Het Amerikaanse fenomeen Donald Trump verbaast vriend en vijand door zich te profileren als serieuze presidentskandidaat. Toch twijfelt vrijwel niemand eraan dat zijn succes van voorbijgaande aard is. Een portret van ‘een roekeloze blaaskaak’, ‘de eikel der eikels’, ‘de meester van het zelfvertrouwen’ en ‘iemand die eindelijk zegt waar het op staat’.

Alles aan Donald Trump (69) is hot. Zelfs zijn kapsel heeft een eigen Facebook-pagina en twéé Twitteraccounts. Zoals @TrumpsHair, dat zich aan de meer dan 4000 volgers voorstelt als ‘I’m on top of the man on top of the world’. Een gerespecteerd tijdschrift als Time Magazine wijdt een hele studie aan de vraag of het kapsel echt is (het is géén cavia en het blijkt evenmin om een pruik of implantaten te gaan), maar geeft ook kapperstips: eerst strak naar voren föhnen, daarna zoals Wilma Flintstone de lokken naar achteren plooien, aan de zijkanten idem dito en daarna een ‘ozonlaag-vernietigende hoeveelheid’ haarlak eroverheen.

Journaliste en ‘Trump-correspondente’ Olivia Nuzzi van de nieuwssite The Daily Beast stond onlangs 30 centimeter achter Trump, waardoor ze ‘elke gouden haarstreng van zijn wereldberoemde manen’ nauwgezet kon bestuderen. ‘Het is in werkelijkheid een perfecte gouden teint, helemaal niet de verlopen oranje kleur die soms op foto’s te zien is. Door de glinstering ziet het eruit als klatergoud om een kerstboom mee te versieren, of de fijne schakels van een stijlvolle ketting die je aan je derde vrouw cadeau doet.’

Trump geniet van zo veel aandacht. ‘Hij ondergaat het net zo schoorvoetend als een baby die gevoed wordt’, schreef het tijdschrift The New Yorker al in 1997 in een meesterlijk portret van de zakenman, vastgoedtycoon, miljardair, bullebak en sinds kort ook succesvol presidentskandidaat. The Donald, noemen ze dit Amerikaanse fenomeen. Zelf houdt hij meer van The Trumpster.

Slonzen met maandstonden

Maar alleen met een opvallend kapsel komt Donald Trump niet in het Witte Huis. Daarom zorgt hij ervoor dat hij constant in de schijnwerpers staat. Bij voorkeur met controversiële uitspraken. Dus niet met intelligente beschouwingen over de Amerikaanse samenleving of doordachte oplossingen voor sociale vraagstukken – daar valt hij zelden op te betrappen -, maar met felle uithalen naar zijn critici of grove veralgemeningen over hele bevolkingsgroepen. De stoten onder de gordel volgen elkaar in sneltempo op. Het is de uitgekiende tactiek van Trump: astrant, lomp en bot.

Neem nu eind vorige week. De schijnwerpers waren op Trump gericht tijdens het eerste debat voor de kandidaten van de Republikeinse partij, met meer dan 450 dagen te gaan tot de presidentsverkiezingen van 8 november 2016. Debatleidster Megan Kelly van tv-zender Fox legde Trump het vuur aan de schenen, bijvoorbeeld door hem scherp te ondervragen over zijn bejegening van vrouwen.

‘U noemt vrouwen die u niet aanstaan dikke varkens, honden, slonzen en walgelijke dieren.’

‘Alleen Rosie O’Donnell’, wierp Trump lachend tegen, verwijzend naar de comédienne en tv-persoonlijkheid met wie hij geregeld aanvaringen heeft op Twitter.

Maar zo makkelijk liet Kelly hem niet wegkomen.

‘Nee, helemaal niet. Het gaat veel verder dan Rosie O’Donnell. Ooit zei u over een deelneemster aan The Celebrity Apprentice dat het “een leuke gedachte zou zijn haar op haar knieën te zien”. Vindt u dat zoiets klinkt als het temperament van iemand die we als president zouden moeten kiezen?’

Trump wuifde Kelly’s kritiek weg. Hij was niet van plan om zich te verontschuldigen voor politiek incorrecte grappen. Na afloop van het debat toonde hij zich verongelijkt. ‘Als je het mij vraagt, waren de vragen die ik kreeg veel pittiger’, mopperde hij tegenover tientallen journalisten die elkaar bijna vertrappelden om Trump voor hun camera te krijgen. Later voegde hij eraan toe dat Kelly vast last had van haar maandstonden. De zoveelste rel was geboren.

Trump ligt er niet wakker van. Hij houdt huis als een olifant in een porseleinkast. Over Rick Perry, de oud-gouverneur uit Texas die opnieuw een gooi doet naar het presidentschap, zei hij dat hij beter eerst een IQ-test zou doen voordat hij deelneemt aan een debat. Daags nadat presidentskandidaat Lindsey Graham Trump kwalificeerde als ‘de eikel der eikels’ las Trump als zoete wraak het gsm-nummer van zijn tegenstander voor op televisie.

Dat zijn nog ‘plaagstootjes’, maar Trump kan ook echt uithalen. Over Mexicaanse immigranten die hun heil in de VS komen zoeken, zei Trump dat het criminelen en verkrachters zijn. Hoge muur bij de grens, deur op slot en klaar is Kees. Zelfs oorlogsheld en senator John McCain (78) uit Arizona, de éminence grise van Washington DC, haalde hij door het slijk. McCain had de aanhangers van Trump dom genoemd. Trump: ‘McCain zat 5,5 jaar in Vietnam in een gevangenenkamp opgesloten. Dat maakt van hem nog geen oorlogsheld. Geef mij maar mensen die zich niet gevangen laten nemen.’

Scoringsdrang

Zeker na de opmerkingen over McCain en de Mexicanen buitelden analisten over elkaar heen om aan te kondigen dat de dagen van Trump geteld waren. Trump was een eendagsvlieg, een clown die louter als voorprogramma diende tot de grote jongens de arena zouden betreden. The Des Moines Register, een invloedrijke krant in de staat Iowa waar traditiegetrouw de voorverkiezingen worden afgetrapt, eiste dat ‘de roekeloze blaaskaak’ zich zou terugtrekken uit de kandidatenrace.

Maar Trump peinst er niet over. Ook als zijn zakenpartners hem de rug toekeren, deinst hij niet terug. Zo weigert tv-station NBC nog langer afleveringen uit te zenden van The Apprentice, de realityshow waarin Trump de hoofdrol speelt en hij kandidaten met de bekende leuze ‘You’re fired!’ naar huis stuurt. Ook schrapt NBC de uitzendingen van Miss Universe en Miss USA, de schoonheidswedstrijden waarvan de flamboyante Trump al decennia de rechten in handen heeft. Het warenhuis Macy’s verkoopt niet langer de kledinglijn van Trump, en zelfs de Republikeinse partij heeft zich publiekelijk van hem gedistantieerd.

Een beetje zakelijke tegenslag kan Trump niet deren, want hij heeft geld zat. Hij schept er graag over op. Discovery Channel krijgt ruim baan om de eetzaal, de flatscreens en de slaapkamer in zijn privé-Boeing 757 te filmen. In een interview merkt hij schijnbaar achteloos op dat hij zich ook in een Cessna Citation X laat vervoeren, eenvoudigweg omdat de zakenjet met een topsnelheid van Mach 0,93 (1139 kilometer per uur) volgens hem de snelste ter wereld is.

Maar hoe rijk hij precíés is, is onduidelijk. Volgens Trump bedraagt zijn fortuin 10 miljard dollar. Volgens het zakenblad Forbes ligt het eerder in de buurt van 4 miljard, of nog minder. Timothy O’Brien, journalist bij The New Yorker, haalde in 2005 bronnen rond de vermeende miljardair aan die claimden dat Trump niet meer dan 250 miljoen dollar in kas had. Dát kon Trump niet verkroppen. Multimiljonair? Multimiljardair zul je bedoelen! Hij klaagde de journalist aan vanwege laster en eiste een schadevergoeding van 5 miljard dollar.

Donald John Trump werd geboren op 14 juni 1946 in het New Yorkse stadsdeel Queens. Hij is de zoon van vastgoedmagnaat Fred Trump, nazaat van Duitse immigranten. Maar anders dan zijn vader richtte Donald Trump zich niet op betaalbare bouwprojecten voor de middenklasse, maar breidde hij zijn rijkdom uit met de bouw van wolkenkrabbers, hotels, casino’s en later als tv-ster in zijn eigen realityshow The Apprentice (en nog later TheCelebrity Apprentice).

De kiem voor die grootsheid ligt in Trumps jeugd. Omdat hij een lastige tiener was, stuurde zijn vader hem op dertienjarige leeftijd naar een militaire school. Daar werd Trump discipline bijgebracht. De jonge Trump ontpopte zich tot een atleet en studentenleider. De scoringsdrang die zich aan de New York Military Academy meester van hem maakte, heeft hij nooit meer losgelaten. Het maakt dat hij zichzelf ook geschikt acht voor het Witte Huis.

Trump wil altijd meer. Meer geld, meer gebouwen, meer vrouwen. Hij is aan zijn derde huwelijk bezig. Daar kan hij zelf natuurlijk ook niets aan doen, hij is nu eenmaal onweerstaanbaar. Toen hij met actrice Marla Maples trouwde, met wie hij jarenlang zijn eerste vrouw Ivana bedroog, zei hij al tijdens hun huwelijksfeest tegen de gasten dat hij ook zijn nieuwe echtgenote wellicht niet trouw kon blijven. Vijf jaar later ruilde hij haar in voor het Sloveense fotomodel Melania Knauss, met wie hij intussen tien jaar getrouwd is. Hij opperde zelfs dat hij zijn eigen dochter zou willen daten, ware het niet dat ze zijn dochter is. Ook zei hij eens: ‘Op de vraag of ze seks met me willen, zei 30 procent van de vrouwen ja. De overige 70 procent zei: wat, alweer?’

‘De beste banenpresident’

Trump handelt met aplomb, en dat verklaart meteen zijn grote succes. Al twee maanden lang laat hij in de peilingen zijn opponenten in het Republikeinse kamp ver achter zich. Hij scoort gemiddeld 24,3 procent, op gepaste afstand gevolgd door Jeb Bush (12,5 procent), de veel gematigder kandidaat – tevens broer en zoon ván. Dat heeft vanzelfsprekend te maken met zijn rücksichtslosheid. Eindelijk iemand die zegt wat hij denkt, meent zijn groeiende schare fans. Misschien dat zo iemand het wél tot het Witte Huis schopt, in plaats van al die Republikeinen met hun genuanceerde meningen die de voorbije twee verkiezingen verloren. ‘Mensen zijn de politiek correcte Republikeinen die weigeren om het probleem van de illegale immigratie onder ogen te zien moe. Ze zijn het geleuter beu. Je kunt over Donald Trump zeggen wat je wil, hij is een man van daden en hij doet wat hij zegt’, zegt de conservatieve commentator Pat Buchanan.

Dat hij compromisloos is, helpt ook. Hij beledigt erop los en poneert de ene na de andere boude stelling, zonder daar achteraf op terug te komen. ‘Dat hij zijn excuses niet aanbiedt, is geniaal’, zegt de rechtse talkshowpresentator en komiek Bill Maher. ‘Het is best verfrissend dat er een politicus opstaat die niet voortdurend draait en die niet helemaal voorgeprogrammeerd is.’

De ideologie van Trump is vrij simpel, meent The New York Times-columnist David Brooks, die hem bestempelt als ‘de meester van het zelfvertrouwen’. ‘De wereld bestaat uit winnaars en verliezers. Toevallig bestiert een stelletje losers nu het Witte Huis, terwijl een kleine groep winnaars wordt genegeerd. En als je zoals ik een winnaar bent, meent Trump, dan moeten we die losers zien kwijt te raken. Dat is geen politieke ideologie, maar een narcistische ideologie.’

De bekendmaking van zijn kandidatuur paste perfect bij dat zelfbeeld. De aankondiging vond plaats in zijn eigen 202 meter en 58 verdiepingen hoge Trump Tower in Manhattan, New York, op de hoek van 57th Street en 5th Avenue. Je kunt er niet naast kijken. Opgetrokken uit bruin glas, en zijn naam in zwarte hoofdletters boven de goudomrande ingang: TRUMP TOWER. Voor wie het gemist heeft, staat de naam tien meter hoger nog eens op de gevel, dan nog vier keer groter, ditmaal in gouden kapitalen. ‘Dit land heeft een grote leider nodig’, galmde hij.

Donald Trump vindt met zijn uitspraken vooral gehoor bij ‘de boze blanke man’. Het gaat vooral om mannen die hun banen zagen verdwijnen naar landen als China, of die hun job moesten overdragen aan goedkopere, illegale Mexicaanse migranten. ‘Washington’ keek toe, maar greep niet in. Trump, daarentegen, ventileert openlijk zijn wantrouwen tegenover de Chinezen, en zweert dat hij banen zal scheppen. ‘Ik word de beste banenpresident die God ooit heeft gecreëerd’, zei hij toen hij zijn kandidatuur aankondigde. Dat hij zich laatdunkend uitlaat over de ‘banen inpikkende Mexicanen’ werkt daarbij in zijn voordeel.

Andere kandidaten beloven ook veel jobs, maar uit de mond van een succesvolle zakenman die een bewezen banenmotor is en die in New York de ene wolkenkrabber na de andere uit de grond stampte, klinkt het een stuk geloofwaardiger. Meer dan uit de mond van bijvoorbeeld Mitt Romney, de steenrijke Republikeinse kandidaat in 2012. Trump lijkt te weten wat er bij fabrieksarbeiders leeft, en dat maakt hem geliefd. Romney kreeg juist vaak het verwijt dat hij geen idee had wat er onder de gewone Amerikanen leefde.

Bij de vorige twee verkiezingen stemden die boze, teleurgestelde Amerikanen nog op een Democraat, nu neigen ze naar de Republikein die belooft het establishment in Washington aan te pakken. En die belooft dat hij de Islamitische Staat wél op de knieën zal dwingen (‘Ik heb een plan, maar ik zeg nog niet hoe’). Er zit één adder onder het gras, zegt columnist David Brooks: de mensen die bij opiniepeilingen aangeven dat ze gecharmeerd zijn van Trump, blijken een informatieachterstand te hebben. Bovendien is het uitgerekend de groep die níét gaat stemmen bij de voorverkiezingen. Trumps voorsprong op zijn Republikeinse concurrenten is dus kunstmatig.

Maar stel dat hij echt de Republikeinse kandidaat wordt. Maakt hij dan een kans tegen de gedoodverfde Democratische tegenkandidaat, Hillary Clinton? Néé, blijkt uit de peilingen. Hij behaalt 37 procent van de virtuele stemmen, zij 51,8 procent. Jeb Bush lijkt met 43 procent veel meer kans te maken tegen Clinton (47 procent). Daarom juichen de Democraten het succes van Trump van harte toe. Trump zaait verdeeldheid onder de Republikeinen, en als hij niet hun officiële kandidaat wordt, dan is de kans groot dat hij op eigen kracht meedoet aan de strijd om The Oval Office. Net zoals de steenrijke zakenman Ross Perot in 1992. Dat kostte toen vooral George Bush senior veel stemmen; Bill Clinton haalde dat jaar het presidentschap binnen met 43 procent van de stemmen. Zijn vrouw Hillary kan dat komend jaar overdoen. Met de hulp van The Donald. Vrijwel niemand lijkt eraan te twijfelen dat zijn eclatante succes maar tijdelijk is. Alleen The Trumpster zelf misschien niet.

DOOR STIJN HUSTINX

Zelfs de Republikeinse partij heeft zich publiekelijk van Trump gedistantieerd.