Volgens André Gantman, voorzitter van de Joodse organisatie B’nai Brith, jurist en gewezen VLD-schepen van de stad Antwerpen, steekt het antisemitisme andermaal en zonder schroom de kop op.

Josef Mendel Gantman, de vader van de Antwerpse liberale politicus André Gantman, werd in Odessa geboren. Hij was de zoon van de bekende musicus Lev Gantman, die naar Antwerpen verhuisde om er koorleider te worden in de synagoge. Vader Gantman werd in 1942 door de Duitsers opgepakt en weggevoerd naar het interneringskamp van Weissenburg, waar hij in 1945 door het Amerikaanse leger bevrijd werd.

Adolf Fischer, Gantmans grootvader van moederskant, vluchtte na de Duitse inval met zijn gezin naar Toulouse in Frankrijk. Maar hij besloot toch naar Antwerpen terug te keren, want hij vond in Toulouse al te weinig ‘ Jiddischkeit‘. Grootvader Fischer werd opgepakt en op transport gezet. Hij keerde niet terug.

Maar zijn dochter, Esther, de moeder van André Gantman, werd via het verzet ondergebracht bij een Waals koppel, Jules en Denise Dehut. Voor hen hebben de Gantmansen naderhand een olijfboom geplant in de Vallei der Rechtvaardigen in het Holocaustmemoriaal Jad vaSjem in Jeruzalem.

André Gantman werd in 1950 in Antwerpen geboren. Over de oorlog en de Jodenvervolging werd thuis weinig gepraat. Dat veranderde in mei 1967, in de aanloop naar de Zesdaagse Oorlog, toen de Egyptische president Gamal Abdel Nasser aankondigde Israël te zullen vernietigen.

Die vernietiging van Israël zou een genadeslag zijn geweest, ook voor de Joden in de diaspora. Gantman beaamt de bewering van de Nederlandse publicist Abel J. Herzberg: ‘Zonder Israël is elke Jood een ongedekte cheque.’

Het was de oorlog van 1967 die Gantman naderhand aanzette om deel te nemen aan solidariteitsacties voor de Joden uit de toenmalige Sovjet-Unie en voor Israël.

Maar toen is ook de cocon gebarsten, zei Gantman destijds in een Knack-interview. Want na de Tweede Wereldoorlog waren de Joden er vrij gerust op. ‘Na de shoah moest het antisemitisme wel onderdrukt worden, dat kon niet anders.’

Daarin kwam verandering na de Zesdaagse Oorlog. ‘Van dan af’, zo schrijft Gantman, ‘werden Israël en het zionisme zodanig gedemoniseerd, dat het antisemitisme andermaal en zonder schroom de kop opstak.’

Gevaar voor wereldvrede

Het recente militaire optreden van de Israëli’s in Gaza deed in Europa de polemieken heroplaaien, zoals die over de vergelijking die Vlaams minister Bert Anciaux had gemaakt tussen de vermoorde kinderen in Dendermonde en de Palestijnse kinderen die slachtoffer werden van de bombardementen op Gaza. Gantman vreest dat achter veel van die verwijten aan het adres van Israël een verdoken antisemitisme schuilt. Hij gaat daar in zijn boek Jood zijn is een avontuur uitvoerig op in.

Dat ooit 59 procent van de ondervraagden in antwoord op een Europese opiniepeiling Israël – een land met 6 miljoen inwoners – met de vinger wees als het grootste gevaar voor de wereldvrede, heeft hem met verbijstering geslagen.

‘Wij sturen toch troepen naar Afghanistan?’, zegt André Gantman. ‘Belgische vliegtuigen bombarderen daar terroristen die ons, Belgen, niet rechtstreeks bedreigen, laat staan dat ze hier moordende aanslagen hebben gepleegd. Toch zijn er die niet aanvaarden dat Israël, dat dagelijks vanuit het Gazagebied met raketten werd bestookt, een einde tracht te maken aan de moordende drijve-rijen van het Hamasregime. Wat mij doet vermoeden dat hier iets anders, een heime-lijk antisemitisme, in het spel is.’

Gantman ging hierover meermaals in de clinch met publicist Gie van den Berghe. ‘Omdat Van den Berghe een schoolvoorbeeld is van de ontsporing en van de anti-Joodse fobie die ik in mijn boek beschrijf. Zelfs naar aanleiding van het forelincident op de VRT kon hij het niet laten om in een ingezonden stuk in De Standaard alweer gewag te maken van zogenaamde grote Joodse druk, zonder dat hij zich afvroeg of het inderdaad in dit geval uitsluitend ging om Joodse druk.

‘Weet je, die standpunten blijven niet zonder gevolgen. In tal van lezersbrieven naar aanleiding van het forelincident werd gesteld dat het stilaan tijd werd om de emotionele overacting achterwege te laten en de vreselijke gebeurtenissen in hun juiste perspectief te plaatsen. In welke perspectief dan wel? Ik vrees dat dergelijke bedenkingen leiden tot een gevaarlijke relativering van de shoah.

‘De aflevering van Man bijt hond van vorige week vrijdag, 30 januari, over de onvrede van de Joodse gemeenschap over de verklaringen van Bert Anciaux was ronduit kwetsend en bevatte alle ingrediënten die indertijd ook door Der Sturmer werden aangewend. Ik vraag me af welke de reactie zal zijn van het Centrum voor Gelijke Kansen, dat vaak afzijdig blijft in gevallen van antisemitisme.’

Ook de vergelijking tussen de oorlog in Gaza en het beleg door de Duitsers van het getto van Warschau, die een groep prominente Engelse Joden onlangs maakte in de krant The Guardian, snijdt volgens Gantman geen hout.

‘Het zou de ondertekenaars van die brief duidelijk moeten zijn dat er geen vergelijking mogelijk is tussen Gaza en het getto van Warschau. In het getto werden honderdduizenden Joden door de nazitroepen samengedreven met slechts één doel: hun totale vernietiging, ‘ ausrotten’, in Auschwitz en Treblinka. De opstand in Warschau begon op 19 april 1943 toen de nagenoeg 60.000 overlevenden beslisten zich niet langer als vee naar de slachtbanken te laten leiden.

‘Wat in Gaza gebeurde, is vreselijk. Je zult mij niet het tegendeel horen beweren. Maar Hamas heeft geen ander doel dan de vernietiging van Israël en het wordt daarbij geholpen door Iran en Syrië. Hamas heeft nooit geaarzeld kinderen uit te sturen als zelfmoordenaars. Ik kan me niet herinneren dat Bert Anciaux daar ooit tegen heeft geprotesteerd.

‘Het gaat hier niet om een oorlog tegen het Palestijnse volk met het oog op een zuivering. De militaire campagne is een antwoord op de raketaanvallen georganiseerd door Hamas vanuit Gaza. Hamas gebruikt de eigen bevolking als schild. De vijanden van de Palestijnen in Gaza zijn niet de Israëli’s, maar de top van Hamas, die veelal elders veiligheid zocht.’

ANDRé GANTMAN, JOOD ZIJN IS EEN AVONTUUR, PELCKMANS. 16,50 EURO.

door rik van cauwelaert