Hoewel de thema’s die SP.A aankaartte hoog op de agenda stonden, draaiden de verkiezingen uit op een gemiste kans. De toekomst oogt onzeker. Enkele opvallende zaken uit het post-electoraal onderzoek van Dimarso.
Na de verkiezingen van 25 mei ondervroeg het onderzoeksbureau TNS Media /Dimarso 2034 stemgerechtigden in Vlaanderen en Brussel over hun stemgedrag. Deze week leest u hier de meest opvallende resultaten, gebundeld per partij.
1. Wie voor de SP.A koos, deed dit – meer dan bij andere partijen – op de drie lijsten. Er werd iets meer gepanacheerd t.a.v. de Europese verkiezingen, waarbij de Europese lijst van Open VLD enige aantrekkingskracht uitoefende op nationale sp.a-kiezers en de eigen Europese lijst Belgische stemmen van Groen en PVDA wist binnen te halen.
2. Daarnaast was de sp.a (samen met PVDA) de enige partij die tegenover de grote winnaar van de verkiezingen, de N-VA, meer kiezers won dan ze eraan verloor. In 2010 was deze balans nog uitgesproken negatief (-60.000). Ook van het Vlaams Belang werden een 20.000 tal kiezers binnen gehaald.
3. Daar staat wel tegenover dat de radicalisering van de links-rechts tegenstellingen rond het sociaal-economische beleid de aversie tegenover de partij echter gevoelig doen stijgen. 3 op 10 kiezers geeft aan zich niet te kunnen indenken voor sp.a te stemmen, dat is een stijging van 7 procentpunten. De sp.a haalt daarmee – na het Vlaams Belang en gelijk met de PVDA – de tweede plaats qua afkeer.
4. De afkeer voor sp.a is vooral te zien bij zelfstandigen, kaderleden, de hoogste sociale klasse, mannen, 25-34 jarigen, hoger opgeleiden en in Antwerpen. De stijgende aversie ging vooral ten koste van het aantal onverschilligen. Slechts 1 op 5 kiezers geeft aan nog een stem voor sp.a te hebben overwogen – een daling van 2% t.o.v. 2010.
5. De verkiezingen van mei 2014 waren voor de sp.a vooral een gemiste kans. Zelden stonden de thema’s waarop de partij zich differentieert zo hoog op het prioriteitenlijstje van de Vlaamse kiezer. Die zette drie thema’s uit de sociale zekerheid (pensioenen, werkloosheid en ziekteverzekering) samen met het thema van werkgelegenheid en belastingen bovenaan bij hun stembepalende thema’s. De context van de economische crisis maakte echter vooral de betaalbaarheid en houdbaarheid van de sociale zekerheid tot een thema. Daardoor slaagde N-VA er veel beter in om in de discussies het laken naar zich toe te trekken.
6. De strijd om de sociale zekerheid werd weliswaar tot het unieke thema van de campagne uitgeroepen, maar de campagne was te mat en emotieloos om erg mobiliserend te werken. Inhoud, noch toon en stijl van de campagne werden door de kiezers als erg stembepalend ervaren. De campagne ontgoochelde vooral de trouwe kiezers, werkte tijdens de verkiezingsperiode nauwelijks wervend en deed een aantal twijfelende kiezers besluiten om uiteindelijk voor een ander links alternatief te kiezen.
7. In een door rechts geëxploiteerde crisistijd in de verdediging gedrukt tracht sp.a zich zoveel mogelijk op te werpen als de behoeder van de verworven rechten. De partij spreekt daardoor vooral de behoudende, conservatieve kiezer aan.
8. Trouwe kiezers geven van sp.a geven bij uitstek gewoonte en traditie als belangrijkste motivator en weten zich minder dan ooit geïnspireerd door een bindend verhaal dat zich laat vertalen in een breed beleidsprogramma voor alle aspecten van de samenleving.
9. Het vertrouwen in de partijvoorzitter was het minst stembepalend van alle partijen, maar bleek wel een belangrijke reden voor twijfelende kiezers om de partij links te laten liggen.
10. De toekomst voor de sp.a oogt erg onzeker en de perspectieven om eindelijk de dalende trend te stoppen of zelfs om te keren zijn vandaag niet erg rooskleurig. De vraag is of een oppositiekuur en een grote vernieuwingsoperatie voldoende zullen zijn om de partij weer wind in de zeilen te geven.
Lees hier de reactie van SP.A-voorzitter Bruno Tobback
De SP.A zit in een dalende trend. Sinds 2004 heeft uw partij 200.000 kiezers verloren.
Bruno Tobback: ‘Ik kan dat moeilijk tegenspreken. (lacht) Anderzijds was 2004 wel een absoluut recordjaar. We hebben fouten gemaakt, maar de maatschappelijke trend tot verrechtsing heeft ons ook niet echt geholpen.’
‘Nu ben ik optimistischer. Het moet mogelijk zijn dat een linkse partij dertig procent van de stemmen haalt. Als de NV-A dat kan, dan moeten wij dat ook kunnen.’
Toch oogst de toekomst van de SP.A onzeker volgens Dimarso.
‘Dat klopt, maar dat geldt voor alle partijen. Het is nog niet zo lang geleden dat de NV-A slechts één verkozene had. Het politieke landschap is de voorbije decennia veel vluchtiger en dus ook onzekerder geworden.’
Nog heel wat Vlamingen noemen zich progressief. Daar ligt nog groeimarge voor de SP.A.
‘Dat is een opsteker, maar de stemmen zijn te versnipperd zodat onze invloed taant. Om daarvan een groter deel voor ons te winnen, starten we een vernieuwingsoperatie onder leiding van Freya Vandenbossche. Daarmee willen we een breder progressief verhaal schrijven. We willen verbreden omdat de SP.A nu vooral gepercipieerd wordt als de partij die de index verdedigt of een aanvaardbare pensioenleeftijd. We willen dat verbreden tot een verhaal van echte solidariteit. Wij zijn niet tegen rijken of tegen Marc Coucke, integendeel. Marc Coucke is een toffe gast, maar wij willen wel dat hij en zijn collega’s een eerlijker bijdrage leveren om die solidariteit in stand te houden.’
In plaats van progressieve stemmen af te snoepen van Groen zou u met hen samenwerken.
‘Ik ben dat eeuwige gekissebis tussen ons en Groen en de PVDA beu. Dat is een geweldige frustratie voor mij. Hun tactiek is altijd: de SP.A is niet links genoeg en Groen probeert zo bij ons kiezers weg te halen. Maar nu zitten we samen in de oppositie en ik heb de hand uitgestoken. Ik heb voorgesteld om in de senaat een gezamenlijke fractie te maken. Maar Groen houdt de boot af. Ik blijven proberen omdat ik weet dat de progressieven dat ook van ons verwachten, maar het mag ook niet teveel energie vreten.’
Uw boodschap werd volgens Dimarso te disparaat en niet krachtig genoeg gecommuniceerd.
‘Dat klopt voor een stuk. Ik stel vast dat het makkelijker is om vanuit de oppositie een eenduidig verhaal te vertellen.’
Is er nog wel voldoende vertrouwen in de leiding en de kopstukken? Volgens Dimarso niet, gezien het dalend aantal voorkeurstemmen.
‘Ik had vijftig procent meer voorkeurstemmen. Daar heb ik nooit mee uitgepakt omdat dat ook zo relatief is. De SP.A is met een generatiewissel bezig en dat heeft zo zijn gevolgen. In 2004 had de partij met Vande Lanotte, Stevaert, en Vandenbroucke een soort wonderbureau. Misschien heeft de wisseling van de macht te lang geduurd. Ikzelf voel zeker geen gebrek aan vertrouwen. We hebben net een succesvolle tournee door Vlaanderen achter de rug. Natuurlijk waren daar vragen, maar het zou vreemd zijn als die er niet waren. Trouwens, de SP.A doet het goed in de peilingen. Sinds ons dieptepunt in 2012 zijn we constant langzaam aan het stijgen.’ (MV)
De Vlaming en zijn stemgedrag
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier