Fouad Gandoul ziet 50 jaar nadat zijn ouders vanuit Marokko in Genk aankwamen nog veel uitdagingen voor de diverse samenleving. Maar hij is ook hoopvol: ‘De ontluikende middenklasse met een migratieachtergrond neemt stilaan de plaats in die haar rechtmatig toekomt.’
Mijn ouders denken nog steeds met heel veel heimwee terug naar een tijd waarin ze op de meest vriendelijke wijze werden verwelkomd door de toen autochtone bevolking van Genk. Genk had reeds ervaring met de Italiaanse migratie. De eerste groeipijnen van een homogeen witte en geborgen samenleving naar een gekleurde samenleving met mediterrane accenten waren grotendeels al achter de rug. De jaren ’60: economische groei als enig perspectief. Werkzekerheid alom. Geen betere context om banden onder nieuwe en oude burgers te smeden.
Mijn ouders liepen school na hun aankomst, omdat de wet op de schoolplicht ook op hen van toepassing was. Mijn vader denkt nog steeds met heel veel respect terug aan de directeur van het Technisch Instituut Sint Lodewijk in Genk. Een school die voorop liep in de vorming van technisch vaardige toekomstige ondernemers en werknemers. Omdat mijn vader nieuw was en omdat integratie voor een geschoolde jongen van 17 uit een grootstad als Casablanca in een kleine mijngemeente in Limburg niet evident was, nam de directeur hem onder zijn vleugels. Naschoolse extra lessen bij de directeur thuis smeedden zijn sleutel tot zelfredzaamheid. Mijn moeder, geschoold in de beste school van Casablanca in de tijd dat de Fransen nog deel uitmaakten van de gevestigde bourgeoisie, leerde eveneens Nederlands spreken in een Genkse school. Daar is ze de leerkrachten nog steeds dankbaar voor. Mijn ouders hebben nadien altijd actief deelgenomen aan de maatschappij waar ze de culturele code van begrepen, waar ze de taal van spraken en waar ze hebben deelgenomen aan de creatie van welvaart.
Natuurlijk hebben ze allebei in hun leven ook racisme en discriminatie meegemaakt. Wanneer de economische koek verkleint neemt de sociale druk toe en veranderen de zwaksten in de maatschappij gemakkelijk van morele code. Doch van de nonnen, priesters en leerkrachten in de scholen en daarbuiten destijds, niets dan goed. Althans dat is wat mijn ouders mij hebben verteld. De pijnlijke situaties die zich occasioneel hebben voorgedaan, neemt men erbij. Men bedekt ze met de mantel der liefde. Misschien vooral om je pas weet wat geluk is wanneer je ongeluk meemaakt.
Vriendschapsbanden werden gesmeed voor het leven. Grieks, Italiaans en Frans dienden regelmatig als communicatiemiddel in een maatschappij die zichzelf heruitvond. De oude radio’s dienden als onzichtbare navelstreng met het land van herkomst. De sociale conflicten werden op de voet gevolgd. De muziek van legendarische artiesten uit het Midden Oosten en uit de eigen streek in Marokko weergalmde in onze salon waar iedereen welkom was.
Met de revolutionaire verzen van Nass El Ghiwane ontdekte ik wat sociale revolutie betekende. Als jonge snaak ontdekte ik hoe ik deel uitmaakte van een familie die gebloed heeft voor de onafhankelijkheid van Marokko.
Hoe familieleden daarna in dienst waren in het hoogste echelon van de staatsveiligheid onder Koning Mohammed V en nadien zijn opvolger Hassan II. Politiek was een evidentie in ons gezin. Een erfenis die later zou bepalen wat ik zou gaan studeren aan de VUB. Elke gezellige bijeenkomst van familie en vrienden werd door onstuimige politieke debatten gekruid. Aan de tonaliteit leidden we als kind af hoezeer de meningen verdeeld waren. Aan de liters Marokkaanse thee leidden we af hoe warm ons nest wel was.
De dertigers van toen zijn vandaag 80-plussers. Niet iedereen heeft het gemakkelijk gehad. Niet iedereen heeft evenveel scholing genoten. Niet iedereen is geboren met een open geest. Sommigen zullen, ondanks onderwijs, altijd een gesloten geest hebben en het anders-zijn van de Andere altijd als een doorn in het oog ervaren. En dat ongeacht of ze in België of in Marokko zijn geboren, autochtoon of allochtoon.
Het onvermogen om samen te leven is als een griepvirus. Het verzwakt de maatschappij en ontneemt haar de kracht om uit de diversiteit een groot potentieel te putten die welvaart creëert en maatschappelijke stabiliteit genereert. Zolang ‘Wij’ dat niet inzien zullen we met de onvermijdelijke toekomstige migratiestromen dezelfde fouten blijven herhalen. De Andere als gelijke accepteren en waarderen, is de broncode van sociale en economische welvaart.
Wie de toekomst een kans wil geven moet vandaag echter ook de eerlijkheid hebben om vast te stellen dat vooruitgang binnen de Belgo-Marokkaanse gemeenschap een zeer traag proces is. Los van de onmiskenbare achterstellingsmechanismen is er ook sprake van gedeelde verantwoordelijkheid. De instroom via de huwelijksmigratie van huwelijkspartners met een risicoprofiel (bv: analfabeet) weerhoudt de sociale mobiliteit die noodzakelijk is om vooruitgang te boeken. Onderwijs, arbeid en bindend sociaal kapitaal zijn de voornaamste prioriteiten de komende 50 jaar.
Hoopgevend is de vaststelling dat de ontluikende middenklasse met een migratieachtergrond stilaan de plaats inneemt die haar rechtmatig toekomt. Op academisch vlak, in de ondernemerswereld alsook op sociaal vlak begint de ingewikkelde puzzel van de superdiversiteit vorm te krijgen. De uitdagingen blijven gigantisch, maar gesterkt door nieuwe generaties beloftevolle talenten zal uiteindelijk een betere samenleving vorm krijgen. Niet omdat het moreel evident is, maar omdat machtsverhoudingen stilaan aan het veranderen zijn. Ondertussen dunt de generatie der ‘gastarbeiders’ uit. De laatsten der Mohikanen kunnen met opgeheven hoofd terugkijken op een leven in het teken van zelfopoffering, hard labeur en een constant verlangen naar een beter leven voor het nageslacht.
Daarom: du fond du coeur, merci grand-pères.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier