Het jeukt bij de Vlaamse regering. De ministers hebben last van hun achterban, van hun minister-president, en vooral van elkaar.
Had Jaak Gabriëls destijds maar zijn tong afgebeten. In 1986 pleitte de toenmalige VU-fractievoorzitter in de Kamer ervoor om een Vlaams minister van Leefmilieu aan te stellen. Hij wou die minister grondwettelijk het recht geven om elke beslissing van een collega op te schorten als die tegen ecologische belangen zou ingaan. Vandaag krijgt Gabriëls, ondertussen VLD’er en Vlaams minister van Economie, Buitenlandse Handel en Huisvesting, hartkloppingen bij de gedachte.
Hij fungeert dezer dagen als katalysator in de soms bitse strijd tussen de blauwen en groenen in de Vlaamse regering. Vooral minister van Leefmilieu Vera Dua (Agalev) komt de jongste tijd steeds vaker in nauwe schoentjes te zitten. De strubbelingen bereikten begin deze maand een hoogtepunt toen Dua in verschillende Vlaamse kranten beweerde dat ‘de oppositie in de regering zit in de persoon van de minister-president’. Amper hadden Patrick Dewael (VLD) en co de plooien gladgestreken of minister van Welzijn Mieke Vogels (Agalev) lanceerde de boodschap dat ze 150 miljoen euro extra wou om de wachtlijsten in haar bevoegdheidsdomein weg te werken.
De liberalen in de Vlaamse regering ergeren zich blauw aan hun groene collega’s. De strijd gaat volgens hen au fond niet zozeer over inhoudelijke tegenstellingen, maar wel over de manier van werken. Verschillende Vlaamse ministers beweren in al dan niet bedekte termen dat de Agalev’ers geen goed werk leveren. ‘Ze vertonen een hoog CVP-gehalte: als de zon schijnt, is dat dankzij hen, als ze niet schijnt, is dat aan de anderen te wijten’, luidt het. Sinds de aanvaring tussen Dua en Dewael is de verkiezingscampagne ook aan het Martelaarsplein ingezet. ‘Voor het eerst wordt het serieus in de Vlaamse regering’, zegt een SP.A-excellentie. ‘Het conflict zit duidelijk dieper dan het dossier van de kwetsbare gebieden. Vera Dua dient geen aanvaardbare dossiers in en zoekt daar een uitleg voor. De vuile blauwen vormen een voor haar achterban gedroomde zondebok.’ En die blauwen hebben dan weer geen zin om zich het imago van milieutegenstanders zomaar te laten welgevallen. Steeds meer van hun kiezers zijn immers niet anti-groen, maar wel anti- groenen.
BLAUWER DAN BLAUW
Agalev heeft traditioneel een kritische achterban en die laat in veel cruciale dossiers duidelijk van zich horen. ‘Neem de zaak van de verbrandingsoven in Wilrijk. Dat is helemaal niet de vuilste oven van het land. Maar het is wel daar dat ecologisten staan te betogen, en dáárom is het voor Agalev zo belangrijk’, zegt een geërgerde minister. De groenen hebben niet alleen last van hun achterban, volgens hun collega’s moeten ze ook geregeld buigen voor de ijzeren hand van hun politiek secretaris Jos Geysels. Sommigen vermoeden zelfs dat hij de aanvaring tussen Dua en Dewael tot in detail had gepland.
‘Dat ik een dictator zou zijn, is lachwekkend’, aldus Geysels. ‘Wij hebben helemaal niets georchestreerd. Ik ben toch niet verantwoordelijk voor uitspraken van VLD-ministers die tegen het regeerakkoord ingaan? Vera Dua is een geduldige vrouw, maar ze was écht kwaad. Haar uitspraken aan het adres van Patrick Dewael waren een noodkreet, geen orkestratie. Ik heb er niets op tegen dat we fel over inhoudelijke meningsverschillen discussiëren, maar het kan niet door de beugel dat de competentie van de Agalev-ministers in twijfel wordt getrokken.’
Tot nu toe was het vooral Mieke Vogels die daar onder te lijden had. In de wandelgangen wordt ze steeds vaker ‘madam Propaganda’ genoemd, sterk in het opzetten van opvallende campagnes, maar inhoudelijk steekt ze volgens haar collega’s niet veel uit. Vooral SP.A en VLD worden er kregelig van dat ze altijd maar om geld zit te zeuren. ‘Nu wil ze zelfs middelen uit het nieuwe Fonds ter Financiering van Eenmalige Uitgaven (FFEU). Een fonds dat nota bene onder meer gespekt is met geld dat zij zelf niet heeft opgekregen’, luidt het. Vooral de Vlaamse socialisten vinden het onaanvaardbaar dat Vogels geld vraagt terwijl haar beleid volgens hen niets verandert. Dat brengt de SP.A-excellenties wel in een moeilijk parket: als zichzelf respecterende socialisten kunnen ze zich bezwaarlijk tegen meer middelen voor welzijn en gezondheidszorg verzetten.
Over één ding zijn alle partijen het eens, al wil geen enkele Vlaamse liberaal dat on the record gezegd hebben: de VLD was sterker met drie ministers in de Vlaamse regering dan vandaag met vier. Met andere woorden: Jaak Gabriëls, die pas vorig jaar van de federale naar de Vlaamse regering werd overgeheveld, is niet bepaald de sterkste schakel. Met zijn opzienbarende uitspraken jaagt hij de groenen constant in de gordijnen. Maar hij weet natuurlijk heel goed dat pleidooien voor bedrijventerreinen in natuurgebieden en het heronderhandelen van de Kyoto-norm door heel wat VLD’ers worden gesmaakt. ‘Gabriëls gaat keer op keer uit de bocht. Hij legt verklaringen af die niets met zijn bevoegdheid te maken hebben en heeft het regeerakkoord blijkbaar nog niet gelezen’, zeggen ze in Spirit-kringen. En al probeert Patrick Dewael dat stoer te verbergen, hij ergert zich mateloos aan zijn minister die blauwer dan blauw wil zijn.
HOFMAKERIJ
Tot nu toe werd Gabriëls nooit teruggefloten, hoogstens teruggefluisterd. ‘Ach, het is Jaak maar’, klonk het vergoelijkend in de VLD-fractie. Maar op den duur kon Dewael niet anders meer dan zelf in het strijdperk te stappen. Want ook de VLD heeft een veeleisende achterban en vooral een hardblauwe kern die er maar niet aan kan wennen dat zijn partij samen met de groenen in de regering zit. En de minister-president wil ook wel eens scoren, zeker nu hem het vuur aan de schenen wordt gelegd in de zaak van de radiolicenties. Vorige week nog kwam CD&V-parlementslid Carl Decaluwe aandragen met een anonieme getuige die zou willen verklaren dat er smeergeld is betaald bij de toekenning van de licentie voor het radiostation 4FM. Steeds meer geruchten wijzen in de richting van Vlaamse liberale ministers. De regeringsleider heeft al laten weten dat hij van nu af aan een klacht wegens laster en eerroof zal indienen tegen iedereen die zijn naam besmeurt. De groenen zijn gewaarschuwd.
Te midden van al dat gewoel lijken de Vlaamse SP.A-ministers Steve Stevaert en Renaat Landuyt de rust zelve. Maar van hun aanvankelijke strategie om de anderen maar onderling een potje te laten vechten om er zelf als sterksten uit te komen, zijn ze toch afgestapt. Want de ervaring leert dat de SP.A altijd mee voor de rekening moet opdraaien. En daar hebben ze duidelijk geen zin in. Vooral nu de geruchten steeds sterker worden dat de socialistische protagonisten Steve Stevaert, Frank Vandenbroucke en Johan Vande Lanotte voorzitter Patrick Janssens willen uitrangeren. Dus zou Stevaert wel eens officieel voorzitter van de Vlaams socialisten kunnen worden. Daarmee zou de sterkste en bovenal populairste SP.A-minister uit de regering verdwijnen. Een rol die de partij niet meteen door Vlaams minister van Werkgelegenheid en Toerisme Renaat Landuyt – die nog steeds hardop van een federale ministerportefeuille droomt – ingevuld ziet worden. Maar misschien wel door Spirit-minister Bert Anciaux. De hofmakerij tussen hem en Steve Stevaert gaat immers onverminderd voort.
De onrust in de Vlaamse regering is dus niet alleen het resultaat van traditioneel blauw-groene tegenstellingen. Politici zijn namelijk ijdele beestjes. Volgend jaar zijn er federale parlementsverkiezingen, en daar nemen ook Vlaamse excellenties aan deel. Profileren is dus de boodschap, en dat zal zeker blijken tijdens de onderhandelingen over enkele heikele Vlaamse dossiers. 21 juni wordt dan ook D-day in de Vlaamse regering. Dan moet de synthesenota met de regeringsplannen op het vlak van milieu en ruimtelijke ordening goedgekeurd worden. ‘De liberalen moeten op inhoudelijk vlak meer water in de wijn doen en de groenen zullen betere dossiers moeten afleveren’, zegt een Vlaams minister. ‘Maar ach, de Vlaamse regering kan sowieso niet vallen en een paar weken zonder de traditionele kus van Vera Dua kunnen we wel aan.’
Ann Peuteman
‘De groenen vertonen een hoog CVP-gehalte: als de zon schijnt, is dat dankzij hen. Als ze niet schijnt, is dat aan de anderen te wijten.’
