666: Waarom zijn we zo bang van ‘het teken van het Beest’?

6/6/2016 vandaag. 666 inderdaad. Vanwaar komt die angst voor ‘het teken van het Beest’? En is het dat wel, zoals de Bijbel beweert? Een poging tot overzicht. ‘Als de christenen het getal veranderen in 616, dan zullen wij dat ook doen.’

Het is vandaag 6/6/2016. Een dag als een ander, denkt u, maar dat is het voor velen niet. Je zult vandaag maar aan hexakosioihexekontahexafobie lijden, bijvoorbeeld, een angst voor alles waar drie zessen in voorkomen. Waar komt die angst voor het nummer 666 vandaan? En is dat wel het teken van ‘het Beest’, zoals de Bijbel ons wil doen geloven? En dat Beest, is dat groter dan een konijn? Een poging tot overzicht.

Ze bestaan, de mensen die weigeren om telefoonnummers met drie opeenvolgende zessen in te drukken, geen producten kopen die precies 6,66 euro kosten of zich ongemakkelijk voelen wanneer ze achter een auto rijden met drie zessen op de nummerplaat. Ze lijden aan hexakosioihexekontahexafobie, een onbegrijpelijke angst voor het getal 666.

Een van de bekendste patiënten was de Amerikaanse president Ronald Reagan. De oerconservatieve ex-B-filmacteur, die tijdens zijn ambtsperiode werd gezien als de handpop van christelijk rechts in de States, liet in 1989 het huisnummer van zijn woning in Los Angeles wijzigen van 666 naar 668. Joe Barton, een Republikeins congreslid, liet vorig jaar nog het nummer van een wetsvoorstel van 666 naar 702 veranderen omdat ‘het oorspronkelijke nummer te veel negatieve connotaties had’. Ter info: Barton wilde in 2009 de subsidies voor windenergieprojecten terugschroeven omdat die een doorn in het oog van God zouden zijn. De Heer gebruikt de wind namelijk om onze planeet af te koelen. Windmolens zouden met andere woorden de opwarming van de aarde bespoedigen. Zucht.

In september 2013, niet toevallig op vrijdag de dertiende, wilden sommige passagiers niet aan boord gaan van een Finnair-vlucht van Kopenhagen naar Helsinki. Reden: het vluchtnummer was 666. Dat de luchthavencode voor de vlucht ‘HEL’ luidde, hielp ook niet echt. En vele zwangere dames deden er in 2006 alles aan om niet te bevallen op 6 juni, omdat ze de Antichrist niet wilden baren. Volstrekt begrijpbaar.

Hexakosioihexekontahexafobie is bovendien geen erkende psychische aandoening. De angst voor het nummer 666 is dus zodanig irrationeel dat ze in geen enkel handboek voorkomt. Trouwens, de wetenschappelijke naam voor de al even irrationele angst voor het nummer 13 is triskaidekafobie. De vrees voor vrijdag de dertiende is paraskevidekatriafobie. Opschrijven, want daarmee kunt u scoren op quizzen van A-niveau.

Waar komt die angst voor 666 vandaan?

De angst voor het nummer 666 vindt zijn oorsprong in de Openbaring van Johannes, het boek dat de christelijke Bijbel afsluit en tevens het laatste deel dat aan de nieuwtestamentische canon werd toegevoegd. Aan welke in die tijd geavanceerde drugs de auteur- van wie niet zeker is of het om de gelijknamige apostel gaat – precies verslingerd was, is onduidelijk, maar het moet goed spul geweest zijn. Zijn schrijfsels lezen als een koortsachtige angstdroom die de teloorgang van de wereld en de tweede komst van de Messias aankondigt. William S. Burroughs avant la lettre, zeg maar.

Passeren onder meer de revue: vier ruiters die respectievelijk pest, oorlog, hongersnood en de dood over de wereld uitkieperen, zeven zegels die worden verbroken en evenveel bazuinen die schallen, een draak en twee beesten, waarvan er eentje uit de zee komt. Yup, het einde van de wereld zal er een beetje uitzien als een uit de hand gelopen show van Cirque du Soleil, en u zult ogen te kort komen om het allemaal te registreren.

De Openbaring van Johannes is zowel inhoudelijk als stilistisch zo’n zootje, en refereert zo vaak aan passages uit het Oude Testament, dat de kerkleiders lang hebben getwijfeld om het boek in de nieuwtestamentische canon op te nemen. Sommige vroege bijbelwetenschappers en bisschoppen noemden het ‘een verzameling van wilde dromerij en te veel vatbaar voor interpretatie en misbruik’. De oosters-orthodoxe kerk vertikt het daarom nog steeds om de Openbaring in de liturgie te gebruiken.

In die vuistdikke Bijbel komt het getal 666 maar één keer voor, en wel in Openbaring 13:18. Afhankelijk van de vertaling, luidt die passage als volgt:

Maar voor we kunnen achterhalen waar dat getal voor staat, moeten we een andere vraag beantwoorden: wat voor een beest is dat beest?

Eén ding is zeker: een konijn is het niet. In de Openbaring van Johannes wordt het beschreven als een dier dat ’tien horens en zeven koppen had en op zijn horens diademen en op zijn koppen namen van lastering. En het beest dat ik zag was aan een luipaard gelijk, en zijn poten waren als die van een beer en zijn muil als de muil van een leeuw.’

Voor de goede verstaanders: zo’n beest bestaat niet. Of nog niet, want wie weet welke creaturen ons wachten nu iedereen Monsanto zijn gang laat gaan. Tot nader order is het zevenkoppige beest een allegorie die zowat voor alles kan staan. Veel hedendaagse schriftgeleerden zien er de heropstanding van het Romeinse rijk in, en dan kan op zijn beurt dan weer een allegorie zijn voor zowat elke regering of officieel orgaan op deze wereld: de Verenigde Naties, bijvoorbeeld, de katholieke kerk of het verenigd Europa zoals we dat vandaag kennen.

Volgens de Openbaring is het de leider van dat genootschap – de ‘valse profeet’ – die zo veel mogelijk zieltjes aan zijn kant zal proberen te scharen alvorens tegen de teruggekeerde Messias ten strijde te trekken. Hij is het die aan hen ‘het merkteken van het beest’ zal geven, de 666. Wie dat teken niet op zijn voorhoofd of zijn rechterhand heeft, zal niets meer kunnen kopen of verkopen. Daar sta je dan in de frituur, als godvrezende met een hongertje, met je bestelling. Wie zich adequaat wil voorbereiden op de apocalyps, kan maar beter genoeg conserven inslaan.

Eén ding is zeker: die valse profeet die vrijwel iedereen als schapen zal nalopen, is niet onze Herman Van Rompuy, wegens niet langer voorzitter van de Europese Raad. En ook niet Nero, Caligula, Adolf Hitler of Benito Mussolini: allemaal historische figuren die er op een bepaald moment van werden verdacht het einde der tijden in te luiden. Momenteel is paus Franciscus de pispaal. En waarom niet Donald Trump, die met zijn onbeheersbare haardos wel iets wegheeft van een leeuw? Al lijken zijn kleine handjes net iets te weinig op berenklauwen.

Toegegeven, er zit wat roest op ons vermogen om profetieën te ontwarren. En tijd hebben we er ook niet voor. Die heeft ene David C. Pack, de pastor general van de Amerikaanse Restored Church of God blijkbaar wél. De brave man probeert in een uit de kluiten gewassen longread uit te doeken te doen hoe de profetie volgens hem moet worden gelezen. Veel succes daarmee.

En toen hielp de popcultuur een beetje…

Voor wie dat allemaal te veel moeite is, is er de popcultuur, en in het bijzonder Hollywood. De eindeloos doormalende Tinseltown-filmmachine serveert wel vaker complexe materie in behapbaar ‘voor dummies’-formaat. Net als iedereen weet u sinds Rain Man (1988) dat alle personen met autisme in zichzelf gekeerde rekenwonderen zijn. En na Amadeus (1984) raakte u ervan overtuigd dat Antonio Salieri, de muzikale rivaal van Mozart, niet alleen een matig getalenteerde componist was, maar ook de moordenaar van het wonderkind. Quod non.

Voor The Omen in 1976 een wereldwijd succes werd, was het nummer 666 louter voer voor bijbelverslindende christenen, onheilsprofeten, zonderlingen, mensen zonder vrienden en de volgelingen van rabiate occultisten als Aleister Crowley en Anton LaVey. The Omen, over een ambassadeur (de grote Gregory Peck, die twee jaar later zijn carrière helemaal de genadeslag zou toebrengen door in The Boys from Brazil nazikampdokter Joseph Mengele te portretteren) wiens doodgeboren kind door een satanisch genootschap heimelijk wordt vervangen door de vleesgeworden Antichrist, bracht ‘het merkteken van het Beest’ dichter bij het gepeupel. Onder de scalp – en dus niet op het voorhoofd of de rechterhand – van de kleine stond het 666-symbool. The Omen zorgde voor een lichte hysterie bij kersverse ouders: babylichamen werden na de geboorte duchtig gecontroleerd en de voornaam Damien – tevens de naam van het diabolische kind uit de film – kwam jarenlang nog maar zelden voor in de geboorteregisters. Het zal immers maar jouw koter zijn die op latere leeftijd de mensheid in het verderf zal storten. En wat zouden de buren daarvan denken?

De toon was gezet. De drie zessen werden onderdeel van de populaire cultuur en werden synoniem met alles wat enigszins duister en vijandig tegenover georganiseerde religie in het algemeen en het christendom in het bijzonder stond. Het werd een getal dat appelleerde aan onze primaire angsten.

Het Britse metalcollectief Iron Maiden werd pas echt groot na The Number of the Beast – een eerder komische dan beangstigende song die aan het begin twee flarden van de Openbaring van Johannes citeert (12:12 en 13:18). In 1972 al had de Griekse progrockband Aphrodite’s Child – met de latere soundtrackmeester Vangelis en Demis Roussos! – al de volledige Openbaring van Johannes op muziek gezet op het album 666.

Was de man met de overmatige borstbeharing, die de veelkleurige tabbaard voor mannen populair maakte, een discipel van de duivel? Het zou zomaar kunnen. Shockrocker Marilyn Manson bracht zijn fel gecontesteerde succesplaat Antichrist Superstar uit op 6 juni 1996. En elk jaar op 6 juni is het National Day of Slayer, of toch voor de fans van dit thrashmetalcollectief uit Californië. Shock value, dames en heren.

In Pulp Fiction (1994) van Quentin Tarantino is 666 de cijfercombinatie waarmee men het geheimzinnige koffertje open krijgt, en in John Carpenters Escape from L.A. (1996) wordt de mensheid naar het stenen tijd gekatapulteerd wanneer antiheld Snake Plissken de drie zessen in een geavanceerd wapen intoetst. Zelfs de grote Stanley Kubrick stopte een 666-referentie in zijn oeuvre, met name in A Clockwork Orange (1971). De nummers van de twee agenten die het hoofdpersonage Alex (Malcolm McDowell) elk bij een arm vasthouden, zijn respectievelijk 665 en 667. Wat van die rebellerende Alex meteen de ‘valse profeet’ maakt.

En wat denken satanisten daarvan?

Een vakbond hebben satanisten nog niet, maar er bestaan wel meerdere overkoepelende gildes waar toegewijden naar believen tot kunnen toetreden. De grootste en ‘meest gezaghebbende’ daarvan is de Church of Satan, een genootschap waartoe onder meer acteurs Sammy Davis Jr. en Jane Mansfield behoorden. Een dergelijke breiclub is trouwens behoorlijk contradictorisch voor een filosofie die volledig is gebouwd rond doorgedreven individualisme, maar blijkbaar heeft iedereen wel eens gezelschap nodig.

Het was de Amerikaan Anton Szandor LaVey die, nadat hij eerst zijn schedel had kaalgeschoren en met was had opgeboend, de kerk in 1966 – ha! – uit de grond stampte. Niet op zes juni, want daar had de ‘Zwarte Paus’ en tevens auteur van The Satanic Bible niet genoeg geduld voor, maar op 30 april, op de heidense Walpurgisnacht. In één beweging riep LaVey 1966 uit tot 1 Anno Satanas (of 1 AS). Dat betekent dat de ‘kerk’ dit jaar zijn vijftigste verjaardag viert. Een passende taart met pentagram in crème fraiche en zwarte kaarsjes is onderweg naar Poughkeepsie, New York, waar het administratieve zenuwcentrum van de beweging zich vandaag bevindt. Wie wil toetreden, stuurt een brief met daarin 200 dollar naar postbus 666.

LaVey, die in 1997 na een hartaanval in de richting van het vagevuur strompelde, moest altijd hartelijk lachen wanneer men hem vroeg welk belang hij hechtte aan het nummer 666. Voor hem en vele andere satanisten zijn nummers gewoon nummers, en hij vond die christelijke obsessie met Bijbelse numerologie heel amusant. ‘Soms gebruiken we het nummer wel, maar dan wel om aan christenen duidelijk te maken hoe onnozel het is om er geloof aan te hechten.’

Of is het toch 616?

Misschien is er vandaag zelfs helemaal geen reden tot paniek, want vrij recent onderzoek zou aangetoond hebben dat het getal in de Openbaring van Johannes niet 666, maar wel 616 is. Dat blijkt toch uit een stukje papyrus met teksten uit de Openbaring van Johannes dat ruim honderd jaar geleden werd ontdekt op een vuilnisbelt in de buurt van de Egyptische stad Oxyrhynchus, niet ver van Memphis. Volgens professor David Parker van de Universiteit van Birmingham, een expert op het gebied van het Nieuwe Testament, zou ook dat geen willekeurig nummer zijn: het zou verwijzen naar de knotsgekke Romeinse keizer Caligula, die in de tijd van Johannes een fervente christenvervolger was. De eerste christenen gebruikten namelijk vaak de kabbalistische getallensymboliek, de gematria, om namen van hun tegenstanders in getallen om te zetten. Het spreekt voor zich dat deze theorie fel onder vuur ligt. De Church of Satan, bij monde van hogepriester Peter Gilmore, laat het alvast niet aan haar hart komen. ‘Als de christenen het getal van het beest veranderen in 616, dan zullen wij dat ook doen.’

Als het getal 616 daadwerkelijk het ‘merkteken van het beest’ is, dan betekent dat vooral dat u niet alleen vandaag, maar de hele maand juni op uw hoede moet zijn voor het einde der tijden. Spits uw oren voor bazuingeschal en wees waakzaam voor uit het niets opdoemende ruiters op vaalgrijze en andere paarden.

Of trek u van dat alles niets aan, zak vanaf 17 juni naar Graspop af om er met Iron Maiden The Number of the Beast mee te brullen, ritmisch te headbangen op eender wat van Black Sabbath of het ijzingwekkende gekrijs van King Diamond – trouwens een lid van de Church of Satan – te ondergaan. Niet uw ding? Dan supportert u toch gewoon voor de Duivels op het EK?