Electrabel en de intercommunales (Ores, Publifin, Endeis…) zouden meer dan twintig jaar lang een permanente overfacturering georganiseerd hebben van uw elektriciteit. Werd de politieke wereld betaald om de ogen te sluiten?
Het is een eenvoudig, herhaald verzoek van een PS-gemeenteraadslid aan de gemeente Genappe dat een gigantische zaak aan het licht bracht – en dat de onderliggende redenen van de zaak-Publifin in Wallonië verklaart, evenals de reeks onthullingen over de praktijken in de intercommunales. Achter de kwestie van het aantal mandaten, hun vergoedingen en de belangenconflicten die er kunnen uitvloeien, zou er een bewust opgezet systeem schuilgaan: politici – vrijwillig of verplicht – zouden twintig jaar lang de ogen gesloten hebben voor een buitensporige tarifering van de elektriciteit ten gunste van Engie Electrabel en de gemeentes, via intercommunales waaronder ‘gemengde’ (met deelname van Electrabel), ‘zuivere’ en 100% publieke, verenigd in hun hang naar winst. Een ‘georganiseerde’ plundering, amper afgezwakt door de regelgeving die begin de jaren 2000 in het leven werd geroepen.
Al drie jaar stelt Jean-François Mitsch, gemeenteraadslid voor de PS in het Waals-Brabantse Genappe, zich zeer serieuze vragen over Ores, de mammoetintercommunale die het gas- en elektriciteitsnet in 197 Waalse gemeenten beheert. Hij heeft vooral vragen bij een grote operatie van Ores. De intercommunale kocht het laatste deel van de deelname van Electrabel in het elektriciteitsnet – een operatie die op 31 december 2016 eindigde. Waarom, vraagt Mitsch zich af, werd die overname voor een bedrag van 405 miljoen euro gedaan? Volgens zijn schattingen bedraagt de waarde van de laatste delen van Electrabel in het net minder dan 200 miljoen.
Rookgordijn
Het socialistische gemeenteraadslid, volgens wie het elektriciteitsnet opzettelijk te hoog geschat werd, eist dus een onafhankelijke tegenexpertise. Bij gebrek aan een bevredigend antwoord schreef hij een brief naar de Raden van bestuur van de twee organen, naar de nieuwe Waalse minister van Lokale Besturen Pierre-Yves Dermagne (PS) en zijn collega die nu verantwoordelijk is voor Energie: Christophe Lacroix (PS). Hij is dus een klokkenluider, net zoals Cédric Halin, de cdH-schepen van Olne in de provincie Luik die aan de basis lag van de onthullingen die op het Publifin-schandaal uitdraaiden.
‘In alle reacties die ik in de pers las sinds de onthullingen over het Publifin-schandaal’, verklaart Jean-François Mitsch aan Vif/L’Express, beperkt men zich tot kritiek tegen de Raden van bestuur, de sectorcomités, hun nut. Maar dat is een rokgordijn, dat de echte inzet verbergt.’ Volgens hem is die van tweeërlei aard:
1. De consument zou verschillende malen in zijn factuur de toegestemde investeringen voor de productie en de distributie van elektriciteit in België betaald hebben.
2. De nodige investeringen voor de energietransitie zouden verwaarloosd zijn.
Dat gebeurde allemaal met de goedkeuring of de verblinding van de politieke mandatarissen die via de intercommunales betaald worden om de activiteiten van de energieoperatoren te controleren.
We contacteerden economist Eric De Keuleneer, één van de zeldzame onafhankelijke energie-experts in België. Hij draait niet rond de pot: ‘Wat u daar aangeeft is van cruciaal belang. Ik ben verbaasd dat de media-aandacht enkel naar de mandaten en cumuls gaat. Dat is misschien gênant, maar niet in alle gevallen. En we zijn verontwaardigd dat er tegenover de vergoeding van de mandatarissen geen tegenprestatie staat. Het echte schandaal is echter de tegenprestatie!’
‘Al minstens twintig jaar steunen gemeentelijke verantwoordelijken diverse initiatieven van Electrabel om zoveel mogelijk geld uit de elektrische sector in België te halen. Het bedrijf (waarin Suez sinds de jaren 1990 een meerderheidsbelang heeft en dat in 2005 volledig overgekocht werd door de Franse groep, nvdr) zou volgens mijn schattingen ongeveer 20 miljard euro opgehaald hebben. Dat geld werd via verschillende wegen in Parijs aangewend om de groep Suez-Gaz de France-Engie dat meermaals bijna failliet was, te redden.’ Enkele miljarden, verklaart Eric De Keuleneer nog, werden aan de gemeenten en de Waalse mandatarissen gestort onder de vorm van dividenden en vergoedingen als ‘bedanking’ voor hun steun aan het systeem. Waarschijnlijk hebben dat soort praktijken ook in Vlaanderen plaats gevonden.
Volgens hem hebben Electrabel en de intercommunales systematisch de energieprijs via boekhoudkundige praktijken en politieke lobbying overgefactureerd om de winst de hoogte in te jagen. ‘Sinds enkele tientallen jaren schrijven Electrabel en de intercommunales hun materiaal te snel af, vertelt hij. Onder voorwendsel van voorzichtigheid. En als je natuurlijk op 10 jaar materiaal materiaal dat 20 jaar meegaat, kost dat veel meer gedurende die tien jaar. Dat werd bijna systematisch gedaan door Electrabel en haar intercommunale geallieerden, zowel ‘gemengd’ en ‘zuiver’, altijd met de belofte dat de consument er later van zou genieten. Maar dat later, dat in de jaren 1990 had moeten starten, is er nooit gekomen.’
En wie betaalde dus de afschrijvingen en de waardestijging die daarop volgde? De consument.
Eric De Keuleneer evalueert het bedrag dat te veel gefactureerd werd aan de consument op 20 miljard. In drie stappen: de investeringen in kerncentrales en hoogspanning vanaf de jaren 1970; de creatie van Elia (de beheerder van het Belgische transmissienet voor elektriciteit) in 2001 en de operaties betreffende de terugtrekking van Elektrabel uit het kapitaal van de intercommunales.
Luc Barbé, kabinetschef van de Staatssecretaris voor energie en Duurzame Ontwikkeling Olivier Deleuze (Ecolo) in de eerste paars-groene regering van Guy Verhofstadt (1999-2003), onthulde dat systeem al in een boek dat hij in 2005 publiceerde: ‘Kernenergie in de Wetstraat. Dissectie van de deals‘:
Het systeem was geniaal. Je zorgde ervoor dat wie besliste over de monopolierente zijn deel van de koek kreeg. Electrabel mocht hoge winsten boeken en zijn aandeelhouders verwennen. de grote Belgische topbedrijven genoten van extra lage elektriciteitstarieven. De politici waren via hun gemeenten en intercommunales belangrijke aandeelhouders in de sector en kregen gul dividenden toegestrooid. Bovendien zetelden tal van burgemeesters en parlementsleden in raden van bestuur van intercmmunales waar ze nog zitpenningen kregen. Die politici zouden dus, zowel in het belang van de gemeenten als in hun eigenbelang, het systeem met hand en tand verdedigen. De vakbonden trachtte je monddood te maken door hen inspraak te geven in de investeringspolitiek van Electrabel door de concurrentiepositie van de grote industriële bedrijven die veel mensen tewerkstellen te steunen door lage electriciteitstarieven. De werknemers in de sector kregen zeer hoge lonen zodat ook zij het pact met hand en tand verdedigden. Wie betaalde echter de rekening van deze Sint-Niklaas politiek? Degenen die niet aan tafel zaten: de gezinnen en de KMO’s.
Een zeer hoge verantwoordelijke van het Creg, dat in 1999 opgericht werd om de elektriciteitsmarkt te reguleren, bevestigt aan Le Vif/L’Express dat de strijd om de prijzen te verlagen episch was omwille van de weerstand van de Wetstraat: ‘De politici hebben altijd al geprobeerd om te hoge prijzen te behouden. Krachtens de wetgeving mocht het Creg enkel communiceren of de prijzen redelijk waren of niet. We hebben aan het parlement normatieve bevoegdheden gevraagd om onze taak in goede banen te leiden. Maar de partijen hebben ronduit geweigerd. Waarom? Dat is zonneklaar : ze verdedigden hun belangen en dividenden die ze voor de gemeentes kregen!’
Al onze gesprekpartners – sommigen waren verplicht om off the record te spreken omwille van de onderzoekscommissie naar Publifin die lopende is in het Waalse parlement – menen dat het systeem op zijn minst enorme vragen doet rijzen. Ze voegen daaraan toe dat gelijkaardige praktijken, met overfacturering ten nadele van de consumenten, plaats vonden in de teledistributiesector – waar VOO en Telenet in zitten. Ze hebben bijna een monopolie op de activiteit van teledistributie. Ze slaagden erin de opening naar de concurrentie, die de regulatoren vroegen, uit te stellen en af te zwakken: weer op de rug van de consumenten en met de gewoonlijke lobbying.
‘Het is ook geen toeval dat voormalig premier Yves Leterme (CD&V) of huidige Kamervoorzitter Siegfried Bracke (N-VA) raadgevers waren voor Telenet’, merken verschillende waarnemers van de sector op. Velen besluiten ook met een waarschuwing: ‘Een gelijkaardige plundering is tegenwoordig gaande in de off-shore, waarvan de prijs beduidend hoger ligt dan die in Nederland. Je vindt er bijna dezelfde actoren…’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
