onze straaljagers dienen? Welke aankopen doen we en welke doen we niet meer? De tijd is voorbij dat elk land een volwaardige land-, zee-, lucht en medische component moet uitbouwen. Gelukkig maar, want in het licht van de prille Europese militaire integratie is dat een gigantische geldverspilling. Pooling en sharing van militaire middelen biedt geweldige opportuniteiten om méér te doen met evenveel geld. In Europa hebben we vandaag geen tekort aan gevechtstoestellen. Het is voorbarig en dom om toch op eigen houtje te beslissen tot deze miljardenaankoop zonder af te stemmen met onze Europese partners.

Hebben de ‘Zweedse’ onderhandelaars de garantie van andere Europese landen dat zij meer zullen investeren in hun marine en minder in jachtvliegtuigen, en dat wij dan van hun marine zullen kunnen gebruikmaken? Neen, die garantie hebben Kris Peeters en Charles Michel niet. In het licht van alle maatschappelijke uitdagingen is deze ‘aankoop van de eeuw’ daarom niet alleen onverantwoord, maar ook voorbarig en lichtzinnig.

Tot slot nog dit. Waarom lonkt CD&V bij monde van minister De Crem zo hardnekkig naar de F-35 en niet naar de Zweedse Gripen, de Franse Rafale of de Eurofighter? De nucleaire aap komt uit de mouw. De regering van liberalen en socialisten heeft in april 2010 de vernieuwing van de 10 à 20 kernbommen door de Amerikanen in Kleine Brogel toegestaan. Onderdeel van de nucleaire deal was de aanpassing van alle gevechtsvliegtuigen die met de bommen rondvliegen. Kostprijs: 1 miljard dollar.

Met dat geld zullen de VS ook de Belgische F-16 vliegtuigen tegen 2019 klaarstomen voor de B61-12 superbom. Maar op langere termijn wordt naar België gekeken om de F-16 te vervangen door de (Amerikaanse) F-35. Want enkel de dure F-35 is helemaal geschikt voor de vernieuwde kernwapens, stelt expert Hans Kristensen. Het is dus geen toeval dat dit toestel de voorkeur van CD&V en MR geniet, twee politieke partijen die traditioneel braaf in de pas lopen van de Amerikaanse nucleaire doctrine.